Tăng trưởng âm

Một nguyên nhân khiến tín dụng ngoại tệ tăng trưởng âm trong những tháng đầu năm nay được cho do tác động từ Thông tư 24/2015 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), quy định việc vay vốn bằng ngoại tệ sẽ kết thúc vào ngày 31/3/2016, khiến nhu cầu vay bị đứt quãng.

Mặc dù sau đó NHNN đã ban hành Thông tư 07/2016 gia hạn cho vay ngoại tệ từ ngày 1/6/2016, nhưng vào cuối tháng 6, sự kiện Brexit đã khiến tỷ giá USD/VND biến động mạnh, giới doanh nghiệp (DN) bắt đầu lo sợ rủi ro tỷ giá tăng cao sẽ ảnh hưởng đến các khoản vay ngoại tệ, một số DN cũng đã trả nợ trước hạn để tránh rủi ro này. 

Qua 9 tháng năm 2016, kim ngạch hàng hóa nhập khẩu chỉ tăng 1,3% so với cùng kỳ năm trước, trong đó một số mặt hàng phục vụ nhu cầu sản xuất trong nước giảm so với cùng kỳ năm trước như máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng giảm 2,7%, điện thoại và linh kiện giảm 8%, xăng dầu giảm 14,1%, thức ăn gia súc và nguyên phụ liệu giảm 2,1%, hóa chất giảm 2,8%, gỗ và sản phẩm gỗ giảm 20,2%, bông giảm 4,6%.

Trong khi đó, kim ngạch hàng hóa xuất khẩu 9 tháng chỉ tăng 6,7% so với cùng kỳ năm trước, nếu loại trừ yếu tố giá chỉ tăng 10,2% so với cùng kỳ năm 2015. Nhập khẩu tăng thấp đồng nghĩa nhu cầu vay ngoại tệ của các DN giảm, trong khi nhiều DN xuất khẩu có nhu cầu thanh toán trong nước trong 2 tháng bị đứt quãng không tiếp cận được nguồn vốn ngoại tệ đã chuyển sang vay VND.

Theo thống kê của NHNN, lãi suất cho vay ngắn hạn VND đang được các ngân hàng áp dụng đối với 5 lĩnh vực ưu tiên là 6-7%/năm, trong khi lãi suất cho vay ngắn hạn USD ở mức 2,8-5%/năm. Thời điểm này, một số DN được ngân hàng áp dụng lãi suất vay USD ở mức 3%/năm dự kiến vẫn sẽ vay ngoại tệ để phục vụ sản xuất kinh doanh, nhưng những DN phải vay USD với lãi suất 4-5%/năm cho biết sẽ tính toán thay thế bằng vay VND, bởi hiện chênh lệch lãi suất cho vay giữa VND và ngoại tệ đã được rút ngắn.

Các ngân hàng như BIDV, Vietcombank vừa điều chỉnh lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa chỉ 6%/năm, trong khi đó, một số ngân hàng còn thông báo sẽ cho vay VND ngắn hạn với lãi suất bằng USD nếu DN cam kết bán lại USD cho ngân hàng sau khi nguồn thu về, nên nhiều DN lựa chọn vay VND thay vì vay ngoại tệ để tránh rủi ro tỷ giá cuối năm.

Phương án giảm rủi ro

Trong các tháng qua, huy động vốn ngoại tệ cũng đã giảm dần do trần lãi suất ngoại tệ về mức 0%. Tính đến đầu tháng 9, tổng vốn huy động trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh đạt 1,74 triệu tỷ đồng, tăng 17,62% so cùng kỳ, trong đó vốn huy động bằng ngoại tệ chiếm 12,56%, giảm 8,78%.

Vốn huy động VND vẫn chiếm tỷ trọng chủ yếu và ngày càng lớn trong tổng nguồn vốn ở mức 87,44%, tăng 22,72% so tháng cùng kỳ. Huy động ngoại tệ sụt giảm, các ngân hàng cũng khó đẩy mạnh cho vay ngoại tệ vì điều này sẽ tác động đến chênh lệch về kỳ hạn và các quy định về tỷ lệ an toàn và khả năng chi trả. Trong khi đó, các chuyên gia kinh tế cũng khuyến cáo, NHNN đã gia hạn cho vay ngoại tệ song việc này sẽ chấm dứt vào ngày 31/12/016, DN vẫn phải chuẩn bị tâm lý để tiến đến cơ chế mua đứt bán đoạn.

Theo đại diện một DN cơ khí điện, DN này nằm trong danh sách khách hàng ưu tiên được vay vốn USD của một ngân hàng thương mại cổ phần lớn, nhưng ngân hàng này quy định nếu muốn vay vốn DN phải thông báo kế hoạch vay và khoản vay trước 30-60 ngày.

Nhưng phía DN lại không chủ động được thời điểm nhập khẩu hàng nên yêu cầu của ngân hàng trở thành một điều khoản khó khăn, hơn nữa nếu chấp nhận còn phải đối mặt với rủi ro trong việc thanh toán vì tỷ giá diễn biến khó lường. Do đó, thay vì vay ngoại tệ, công ty này đang chuyển sang hình thức giao dịch qua các hợp đồng mua bán USD kỳ hạn 2 tháng, 3 tháng và 6 tháng.

Giám đốc khối nguồn vốn của một ngân hàng thương mại cổ phần cho biết, hiện nay thay vì vay vốn ngoại tệ, rất nhiều DN đang sử dụng các sản phẩm phái sinh ngắn hạn như bán ngoại tệ kỳ hạn để phòng ngừa rủi ro ngoại tệ mất giá. Từ năm 2012 đến đầu năm 2015, tỷ giá USD/VND biến động với biên độ rất hẹp, đồng thời chênh lệch lãi suất giữa các kỳ hạn ngắn và dài rất cao hỗ trợ nhiều cho các sản phẩm tài chính phái sinh dài hạn như kỳ hạn 12 tháng.

Thậm chí một số DN còn sử dụng sản phẩm hoán đổi lãi suất tiền tệ chéo, hoán đổi lãi suất khoản vay VND sang lãi suất khoản vay USD có kỳ hạn từ 2-3 năm và đã thu được lợi nhuận tài chính. Song, từ giữa năm 2015 đến nay tỷ giá USD/VND biến động mạnh và có sự linh hoạt hơn theo thị trường khi NHNN điều hành chính sách tỷ giá theo tỷ giá trung tâm thay đổi hàng ngày, cộng với diễn biến trên thị trường lãi suất là chênh lệch lãi suất giữa các kỳ không còn nhiều, các DN đã kịp chuyển sang các sản phẩm dài hạn sang các sản phẩm ngắn hạn.