Ngày 20/12/2012, UBCK họp tổng kết năm 2012, ghi nhận những khó khăn của TTCK khi phải chịu tác động nặng nề từ diễn biến không mấy tích cực của kinh tế vĩ mô. Các chỉ tiêu kinh doanh, huy động vốn của doanh nghiệp đều sụt giảm. Trong một năm gian nan như vậy, điểm sáng đáng ghi nhận là những nỗ lực của cơ quan quản lý trong việc hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường sự giám sát để cải thiện tính minh bạch của TTCK Việt Nam.

438 doanh nghiệp giảm lợi nhuận

Thống kê của UBCK cho thấy, 9 tháng đầu năm nay, toàn thị trường có tới 143 doanh nghiệp bị lỗ, tăng 1,7 lần so với cùng kỳ năm 2011. Đặc biệt, có tới 438 doanh nghiệp có lợi nhuận sụt giảm so với năm trước, khiến chỉ tiêu tỷ lệ sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) giảm về mức 8%, thay vì 12,3% cùng kỳ năm 2011. Như vậy, so với chỉ tiêu lạm phát, tỷ lệ sinh lời bình quân của tất cả các doanh nghiệp niêm yết chỉ đủ giúp doanh nghiệp không bị “đi lùi” về giá trị tài sản; trong khi nếu đem so sánh với phương án gửi tiết kiệm kỳ hạn trên 12 tháng tại các ngân hàng thương mại (lãi suất 11 - 12%/năm), thì các doanh nghiệp đang bị lỗ chi phí cơ hội.

Theo UBCK, nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là do chi phí đầu vào của doanh nghiệp tăng cao (như giá xăng dầu, điện, chi phí lãi vay…), khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp vẫn còn hạn chế, hàng tồn kho tăng trong khi đầu ra cho doanh nghiệp gặp khó khăn.

Huy động vốn cổ phần, cổ phần hóa giảm 42%

Tổng huy động vốn trên TTCK năm 2012 ước đạt 152.600 tỷ đồng, tăng 54% so với cùng kỳ năm 2011. Tuy nhiên, mức độ tăng huy động vốn này tập trung chủ yếu vào trái phiếu Chính phủ, đạt 142.500 tỷ đồng, tăng 75% so với cùng kỳ năm 2011, trong khi huy động vốn từ cổ phần và cổ phần hóa (đến thời điểm thống kê của UBCK) chỉ đạt 10.100 tỷ đồng, giảm 42% so với năm trước đó.

Theo UBCK, nguyên nhân chủ yếu của sự sụt giảm này là do mặt bằng lãi suất còn cao, sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp gặp khó khăn và hoạt động thị trường không ổn định.

21 mã chứng khoán bị hủy niêm yết

Năm 2012, thị trường có 25 cổ phiếu và 1 chứng chỉ quỹ niêm yết mới, nhưng có 21 cổ phiếu bị hủy niêm yết do lỗ hoặc vi phạm chế độ công bố thông tin. Tổng giá trị niêm yết tính theo mệnh giá tăng 20% so với năm 2011. Vốn hóa thị trường ở mức xấp xỉ 720.000 tỷ đồng, tăng 183.000 tỷ đồng so với năm 2011, trong đó sàn HOSE chiếm tới 87% tổng giá trị vốn hóa. Điều đáng chú ý là, sàn HNX có giá trị vốn hóa thấp hơn tổng giá trị cổ phiếu niêm yết tính theo mệnh giá, do có 72,38% số cổ phiếu giao dịch dưới mệnh giá.

Mặc dù TTCK còn nhiều khó khăn, nhưng thống kê cho thấy, thanh khoản thị trường đã tăng 38% so với năm 2011, trong đó tính riêng giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đạt bình quân 1.316 tỷ đồng/phiên, tăng 28% so với bình quân năm 2011. Một trong những nguyên nhân của việc tăng thanh khoản là quyết định cho phép kéo dài thời gian giao dịch sang buổi chiều và áp dụng lệnh thị trường (trên HOSE).

Vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào thuần 70 triệu USD

Hiện tại, số tài khoản của nhà đầu tư đã lên tới 1,2 triệu tài khoản. So với năm 2011, dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài sụt giảm tới 77%, nguyên nhân chủ yếu là do diễn biến bất lợi của thị trường tài chính quốc tế, áp lực tái cơ cấu danh mục đầu tư trong nước, nhưng dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào thuần vẫn đạt 70 triệu USD.

32 công ty quản lý quỹ vẫn chưa huy động được vốn lập quỹ

Về nhóm công ty quản lý quỹ, 47 công ty với tổng vốn điều lệ 3.126 tỷ đồng đang quản lý khối tài sản 98.000 tỷ đồng, giảm 1,5% so với cuối năm 2011. 15 công ty đang quản lý 22 quỹ đầu tư. Như vậy, 32 công ty còn lại chưa huy động được quỹ.

Điều đáng chú ý, cơ cấu tài sản của các quỹ đầu tư tập trung chủ yếu vào cổ phiếu niêm yết và tiền mặt, chiếm tỷ trọng tương ứng 35,28% và 34,77% giá trị tài sản ròng (NAV). 15/22 quỹ đầu tư có NAV tăng so với cuối năm 2011.

Trên 50% công ty chứng khoán (CTCK) bị lỗ năm 2012

Về khối CTCK, toàn thị trường hiện có 105 CTCK, với tổng số 125 chi nhánh, 70 phòng giao dịch; giảm 20 chi nhánh và 11 phòng giao dịch so với năm 2011. Trên 50% số CTCK bị lỗ năm 2012 và trên 70% CTCK có lỗ lũy kế. Năm 2012, 11 CTCK đã bị đặt vào diện kiểm soát đặc biệt, 3 CTCK vào diện kiểm soát; 4 CTCK rút nghiệp vụ môi giới, 1 CTCK rút nghiệp vụ bảo lãnh phát hành, 2 CTCK rút nghiệp vụ tự doanh, 3 CTCK bị đình chỉ hoạt động và 4 CTCK bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán.

15 văn bản pháp lý đã được ban hành

Năm 2012 đánh dấu bước ngoặt lớn trong việc hoàn thiện khung pháp lý trên TTCK Việt Nam. 15 đề án, nghị định, thông tư đã được ban hành; 10 văn bản pháp lý đã hoàn thiện chờ ban hành và hàng loạt văn bản pháp lý khác trong lĩnh vực chứng khoán, TTCK và các lĩnh vực có liên quan đang trong quá trình soạn thảo, hoàn thiện… cho thấy khối lượng công việc khổng lồ mà UBCK, Bộ Tài chính thực hiện năm 2012. Mặc dù TTCK còn nhiều khó khăn, nên tác động trực tiếp của các văn bản này chưa bộc lộ rõ, bên cạnh đó, tính hiệu quả của các văn bản cũng có thể phải chờ thêm thời gian để đánh giá, nhưng nỗ lực để tạo ra một cuộc chơi bình đẳng, minh bạch và tạo cơ chế cho các thành viên của TTCK phát triển là một đóng góp rất lớn của cơ quan quản lý năm nay.

146 quyết định xử phạt hành chính

Năm 2012, UBCK đã tổ chức tới 7 đoàn thanh tra, 60 đoàn kiểm tra đối với các tổ chức kinh doanh chứng khoán, công ty đại chúng, công ty kiểm toán và các vấn đề thao túng giá. Kết quả, 146 quyết định xử phạt hành chính với tổng số tiền phạt trên 8,5 tỷ đồng đã được ban hành. 1 trường hợp CTCK vi phạm quy định về sử dụng tiền của nhà đầu tư; 2 CTCK và nhân viên môi giới bị xử phạt vì hành vi bán khống; 2 CTCK bị phạt vì vi phạm hoạt động giao dịch ký quỹ; 7 công ty quản lý quỹ và 1 văn phòng đại diện công ty quản lý quỹ bị xử phạt vì vi phạm chưa lưu ký tài sản của khách hàng tại ngân hàng lưu ký hoặc chậm thực hiện nộp báo cáo hoặc công bố thông tin… Ngoài ra, hàng loạt quyết định xử phạt được ban hành với các trường hợp vi phạm công bố thông tin, giao dịch cổ đông nội bộ hoặc cổ đông lớn, vi phạm công bố thông tin công ty đại chúng… đã được ban hành.

Việc tăng cường công tác thanh tra, giám sát với các loại chủ thể trên TTCK cho thấy nỗ lực của UBCK trong việc tăng cường tính minh bạch, tuân thủ pháp luật và sự bình đẳng trên TTCK. Thời gian vừa qua, nhiều sai phạm trên TTCK đã ảnh hưởng khá lớn đến niềm tin nhà đầu tư. Tuy nhiên, niềm tin sẽ quay trở lại khi nhà đầu tư tin tưởng hơn vào sự công tâm,  quyết liệt của cơ quan quản lý.

Năm 2013, UBCK kiến nghị kéo dài thời gian miễn giảm thuế

Theo Nghị quyết số 08/2011/QH13 ngày 6/8/2011 của Quốc hội về việc bổ sung một số giải pháp về thuế nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và cá nhân, nhà đầu tư trên TTCK được miễn thuế thu nhập cá nhân đến hết 31/12/2012 đối với cổ tức được chia (trừ cổ tức của các ngân hàng, quỹ đầu tư tài chính, tổ chức tín dụng); giảm 50% thuế phải nộp đối với chuyển nhượng chứng khoán.

Theo UBCK, để tạo điều kiện hỗ trợ TTCK phát triển, việc miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân cần được kéo dài trong thời gian tới. Đồng thời, Chính phủ cũng cần ưu đãi thuế đối với các loại hình quỹ đầu tư mới, công ty đầu tư chứng khoán, quỹ hưu trí tự nguyện, miễn thuế đối với thưởng cổ phiếu, áp dụng chính sách chung cho chuyển nhượng cổ phần trong công ty cổ phần là chuyển nhượng chứng khoán.