Điều 6 Luật Hải quan hiện hành quy định: “Địa bàn hoạt động hải quan bao gồm các khu vực cửa khẩu đường bộ, ga đường sắt liên vận quốc tế, cảng biển quốc tế, cảng sông quốc tế, cảng hàng không dân dụng quốc tế, các địa điểm làm thủ tục hải quan ngoài cửa khẩu, khu chế xuất, kho ngoại quan, kho bảo thuế, khu vực ưu đãi hải quan, bưu điện quốc tế, các địa điểm kiểm tra hàng hoá XK, NK trong lãnh thổ và trên vùng biển thực hiện quyền chủ quyền của Việt Nam, trụ sở DN khi tiến hành kiểm tra sau thông quan và các địa bàn hoạt động hải quan khác theo quy định của pháp luật.

Trong địa bàn hoạt động hải quan, cơ quan Hải quan chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát, kiểm soát đối với hàng hoá, phương tiện vận tải.

Chính phủ quy định cụ thể phạm vi địa bàn hoạt động hải quan”.

Quy định nêu trên đã chỉ rõ các địa điểm theo địa chỉ ranh giới xác định; đồng thời xác định rõ trách nhiệm của cơ quan Hải quan trong phạm vi địa bàn. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện đã phát sinh vấn đề vướng mắc, đó là thủ tục hải quan được thực hiện tại trụ sở cơ quan Hải quan, nhưng việc giám sát hải quan phải mở rộng các địa điểm khác. Ví dụ: Các tuyến đường vận chuyển hàng hoá XNK, quá cảnh đang chịu sự giám sát của hải quan chưa được quy định thuộc địa bàn hoạt động hải quan.

Trên thực tế hiện nay, do đặc thù điều kiện kinh tế - xã hội của một số địa phương, ở những thời điểm nhất định, Thủ tướng Chính phủ cho phép một số mặt hàng được XNK qua cửa khẩu phụ hoặc lối mở. Tại những nơi này không có hoạt động XNK thường xuyên, không có hoạt động của cơ quan Hải quan, tuy nhiên khi có hoạt động XNK hàng hoá tại đây, cơ quan Hải quan phải bố trí lực lượng để làm thủ tục cho hàng hoá XNK theo quy định. Những nơi này chưa được quy định là địa bàn hoạt động hải quan.

Ngoài ra, một số địa điểm lưu giữ hàng hóa XNK cũng chưa được quy định là địa bàn hoạt động hải quan, như kho bảo quản hàng hóa chờ hoàn thành thủ tục hải quan, khu vực cách ly lưu giữ hàng hóa để thực hiện việc kiểm dịch, nơi tập kết hàng hóa chờ làm thủ tục XK...

Vì vậy, để bao quát được hết các địa điểm có diễn ra hoạt động XNK; nơi có hàng hoá, phương tiện vận tải chịu sự giám sát hải quan đang trên đường vận chuyển và để phù hợp với đề xuất về chế độ bảo thuế. Tại Điều 7 dự thảo Luật mở rộng phạm vi địa bàn hoạt động của hải quan, bảo đảm tính linh hoạt trong tổ chức thực hiện: Ngoài những địa điểm đã được xác định như Luật hiện hành, địa bàn hoạt động hải quan bao gồm địa điểm khác được phép XNK, XC, NC, quá cảnh theo quy định của cơ quan có thẩm quyền, tuyến đường vận chuyển hàng hóa đang chịu sự giám sát hải quan.

Bên cạnh đó, Điều 6 Luật Hải quan hiện hành đã quy định về địa bàn hoạt động hải quan chỉ rõ các địa điểm theo địa chỉ ranh giới xác định, đây là những địa điểm được phép hoạt động XNK và lưu giữ, vận chuyển hàng hoá đang chịu sự giám sát hải quan. Tuy nhiên, thực tế trên vùng biển có những đặc thù riêng, tại vùng lãnh hải Việt Nam, tàu thuyền của các quốc gia khác được hưởng quyền đi qua không gây hại. Do đó thời gian qua xảy ra nhiều trường hợp lợi dụng để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới.

Ngày 21-6-2012 Quốc hội đã thông qua Luật Biển Việt Nam, theo đó tại Khoản 2 Điều 14 Luật này quy định: “Nhà nước thực hiện kiểm soát trong vùng tiếp giáp lãnh hải nhằm ngăn ngừa và trừng trị hành vi vi phạm pháp luật về hải quan, thuế, y tế, xuất nhập cảnh xảy ra trên lãnh thổ hoặc trong lãnh hải Việt Nam”. Tại Khoản 1 Điều 47 Luật này quy định: “Lực lượng tuần tra, kiểm soát trên biển bao gồm: Các lực lượng có thẩm quyền thuộc Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, các lực lượng tuần tra, kiểm soát chuyên ngành khác”.

Để bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tiễn hoạt động kiểm soát hải quan, phù hợp với quy định của Luật Biển Việt Nam, bảo đảm chủ động trong hoạt động kiểm soát hải quan, dự thảo bổ sung nội dung này tại Điều 7 như sau: Tại vùng nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, cơ quan Hải quan thực hiện hoặc phối hợp thực hiện tuần tra, kiểm soát để ngăn ngừa, xử lý hành vi vi phạm pháp luật hải quan theo thẩm quyền và quy định của pháp luật.