Mua trái phiếu doanh nghiệp lãi suất khủng, rủi ro ra sao?
Một số doanh nghiệp đang "đi đêm" bán trái phiếu với lãi suất lên đến gần 20%/năm. Nếu nhà đầu tư mua trái phiếu không đảm bảo, không chứng quyền, rủi ro mất tiền sẽ rất cao.
Nhận định trong báo cáo trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) Việt Nam quý I/2020, Công ty Chứng khoán SSI cho biết thị trường TPDN vẫn khá sôi động trong quý vừa qua. Mức chênh lệch lãi suất giữa TPDN và tiền gửi hiện tại lên tới 4%/năm đã hấp dẫn các nhà đầu tư cá nhân tham gia nhiều hơn vào thị trường.
Phát hành trái phiếu khi lợi nhuận âm
Kinh doanh thua lỗ trong quý I/2020 do ảnh hưởng dịch bệnh, hàng loạt doanh nghiệp đẩy mạnh huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu.
Theo báo cáo tài chính (BCTC) quý I/2020 của Công ty cổ phần chứng khoán IB, lợi nhuận sau thuế lỗ hơn 24,5 tỷ đồng. Tuy nhiên, công ty phát hành riêng lẻ 2.000 trái phiếu với mệnh giá 100 triệu đồng/trái phiếu, giá trị tương đương 200 tỷ đồng nhằm huy động vốn để đầu tư kinh doanh chứng khoán, cho vay giao dịch ký quỹ, tăng quy mô vốn cho các hoạt động khác. Lãi suất được công bố lên tới 9,5%/năm.
Tương tự, quý I vừa qua Công ty cổ phần chứng khoán Rồng Việt lỗ hơn 88,3 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế. Đáng lưu ý, ở phần vay và nợ ngắn hạn tại ngân hàng giảm thì mức phát hành trái phiếu lại tăng lên 933,6 tỷ đồng. Cụ thể, cuối tháng 3, doanh nghiệp này thông báo tổng giá trị trái phiếu phát hành trong thời gian dự kiến tháng 2 và tháng 7 năm nay là 800 tỷ đồng. Lãi suất thực tế 9%/năm và 9,5%/năm.
Trong quý I/2020, Tập đoàn Masan báo lỗ trước thuế 60 tỷ đồng, lỗ sau thuế hơn 216 tỷ đồng. Cùng với đó, vay nợ của doanh nghiệp tăng mạnh trong 3 tháng đầu năm, từ khoảng 30.000 tỷ đồng lên 39.300 tỷ đồng.
Trong quý, ghi nhận đợt phát hành trái phiếu ra công chúng của doanh nghiệp này. Theo đó, ngày 9/3/2020 Masan phát hành 3000 tỷ đồng trái phiếu ra công chúng và huy động được gần 1.148 tỷ đồng từ nhà đầu tư cá nhân trong và ngoài nước, trái phiếu này có kỳ hạn 36 tháng, lãi suất thả nổi (kỳ đầu 9,3%/năm, các năm sau bằng lãi suất tham chiếu cộng 2,5%/năm).
Ngoài ra, thời gian qua hàng loạt doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực vận tải, viễn thông, giải trí, bất động sản đang chào bán trái phiếu với lãi suất cao, dao động từ 15-19,5%/năm, mệnh giá trái phiếu từ 5 triệu đến 1 tỉ đồng, kỳ hạn linh động 3 tháng, 6 tháng hoặc 1 năm, gửi càng lâu lãi càng cao.
Báo cáo mới đây của SSI cũng cho biết thị trường TPDN khá sôi động trong quý I dù còn đang chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19 nhưng lượng phát hành vẫn tăng trưởng khoảng 39% so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, nhóm các doanh nghiệp bất động sản dẫn đầu về khối lượng phát hành với tổng cộng 23.202 tỷ đồng, chiếm tới 49% khối lượng phát hành toàn thị trường trong quý I/2020 và tăng 9,8%; nhóm ngân hàng chỉ phát hành 940 tỷ đồng (chiếm 2,3%).
Tiềm ẩn nhiều rủi ro
Đáng chú ý là việc lãi suất phát hành tăng lên ở hầu hết các nhóm. Cụ thể, trong kỳ, lãi suất phát hành bình quân là 10,4%/năm, cao hơn lãi suất phát hành bình quân quý IV/2019 là 1,08 điểm % và cao hơn lãi suất phát hành trung bình cả năm 2019 tới 1,57 điểm%.
Theo đánh giá của các chuyên gia, năm nay do dịch Covid -19, nhìn chung lãi suất của các ngân hàng đang hạ, trong khi lãi suất trái phiếu doanh nghiệp vẫn khá cao thì có phần bất thường.
Theo thông tin hoạt động của ngành ngân hàng, tính đến cuối tháng 4, lãi suất huy động bằng VND phổ biến ở mức 0,1-0,5%/năm đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng; 4,3 - 4,75%/năm đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng, 5,3-6,8%/năm đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 6 tháng đến dưới 12 tháng, kỳ hạn từ 12 tháng trở lên ở mức 6,6-7,4%/năm.
Như vậy, so sánh giữa lãi suất ngân hàng và lãi suất TPDN đang có sự chênh lệch đáng kể, lên đến 4%/năm đã hấp dẫn các nhà đầu tư tham gia thị trường.“doanh nghiệp đang khó khăn về vốn, song khó tiếp cận với nguồn vay ngân hàng, nên để lãi suất cao nhằm hút khách”, một chuyên gia nhận định.
Tuy nhiên, vị này cũng cho rằng trong một đợt phát hành trái phiếu của doanh nghiệp không chỉ để huy động vốn để tăng quy mô vốn hoạt động, thực hiện các chương trình, dự án đầu tư của doanh nghiệp mà trong đó có mục đích cơ cấu lại khoản nợ…
Những lo ngại trên hoàn toàn có cơ sở, bởi thời gian qua đã phát sinh việc các doanh nghiệp liên tục gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và không có khả năng trả nợ gốc và lãi trái phiếu đến hạn, dẫn đến việc phát hành thêm trái phiếu để tiếp tục cơ cấu lại nợ.
Theo đánh giá của SSI, nhu cầu phát hành TPDN trong quý II/2020 có thể sẽ giảm do dịch bệnh ảnh hưởng lên kế hoạch tài chính nhưng sẽ tăng mạnh trong quý III/2020 khi dịch bệnh được kiểm soát.
Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo nhà đầu tư cần hết sức lưu ý đến khả năng thanh toán, thanh khoản và sức chịu đựng qua thời kỳ dịch bệnh của các doanh nghiệp. Các cơ chế bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư cá nhân và minh bạch hóa các thông tin thị trường.
Nợ xấu trên 3% tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu doanh nghiệp
Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến cho Dự thảo thông tư quy định việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán TPDN.
Theo bản thuyết minh dự thảo của cơ quan soạn thảo thuộc NHNN, một nội dung quan trọng của dự thảo này là các tổ chức tín dụng (TCTD) chỉ được mua TPDN khi có tỉ lệ nợ xấu dưới 3% theo báo cáo tài chính thời điểm gần nhất đã được kiểm toán tại thời điểm mua, trừ trường hợp mua TPDN theo phương án cơ cấu lại được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng không được mua trái phiếu (bao gồm mua từ phát hành lần đầu và mua lại từ các tổ chức, cá nhân khác) của doanh nghiệp phát hành có phát sinh nợ xấu tại ngân hàng mua và tại ngân hàng khác trong vòng 12 tháng gần nhất trước thời điểm quyết định phê duyệt mua.
Theo cơ quan soạn thảo NHNN, quy định này nhằm hạn chế các ngân hàng không kiểm soát được tỉ lệ nợ xấu dưới 3% nhưng vẫn thực hiện mua bán TPDN, đồng thời góp phần hạn chế nợ xấu, nâng cao chất lượng tín dụng của các ngân hàng.
Trong trường hợp dự thảo Thông tư được NHNN ban hành trong thời gian tới đây, các ngân hàng cũng sẽ không được vay vốn của các ngân hàng khác để mua TPDN cũng như không được mua TPDN phát hành trong đó có mục đích để cơ cấu lại các khoản nợ của chính doanh nghiệp phát hành.
