Tạo động lực cho phát triển

Một trong những điểm quan trọng nhất của Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế thu nhập cá nhân sẽ được áp dụng từ ngày 1/7 tới là quy định nâng mức giảm trừ gia cảnh đối với người nộp thuế từ 4 triệu (như quy định hiện hành) lên 9 triệu đồng/tháng, mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc tăng từ 1,6 triệu lên 3,6 triệu đồng/tháng.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Đinh Văn Nhã cho biết, tính toán cho thấy, khi Luật được triển khai có thể khiến ngân sách nhà nước (NSNN) giảm thu 6 nghìn tỷ trong năm 2012, năm 2013 dự báo giảm khoảng 14 nghìn tỷ. Dù có băn khoăn về điểm này, nhưng điều quan trọng chính là  việc bồi dưỡng và tăng trưởng nguồn thu trong tương lai.

Xét ở góc độ chính trị xã hội, các quy định của Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi lần này thể hiện sự chia sẻ của Nhà nước với những người lao động trực tiếp tại các khu vực kinh tế trong bối cảnh thu nhập giảm sút do tăng trưởng kinh tế thấp, giá cả biến động, tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp khó khăn. Ở góc độ kinh tế, Luật sẽ tạo ra đòn bẩy tài chính để người lao động có thể tích lũy tài chính, tạo động lực kích thích lao động sáng tạo, nâng cao hiệu quả và hiệu suất lao động. Nhìn ở góc độ tài chính ngân sách, các quy định mới của Luật thể hiện tinh thần “khoan thư sức dân” trong bối cảnh khó khăn trước mắt và bồi dưỡng nguồn thu, tạo động lực “sinh sôi” các nguồn thu mới trong dài hạn thông qua sự lao động sáng tạo của lao động, doanh nghiệp. 

Theo tính toán của ngành thuế, khi Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân có hiệu lực, có khoảng 2 triệu người đang đóng thuế thu nhập cá nhân hiện nay sẽ không phải đóng sắc thuế này nữa.

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc nhận định, nhìn về dài hạn, không phải khi nâng mức giảm trừ gia cảnh đối với người nộp thuế là sẽ giảm tổng thu NSNN. Bà Cúc dẫn chứng, khi Nhà nước bắt đầu xây dựng Pháp lệnh về thuế thu nhập đối với người có mức thu nhập cao thì mức thu nhập từ 500 nghìn đồng/tháng đã phải nộp thuế với biểu thuế rất cao, từ 10- 60%. Chưa hết, sau khi nộp thuế với biểu thuế này, thu nhập còn lại mà cao hơn 5 triệu đồng/tháng thì sẽ điều tiết tiếp là 3% nữa. Số thuế thu nhập cá nhân mà NSNN thu được vào năm 1991 chỉ là 62 tỷ đồng. So với hiện tại, Luật hiện hành nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 4 triệu đồng thì số thu từ thuế thu nhập cá nhân năm 2012 là 46 nghìn tỷ đồng. Từ hai con số này có thể thấy, không phải quy định mức thuế suất cao là sẽ thu được nhiều tiền thuế cho NSNN.

Mặt khác, bà Cúc cho rằng, theo quy định mới áp dụng từ ngày 1/7 thì những người đang đóng thuế thu nhập cá nhân ở mức bậc 1, bậc 2 sẽ không phải đóng thuế nữa. Còn những người nộp thuế trên bậc 4, bậc 5 vẫn thực hiện nghĩa vụ thuế, mà những người nộp thuế ở các bậc này chiếm trên 70% tổng thu của thuế thu nhập cá nhân. Do đó, số thu NSNN trước mắt có giảm xuống, nhưng mức giảm không quá lớn. Đồng thời, khi mức thuế giảm xuống thì ý thức tự giác khai thuế và nộp thuế của người dân tốt hơn. Khắc phục hiện tượng trốn thuế.

Tăng cường minh bạch, bình đẳng

Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân cùng các văn bản hướng dẫn xác định các khoản thu nhập chịu thuế, không chịu thuế, miễn thuế cụ thể, rõ ràng và minh bạch hơn. Các quy định về kỳ tính thuế và quyết toán thuế cũng được sửa đổi theo hướng tạo thuận lợi cho người nộp thuế và cơ quan chi trả thu nhập, đồng thời với việc đẩy mạnh cung cấp dịch vụ phục vụ hiện đại người nộp thuế.

Để tránh tình trạng nhiều người có nghĩa vụ nộp thuế cùng khai 1 người phụ thuộc để tăng mức giảm trừ gia cảnh, gian lận thuế trục lợi, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách Thuế, Bộ Tài chính Nguyễn Văn Phụng cho biết, Nghị định hướng dẫn thi hành luật tới đây sẽ bổ sung quy định cấp mã số thuế cho người phụ thuộc. Theo đó, chỉ một người nộp thuế được khai mã số phụ thuộc này, nếu người thứ hai đăng ký người phụ thuộc đã được đăng ký thì hệ thống sẽ hiển thị thông báo. Quy định này sẽ làm giảm sự thất thu của NSNN và bảo đảm sự công bằng cho những người đóng thuế. Mã số thuế cho người phụ thuộc này cũng có thể trở thành mã số thuế của người nộp thuế khi người phụ thuộc có thu nhập phải chịu thuế theo quy định. Đối với những người phụ thuộc đang được giảm trừ thì vẫn được tính bình thường cho đến khi cơ quan thuế tổ chức cấp mã số thuế cho họ.

Với hình thức khấu trừ thuế thu nhập cá nhân tại nguồn, các cá nhân làm việc tại các cơ quan quản lý Nhà nước, đơn vị hành chính sự nghiệp, doanh nghiệp, văn phòng đại diện... thì cơ quan chi trả thực hiện khấu trừ thuế tương đối đầy đủ, nghiêm túc. Ngược lại, các cá nhân hành nghề có thu nhập vãng lai nhiều nơi như bán hàng đa cấp, bán hàng qua mạng, ca sỹ, nghệ sỹ, người mẫu... thì chưa kiểm soát được thu nhập dẫn đến thiếu bình đẳng về nghĩa vụ thuế. Để khắc phục tình trạng này, bà Cúc cho biết, đối với các khoản thu nhập vãng lai, thì đơn vị trực tiếp chi trả khoản thu nhập vãng lai này sẽ trừ ngay mức thuế thu nhập cá nhân là 10% nếu có mã số thuế và 20% nếu như không có mã số thuế. Cuối năm, những cá nhân đó sẽ thực hiện quyết toán thuế.

Tuy nhiên, theo luật hiện hành thì mức thu nhập vãng lai 1 triệu đồng trở lên đã khấu trừ trực tiếp cũng đang làm khó đối với trường hợp người nộp thuế là thợ hồ hoặc những người lao động chân tay trong việc lấy tiền hoàn thuế. Trong luật hiện hành quy định, đối với người làm thêm nơi khác, nếu thực tế mức giảm trừ cả năm chưa đạt mức quy định chịu thuế thì cá nhân đó sẽ làm một bản cam kết thu nhập cả năm chưa đến mức phải thực hiện nghĩa vụ thuế, lúc đó cơ quan chi trả sẽ không thực hiện khấu trừ thuế. Ngoài ra, theo bà Cúc, để khấu trừ tiền thuế nhanh thì khi hoàn thuế cũng phải nhanh. Có thể áp dụng các phương thức giao dịch hiện đại trong công tác khấu trừ thuế và hoàn thuế như có thể nộp thuế qua thẻ ATM và hoàn thuế qua tài khoản ngân hàng nếu người nộp thuế có tài khoản tại ngân hàng.