Tính đến đặc thù

Trong số 6 CTCK bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNNNN) đặt vào diện kiểm soát đặc biệt, tính đến hiện tại, có 5 trường hợp không thể khắc phục được tình trạng này, nên 1 trường hợp tạm ngừng hoạt động, 1 CTCK bị đình chỉ hoạt động và 3 CTCK đã chấm dứt hoạt động và đang thực hiện thủ tục rút giấy phép hoạt động…

Quá trình rút giấy phép hoạt động này có thể kéo dài… vô thời hạn, nếu các CTCK vẫn chưa thanh toán triệt để công nợ, cũng như các nghĩa vụ khác cho các bên có liên quan.

Lý do là bởi một khi rút giấy phép hoạt động, đồng nghĩa với việc “giải thoát” các nghĩa vụ cho CTCK. Khi đó, ai sẽ đứng ra giải quyết công nợ, cũng như các nghĩa vụ khác thay CTCK?

Đây là một trong những lý do khiến quá trình xóa tên CTCK, sau khi bước vào giai đoạn thực hiện thủ tục rút giấy phép hoạt động, đang bị bỏ ngỏ.

Lối ra cho sự bế tắc trên phần nào hé lộ, khi lần đầu tiên cơ chế phá sản mang tính đặc thù áp dụng đối với CTCK đã được quy định tại dự án Luật Phá sản mà Quốc hội vừa thảo luận.

Theo dự thảo, doanh nghiệp (DN) kinh doanh chứng khoán (CTCK và công ty quản lý quỹ) phải làm đơn yêu cầu Tòa án mở thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản, sau khi UBCKNN có văn bản chấm dứt kiểm soát đặc biệt, hoặc văn bản chấm dứt áp dụng hoặc văn bản không áp dụng các biện pháp phục hồi khả năng thanh toán mà DN kinh doanh chứng khoán vẫn lâm vào tình trạng phá sản…

Trong đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản, các CTCK, công ty quản lý quỹ phải nêu danh sách người mở tài khoản giao dịch chứng khoán, tài khoản lưu ký chứng khoán kèm theo số dư tiền và chứng khoán, nghĩa vụ nợ phải trả tổ chức kinh doanh chứng khoán (nếu có) theo từng tài khoản; sao kê số dư chứng khoán và các quyền kèm theo (nếu có) theo từng tài khoản lưu ký của nhà đầu tư (NĐT) mở tại DN kinh doanh chứng khoán do Trung tâm lưu ký lập theo đề nghị của tổ chức kinh doanh chứng khoán...

CTCK phá sản: Tiền của NĐT phải được hoàn trả trước

Tuy dự thảo đã tính đến yếu tố đặc thù hoạt động của CTCK, để định ra cơ chế phá sản, nhưng một số ý kiến tỏ ý nghi ngờ về tính khả thi của cơ chế này.

Thực tế hoạt động của CTCK cho thấy, một khi họ vẫn chưa xử lý dứt điểm công nợ, cũng như các nghĩa vụ liên quan với cổ đông, khách hàng và các bên liên quan khác, thì liệu tòa án có tuyên cho CTCK phá sản?

Trên thực tế, một trong những lý do khiến Luật Phá sản bị… phá sản trong nhiều năm qua, là do quy định pháp lý liên quan còn bộc lộ bất cập, nên tòa… ngại tuyên DN phá sản.

Theo thống kê của Tòa án Nhân dân tối cao, sau 9 năm thi hành Luật Phá sản, trong tổng số 336 đơn yêu cầu tuyên bố phá sản mà tòa án thụ lý, thì tòa đã ra quyết định mở thủ tục phá sản 236 trường hợp, nhưng chỉ tuyên bố phá sản 83 trường hợp, còn 153 vụ việc chưa ra quyết định tuyên bố phá sản...

Một quy định khác trong dự thảo Luật Phá sản không nhận được sự đồng tình của các NĐT, là về thứ tự phân chia tài sản.

Dự thảo quy định, người gửi tiền, tài sản của khách hàng mở tài khoản giao dịch tại tổ chức kinh doanh chứng khoán xếp ở vị trí thứ 4 về thứ tự phân chia tài sản, sau cả các khoản thanh toán nợ lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội…

Quy định này đang mâu thuẫn với một nội dung có liên quan trong dự thảo là: khi DN chứng khoán lâm vào tình trạng phá, thì các tài sản không được coi là tài sản của CTCK, công ty quản lý quỹ gồm: tài sản ủy thác của khách hàng trong nghiệp vụ quản lý danh mục đầu tư chứng khoán và quản lý tài khoản giao dịch chứng khoán; tài sản của quỹ đầu tư công ty đầu tư chứng khoán; tài sản nhận gửi giữ hộ của khách hàng. 

Việc coi những tài sản trên là thuộc sở hữu của khách hàng, NĐT, thì đương nhiên không thể được tính vào giá trị tài sản của CTCK để phân chia cho các bên liên quan khi CTCK phá sản. Khi đó, CTCK đương nhiên phải hoàn trả các tài sản này cho khách hàng.

Chưa vội bàn nhiều đến mâu thuẫn trên, theo UBCKNN, mọi lợi ích của NĐT phải được bảo đảm triệt để, do các tài sản mà NĐT, khách hàng đặt tại CTCK, công ty quản lý quỹ không phải là tài sản của các tổ chức này.

Dự thảo cần điều chỉnh theo hướng, các khoản tiền nhận đặt cọc, tiền gửi trong giao dịch chứng khoán, chứng khoán trên tài khoản lưu ký của khách hàng tại CTCK, phải được ưu tiên thanh toán trước mọi đối tượng có quyền lợi liên quan như các chủ nợ; nhân viên CTCK, công ty quản lý quỹ...

Sau khi Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6 đang diễn ra, dự án Luật Phá sản sẽ được Tòa án nhân dân tối cao hoàn thiện, để trình ra Quốc hội xem xét, thông qua trong năm 2014.