Ông Huy cho biết NHNN đang chuẩn bị tất cả phương án cần thiết, kể cả phương án mua vào vàng miếng để tăng dự trữ ngoại hối: "Thời điểm mua vào tùy thuộc nhiều yếu tố, nhưng chúng tôi sẵn sàng chuẩn bị mọi tình huống".

Thời điểm đã đến

Theo ông Huy, có nhiều lý do để đưa đến quyết định NHNN sẽ mua vàng. Trước hết là kinh tế thế giới phục hồi tốt hơn so với dự kiến. Khả năng FED thắt chặt chính sách tiền tệ chỉ còn là vấn đề thời gian. Cùng việc FED thắt chặt chính sách tiền tệ, vàng - vốn là một tài sản đầu tư được định giá bằng USD, đương nhiên sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực. Với sự khởi sắc của các thị trường khác, xu hướng giảm giá vàng khá rõ trong vòng 6 tháng tới 1 năm nữa.

"Bên cạnh đó, nếu cách đây vài tháng, nhiều dự báo của giới chuyên gia đưa ra là giá vàng sẽ tiếp đà tăng, nhưng diễn biến tình hình hiện nay đã đổi chiều, không còn một nghiên cứu phân tích của giới tài chính nào nói giá vàng sẽ tăng, do kinh tế thế giới phục hồi tốt hơn dự kiến", ông Huy cho biết.

Còn tại thị trường Việt Nam, theo đánh giá của ông Huy, "độ lấp lánh" của vàng đã nhạt đi nhiều. Nguyên nhân là do triển vọng kinh tế trong nước phục hồi, các kênh đầu tư khác (chứng khoán, bất động sản...) sẽ hấp dẫn hơn vàng.

Một biểu hiện nữa cho thấy nhu cầu vàng đã giảm liên tiếp các phiên đấu thầu vàng miếng gần đây, lực mua của các doanh nghiệp (DN), ngân hàng có xu hướng giảm hẳn. Tại phiên đấu thầu thứ 70 được NHNN tổ chức sáng 15/11, chỉ có 13 trên tổng số 19 DN, ngân hàng tham gia đặt và trúng thầu với khối lượng 14.600 lượng vàng. Phiên đấu thầu này, NHNN dư 400 lượng. Những phiên trước đó, các nhà đầu tư cũng kém mặn mà với vàng đấu thầu.

Trên thị trường, giá vàng trong ngày đầu tuần này tiếp tục giảm, xoay quanh mức 36.460 - 36.520 triệu đồng/lượng. Hiện chênh lệch giá vàng trong và ngoài nước ở mức 3,7 triệu đồng/lượng, giảm 200.000 đồng/lượng so với cùng thời điểm tuần trước.

Một nguyên nhân nữa, tuy ông Huy không nhắc đến, nhưng trong văn bản giải trình với đại biểu Quốc hội về thị trường vàng, Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình cho biết hiện quy mô giao dịch và nhu cầu vàng miếng trên thị trường đã giảm rất mạnh. Nếu trước đây, các tổ chức tín dụng (TCTD), DN kinh doanh vàng miếng giao dịch khoảng 8.500 lượng/ngày, thì nay chỉ còn 2.000 - 2.500 lượng/ngày.

Bên cạnh đó, tình trạng "vàng hóa" trong hệ thống TCTD đã được loại bỏ, dư nợ cho vay bằng vàng trong toàn hệ thống đã giảm đáng kể. Tính đến đầu tháng 7/2013, tất cả 18 TCTD có hoạt động huy động vàng đã hoàn thành việc mua đủ hơn 100 tấn vàng để tất toán số dư huy động vốn bằng vàng.

Các TCTD cũng đã tích cực giảm dần số dư cho vay bằng vàng, đến cuối tháng 10/2013, dư nợ cho vay vàng của toàn hệ thống chỉ còn khoảng 5,6 tấn (đã giảm hơn 75% so với thời điểm ngày 30/4/2012).

"Khi dư nợ cho vay vàng của các nhà băng được tất toán hết, toàn bộ vốn vàng dưới dạng huy động và cho vay trong hệ thống ngân hàng chính thức được bóc hoàn toàn ra khỏi bảng cân đối, chỉ còn lại vốn vàng thương mại với giới hạn trạng thái tối đa là 2% vốn tự có của TCTD", Thống đốc cho hay.

Nên mua với vai trò nào?

Đem chuyện NHNN muốn mua vàng hỏi chuyên gia, nhiều người ủng hộ việc mua để tăng dự trữ ngoại hối chứ không phải mua với vai trò là người điều tiết thị trường. Bởi nếu mua vàng với vai trò kinh doanh, là người mua bán cuối cùng, thì NHNN phải mua vàng trong nước và có thể xảy ra 2 tình huống: hoặc là mua xong, vàng giảm mạnh thì NHNN sẽ giải trình thế nào với Quốc hội, hoặc là đẩy chênh lệch giá vàng trong nước và giá vàng thế giới lên mức cao. Tuy nhiên, theo ông Huy, NHNN đã chuẩn bị mọi phương án để đảm bảo mua vàng không bị lỗ.

Thực ra, gần 2 tuần qua, giá vàng tương đối ổn định, chỉ quanh mức 36,7 triệu đồng/lượng, nhưng vẫn ở mức chênh lệch cao với thế giới. Tính giá phiên giao dịch ngày 19/11, giá vàng trong nước đồng loạt giảm ở các thị trường, xuống mức 36,4 triệu đồng/lượng. Dù điều chỉnh giảm theo xu hướng thế giới, nhưng vàng SJC lại nới rộng khoảng cách chênh lệch lên 4 triệu đồng/lượng.

Như vậy, câu chuyện mua vàng của NHNN hẳn sẽ tác động tới mức chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới. Hơn nữa, theo giới chuyên gia, việc mua vàng trong nước hiện nay thực tế sẽ không mua được vàng từ người dân, mà là mua từ các DN vàng và các ngân hàng thương mại. Như vậy, mục tiêu sử dụng nguồn lực vàng trong dân vẫn bị bỏ ngỏ.

"Nếu NHNN mua với vai trò là kinh doanh thì nên cân nhắc số lượng, thời điểm. Tất nhiên, NHNN với vai trò là người bán thì cũng nên mua vàng, nhưng sẽ hay hơn nếu tính làm sao để huy động được lượng vàng trong dân để phục vụ nhu cầu vốn cho thị trường", một chuyên gia tài chính nhận xét.

Tuy nhiên, nếu mua để tăng dự trữ ngoại hối thì nhiều chuyên gia ủng hộ, vì để đảm bảo nguyên tắc "không bỏ trứng vào một giỏ", nên NHNN cần phải mua thêm vàng trong "giỏ" dự trữ ngoại hối. Nếu mua vì mục đích này thì NHNN không nhất thiết phải mua trong nước, mà có thể dùng ngoại tệ để mua. Hoặc có thể bán trái phiếu Chính phủ, đồng Yên Nhật, Bảng Anh… để lấy tiền mua vàng.