Trong tờ trình về dự án Luật Hải quan (sửa đổi), Chính phủ cho biết, quan điểm xuyên suốt trong quá trình xây dựng Luật Hải quan (sửa đổi) là đổi mới toàn diện hoạt động hải quan thông qua tạo điều kiện áp dụng quản lý hải quan hiện đại phù hợp với thông lệ quốc tế, góp phần bảo vệ lợi ích chủ quyền và an ninh quốc gia; góp phần thu hút đầu tư nước ngoài và nâng cao sức cạnh tranh trong nước và quốc tế của các doanh nghiệp, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Nội luật hóa các điều ước quốc tế

Do vậy, Dự thảo Luật Hải quan (sửa đổi) được xây dựng dựa trên cơ sở tổng kết và đánh giá kết quả 11 năm thực hiện Luật Hải quan năm 2001 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hải quan năm 2006, rút ra những thành công, những tồn tại và xác định nguyên nhân làm cơ sở xây dựng dự án Luật sửa đổi.

Đáng chú ý, về cải cách thủ tục hải quan, hiện đại hoá quản lý hải quan, dự luật đã thay đổi căn bản phương thức thực hiện thủ tục hải quan, từ phương thức truyền thống, bán điện tử sang phương thức điện tử. Để đồng bộ với các quy định về thủ tục hải quan điện tử, dự thảo Luật Hải quan đã bổ sung, sửa đổi các điều liên quan đến thủ tục hải quan cho các loại hình đối với hàng gia công, nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu; chế xuất; một số loại hình tạm xuất khẩu, tạm nhập khẩu... nhằm bảo đảm tính minh bạch và triển khai hiệu quả các ứng dụng công nghệ thông tin để hiện đại hoá chế độ quản lý hải quan và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan.

Bên cạnh đó, dự luật mới tiếp quy định rõ: thời hạn công chức hải quan kiểm tra hồ sơ chậm nhất 2 giờ làm việc; giảm thời gian kiểm tra thực tế hàng hoá xuống 8 giờ làm việc kể từ thời điểm người khai hải quan xuất trình hàng hoá cho cơ quan hải quan (trên cơ sở áp dụng quy định về sử dụng máy soi hàng hóa trong container); trường hợp cần thiết phải gia hạn thì thời gian gia hạn tối đa không quá 2 ngày làm việc; Bổ sung cơ chế xác định trước mã số, xuất xứ, trị giá hải quan để tạo cơ sở pháp luật cho cơ quan Hải quan thực hiện tạo thuận lợi thương mại, giúp doanh nghiệp chủ động xác định trước về nghĩa vụ thuế đối với hàng hoá dự kiến nhập khẩu.

Nâng cao hiệu quả quản lý hải quan

Song hành với việc tạo thuận lợi thương mại, dự thảo Luật Hải quan tập trung nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lý hải quan, tăng cường công tác bảo vệ lợi ích, chủ quyền quốc gia và an ninh kinh tế nhằm phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới, gian lận thương mại...

Cụ thể, dự thảo Luật quy định thẩm quyền của lực lượng kiểm soát hải quan được truy đuổi liên tục trong trường hợp có căn cứ xác định hàng hoá, phương tiện vận tải là hàng hóa, phương tiện vận tải buôn lậu, vận chuyển trái phép qua biên giới đang di chuyển từ địa bàn hoạt động hải quan ra ngoài địa bàn hoạt động hải quan; Các biện pháp cụ thể áp dụng khi tiến hành tuần tra, kiểm soát, điều tra, xác minh để cơ quan Hải quan có cơ sở thực hiện.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Vũ Ngọc Anh cho rằng: Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan Hải quan ở mỗi nước là khác nhau, phụ thuộc vào quy định luật pháp của các nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới và khu vực, thủ tục hải quan ngày càng đơn giản theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, khối lượng công việc của Hải quan ngày càng tăng lên, thủ đoạn buôn lậu, gian lận ngày càng trở nên tinh vi và ngày càng có mối liên hệ chặt chẽ với các yếu tố nước ngoài, thì việc mở rộng thẩm quyền cho cơ quan Hải quan cũng là một việc cần thiết.

Với những quy định của Luật Hải quan hiện hành và những nội dung dự kiến bổ sung vào dự thảo Luật Hải quan (sửa đổi) thì chức năng nhiệm vụ và thẩm quyền của Hải quan Việt Nam ở mức độ nào đó đã được nâng lên tương tự như Hải quan các nước trong khu vực.

Còn Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng thì cho rằng: Song hành với việc cải cách phương thức làm việc thì việc cải cách bộ máy tổ chức là việc cần phải thực hiện. Dự thảo Luật Hải quan sửa đổi đã làm được việc này khi dành hẳn một chương quy định về nhiệm vụ, tổ chức Hải quan, theo đó quy định rõ nhiệm vụ của Hải quan, nguyên tắc tổ chức và hoạt động hải quan, hệ thống tổ chức hải quan và quy định về công chức Hải quan.

Theo dự luật, hệ thống tổ chức Hải quan Việt Nam bao gồm: Tổng cục Hải quan; Cục Hải quan; Chi cục Hải quan, Đội kiểm soát hải quan và đơn vị tương đương. Hệ thống tổ chức này được xây dựng theo hướng không phụ thuộc vào địa giới hành chính mà phụ thuộc vào quy mô, tính chất hoạt động Xnhập khẩu, đặc thù địa bàn, điều kiện kinh tế xã hội, yêu cầu quản lý của hải quan. Sẽ có Cục Hải quan quản lý hoạt động hải quan trong địa giới 1 tỉnh, có Cục Hải quan quản lý hoạt động hải quan trên địa giới nhiều tỉnh.

Việc thảo luận và cho ý kiến Dự án Luật Hải quan (sửa đổi) sẽ được Quốc hội thực hiện vào ngày 16/11 tới.