Nên phát triển quỹ ETF vàng? (*)

Vụ Quản lý các công ty quản lý quỹ và các quỹ đầu tư chứng khoán

(Tài chính) Để phát triển thị trường vàng trong nền kinh tế, Bộ Tài chính có thể đóng vai trò tích cực trong việc xây dựng những quy định pháp lý tạo cơ chế cho ra đời các sản phẩm chứng khoán dựa trên vàng vật chất.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Cơ chế hoạt động của quỹ ETF vàng?

Trong hoạt động đầu tư kinh doanh có gắn tới vàng, có hai sản phẩm điều chỉnh bởi quy định của pháp luật về chứng khoán, đó là (i) chứng khoán phái sinh vàng, đặc biệt là hợp đồng tương lai vàng; và (ii) quỹ hoán đổi danh mục vàng (ETF vàng). Cả hai sản phẩm này đều rất phổ biến trên thế giới và cạnh tranh trực tiếp với việc sở hữu và nắm giữ vàng vật chất. Trước mắt, việc triển khai sản phẩm ETF vàng là khả thi trên cơ sở các quy định pháp luật hiện tại.

Quỹ ETF vàng là một loại hình quỹ mở, có danh mục đầu tư chủ yếu là vàng nguyên liệu. Chứng chỉ quỹ này được niêm yết trên Sàn Giao dịch Chứng khoán (SGDCK). Theo báo cáo của WGC, các quỹ ETF vàng nắm tới 2.167,4 tấn tại thời điểm ngày 31/12/2010.

Quỹ ETF vàng được hình thành từ việc huy động vàng vật chất từ nhà đầu tư (khu vực dân cư) hoặc các thành viên lập quỹ, sáng lập viên của quỹ. Việc huy động vàng để lập quỹ thực hiện theo cơ chế hoán đổi, cụ thế nhà đầu tư, thành viên lập quỹ, sáng lập viên chuyển vàng vật chất vào quỹ và nhận lại chứng chỉ quỹ. Bản chất là việc chứng khoán hóa vàng vật chất, song người sở hữu các chứng chỉ quỹ ETF vàng vẫn có quyền hoán đổi sang vàng vật chất khi cần thiết.

Trong quá trình hoạt động của quỹ, thành viên lập quỹ và nhà đầu tư được tiếp nhận lại vàng từ quỹ hoặc đóng góp bổ sung vàng vào quỹ theo cơ chế hoán đổi giao dịch hai chiều, từ vàng vật chất sang chứng khoán (chứng chỉ quỹ) niêm yết và giao dịch trên SGDCK, và ngược lại. Nhà đầu tư nhỏ lẻ có quyền giao dịch chứng chỉ quỹ trên SGDCK như các cổ phiếu thông thường. Khi nhà đầu tư gom được một lượng chứng chỉ quỹ đủ lớn, thì có thể hoán đổi lấy vàng theo cơ chế giao dịch hoán đổi.

Trong cấu trúc vận hành quỹ có các tổ chức sau:

Công ty quản lý quỹ đăng ký cấp phép cho quỹ ETF vàng theo quy định của pháp luật chứng khoán. Thực hiện hoạt động xác định giá trị tài sản ròng của quỹ, phát hành chứng chỉ quỹ trên cơ sở lượng vàng huy động được (đáp ứng lệnh mua của nhà đầu tư), hoặc thu hồi chứng chỉ quỹ trên cơ sở lượng vàng hoàn trả cho nhà đầu tư (đáp ứng lệnh bán của nhà đầu tư).

Sáng lập viên của quỹ là tổ chức có Giấy phép kinh doanh vàng do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp. Tổ chức này cần phải là tổ chức được NHNN ủy quyền thay mặt Nhà nước thực hiện các hoạt động xuất, nhập khẩu vàng miếng. Vai trò sáng lập viên là thông qua cơ chế xuất, nhập khẩu vàng, bảo đảm giá vàng trong nước (thể hiện qua giá chửng chỉ ETF) và giá vàng quốc tế (thể hiện qua giá trị tài sản ròng của quỹ ETF) không chênh lệch quá nhiều. Sáng lập viên cũng có vai trò thẩm định chất lượng vàng huy động từ nhà đầu tư, thành viên lập quỹ, bảo đảm đáp ứng tiêu chí của quỹ, trước khi chuyển vàng vào quỹ.

Thành viên lập quỹ là các công ty chứng khoán. Các tổ chức này cung cấp dịch vụ môi giới trong giao dịch hoán đổi vàng từ nhà đầu tư lấy các lô chứng chỉ quỹ ETF và ngược lại. Các tổ chức này cũng được thực hiện nghiệp vụ tự doanh (trực tiếp mua vàng miếng để hoán đổi lấy các lô chứng chỉ quỹ ETF hoặc ngược lại).

Ngân hàng giám sát thực hiện chức năng lưu kho vàng huy động từ nhà đầu tư. Đồng thời, thực hiện chức năng quản trị quỹ, phát hành và thu hồi chứng chỉ quỹ theo chỉ thị của công ty quản lý quỹ.

Lợi ích đối với nền kinh tế và nhà đầu tư

Lợi ích đối với nền kinh tế

Thứ nhất, huy động được vàng vật chất từ khu vực dân cư để quản lý tập trung tại hệ thống ngân hàng (tại các ngân hàng giám sát, hoặc buộc phải tái lưu ký tại kho quỹ của NHNN). Việc quản lý tập trung mới sẽ bảo đảm vàng là công cụ dự trữ ngoại hội quốc gia.

Thứ hai, từng bước thay đổi tập quán nắm giữ vàng miếng, từ đó hạn chế dần việc sử dụng vàng như là một công cụ tiết kiệm và thanh toán, góp phần cải thiện hiệu quả chính sách tiền tệ. Nhà đầu tư thay vì mua vàng vật chất có thể mua chứng chỉ quỹ ETF vàng mà vẫn bảo đảm lợi nhuận;

Thứ ba, thu hẹp khoảng cách giữa giá vàng trong nước và quốc tế. Tính minh bạch của quỹ ETF và đặc tính chứng chỉ quỹ ETF vàng niêm yết trên SGDCK sẽ tránh được tình trạng thao túng giá vàng trên thị trường nội địa. Các quỹ ETF vàng tham chiếu tới giá vàng quốc tế cũng tạo động lực thu hẹp khoảng cách giữa giá vàng trong nước và thế giới.

Thứ tư, thiết lập thị trường vàng với các sản phẩm theo thông lê quốc tế,  chuyển quan hệ cho vay sang quan hệ mua bán vàng (chứng khoán hóa); minh bạch hóa thị trường và giao dịch, đặc biệt kết nối được thị trường vàng trong nước với thị trường vàng quốc tế; chuyển hóa phần lớn lượng vàng trong xã hội thành vốn phát triển kinh tế xã hội. Vừa bảo đảm người dân có cơ hội đầu tư kinh doanh trên thị trường, vừa duy trì nguyên tắc Nhà nước quản lý tập trung vàng vật chất.

Thứ năm, tiết giảm chi phí xã hội, đặc biệt khi loại bỏ hình thức sản xuất thủ công, dập vàng miếng đế bán, sau đó lại tái sản xuất để xuất khẩu.

Lợi ích đối với nhà đầu tư

Lợi ích đối với nhà đầu tư được thể hiện dưới bảng so sánh dưới đây:

Nội dung

Chứng chỉ quỹ ETF vàng

Vàng miếng

Vàng trang sức

Mua & bán

Bút toán ghi sô (chứng khoán hóa)

 

Vật chất

Vật chất

Giá

Mức chênh lệch so với giá quốc tế thấp

 

Mức chênh lệch so với giá quốc tế cao

Mức chênh lệch so với giá quốc tế cao

Chất lượng vàng

Được bảo đảm, chất lượng vàng quốc tế

 

Không chắc chắn, phụ thuộc vào nhà phân phối, sản xuất

Không chắc chắn, phụ thuộc vào nhà phân phối, sản xuất

Hình thức lưu ký/lưu kho

Lưu ký trên tài khoản giao dịch.  Có thể chuyển đổi kho sang vàng miếng.

Tự bảo quản tại nhà

Tự bảo quản tại nhà

Mức độ an toàn

Tái lưa ký tại TTLKCK. Tài sản lưu ký tại ngân hàng giám sát. Công ty quản lý quỹ, ngân hàng giám sát chịu trách nhiệm bảo quản

 

Tự bảo vệ. Tiềm ẩn nhiều rủi ro, kể cả mất trộm, cướp

Tự bảo vệ. Tiềm ẩn nhiều rủi ro, kể cả mất trộm, cướp

Thanh khoản

Cao. Chứng chi quỹ niêm yết trên SGDCK

 

Bình thường. Bán cho nhà phân phối, sản xuất

Thấp, cỏ thể bị chiết khấu nhiều. Khó giao dịch

 

Phương thức giao dịch

Giao dịch tại bất cứ thời điểm nào, phương thức giao dịch thuận tiện, có thể giao dịch trực tuyến/Phù hợp với nhiều nhà đầu tư (mệnh giá nhỏ)

 

Phương thức giao dịch trao tay, khó kiểm soát, kém thuận tiện/Phù hợp với nhà đầu tư lớn (giá trị giao dịch lớn)

 

Phương thức giao dịch trao tay, khó kiểm soát, kém thuận tiện/Phù hợp với nhà đầu tư lớn (giá trị giao dịch lớn)

 

Chi phí

Thấp

Nếu lưu kho tại ngân hàng, phát sinh chi phí lưu kho

 

Nếu lưu kho tại ngân hàng, phát sinh chi phí lưu kho

 

(*) Tít bài do FinancePlus.vn đặt. Bài viết được trích từ tham luận tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ phát triển Thị trường chứng khoán năm 2013