Môi trường kinh doanh còn nhiều bất ổn

Theo CTCP Báo cáo Đánh giá Việt Nam (Vietnam Report), giai đoạn vừa qua đánh dấu một chặng đường khắc nghiệt của nền kinh tế nói chung và các doanh nghiệp nói riêng.

Tốc độ tăng trưởng GDP 6 tháng đầu năm 2023 đạt 3,72%, chỉ cao hơn giai đoạn 2020 – năm bị ảnh hưởng sâu sắc bởi COVID-19 trong 13 năm trở lại đây. Trạng thái trì trệ lan rộng hầu khắp các ngành khiến sức chống chịu của doanh nghiệp bị bào mòn, lợi nhuận cũng mỏng đi đáng kể.

Kết quả khảo sát của Vietnam Report cho thấy, tỷ lệ doanh nghiệp giữ được nhịp tăng trưởng trong nửa đầu năm nay thấp hơn so với 6 tháng đầu năm 2022, trong khi tỷ lệ doanh nghiệp ghi nhận kết quả kinh doanh không mấy khả quan lại gia tăng.

Tính đến hiện tại, khi hai phần ba khoảng thời gian của năm đã trôi qua, chưa đến một nửa số doanh nghiệp hoàn thành được trên 50% kế hoạch lợi nhuận (40,9% số doanh nghiệp - giảm mạnh so với 73,9% số doanh nghiệp ở thời điểm khảo sát cách đây một năm). Số liệu tính chung 8 tháng đầu năm 2023 của Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, dưới sức ép từ cả trong và ngoài nước, 124,7 nghìn doanh nghiệp đã phải rút lui khỏi thị trường, tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước.

Dù tỷ lệ doanh nghiệp nhận định là thách thức lớn trong nửa sau của năm giảm nhẹ so với 6 tháng trước, song so với kết quả khảo sát cách đây một năm, tỷ lệ doanh nghiệp nhận định sức mua yếu, thị trường tiêu thụ bị thu hẹp lại gia tăng đáng kể (+29,2%).

Theo báo cáo của World Bank, nguyên nhân là do sức cầu trong nước chững lại và niềm tin của người tiêu dùng đang yếu đi. Tốc độ tăng trưởng chi tiêu tiêu dùng cuối giảm chỉ còn 2,7% so với mức 6,1% của cùng kỳ năm trước. Đơn hàng sụt giảm, thị trường tiêu thụ khó khăn đã góp phần làm tăng lượng hàng tồn kho ngoài dự kiến, gây áp lực không nhỏ đến kế hoạch sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Nỗ lực vượt “gió ngược”

Trong bối cảnh khó khăn đó, dù chưa thể quay về mức cao như trước đại dịch, song so với năm trước, tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản (ROA) bình quân của các doanh nghiệp PROFIT500 (Bảng xếp hạng 500 doanh nghiệp của Vietnam Report) trong năm 2023 đã có sự cải thiện tương đối đồng đều ở cả ba khu vực kinh tế.

Trong đó, các doanh nghiệp FDI tiếp tục duy trì vị trí dẫn đầu ở mức 13,7% - mức tăng mạnh nhất giữa 3 khu vực (+2,7% so với năm 2022). Hai vị trí còn lại cũng không có sự xáo trộn và đều có sự gia tăng so với hai năm qua, khi doanh nghiệp khu vực tư nhân và doanh nghiệp khu vực nhà nước lần lượt ghi nhận tỷ lệ ROA bình quân ở mức 11,2% và 9,2%.

Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (ROE) cũng ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ ở khu vực FDI và khu vực tư nhân, lần lượt tăng 4,6% và 5,5% so với kết quả năm 2022. Khu vực nhà nước được đánh giá ít cải thiện nhất cũng có mức tăng 0,7%.

Vietnam Report cho rằng, doanh nghiệp vẫn kiên trì nỗ lực trong bối cảnh khó khăn bủa vây khi chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) trong 8 tháng đầu năm giảm 0,4% so với cùng kỳ năm trước, xuất khẩu giảm 10,0%, ước đạt 227,71 tỷ USD. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 8 tháng theo giá hiện hành chỉ tăng 10% trong khi mức tăng tương ứng cùng kỳ năm ngoái là 19,2% .

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, lợi nhuận của doanh nghiệp trong các tháng tới vẫn chịu "dư chấn" từ những "cơn gió ngược" trong nửa đầu năm.

Kết quả khảo sát của Vietnam Report đã chỉ ra những thách thức lớn đối với doanh nghiệp. Đó là sức mua của người tiêu dùng bị giảm sút, thị trường bị thu hẹp; bất ổn kinh tế - chính trị trên thế giới; giá nguyên liệu đầu vào tăng; kinh tế thế giới phục hồi chậm; lạm phát cao ở một số thị trường nhập khẩu lớn; sức ép lãi suất vay ngân hàng; thị trường bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp gặp nhiều thách thức. Trong đó, sức mua yếu, thị trường tiêu thụ bị thu hẹp và bất ổn kinh tế - chính trị trên thế giới vẫn là hai rào cản lớn nhất trong những tháng cuối năm với lần lượt 77,3% và 72,7% số doanh nghiệp lựa chọn.

Để có thể vượt cơn gió ngược, các chuyên gia kinh tế cho rằng, bên cạnh việc tận dụng tối đa lực đẩy từ các chính sách tiền tệ nới lỏng và tài khóa mở rộng, doanh nghiệp cũng cần có sự điều tiết linh hoạt chiến lược theo các hướng: chủ động đổi mới, cải thiện (thị trường, sản phẩm, dịch vụ…), tiết giảm chi phí, nâng cao năng lực quản trị rủi ro để duy trì hoạt động một cách bền vững, và đặc biệt, chú trọng xây dựng vốn con người – một trong những nguồn lực quan trọng nhất của doanh nghiệp.