Với cơ cấu dân số trẻ, nhiều chuyên gia dự báo, thị trường tài chính tiêu dùng sẽ có những bước tăng trưởng nhanh và trở thành cơ cấu tín dụng quan trọng tại Việt Nam.

Thủ tục vay đơn giản

Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas) cho biết, 2 yếu tố quan trọng giúp vay tiêu dùng có cơ hội phát triển mạnh là nhờ thu nhập tăng lên và thói quen người tiêu dùng thay đổi.

Bên cạnh đó, thủ tục đơn giản, chỉ cần 2 loại giấy tờ tùy thân là chứng minh nhân dân (CMND) và hộ khẩu (hoặc bằng lái xe) là đã có thể tiếp cận khoản vay và thời gian giải ngân “siêu tốc”, có khi chỉ trong vòng 2 giờ đồng hồ.

Hệ thống Thế giới di động hiện có hơn 30 sản phẩm được tài trợ cho vay trả góp 0% lãi suất, thủ tục khá đơn giản với sự tham gia của 4 công ty tài chính. Nhân viên tư vấn hệ thống này cho biết, mỗi tháng, sau khi được hãng sản xuất, nhà phân phối chia sẻ lợi nhuận, các công ty tài chính như Home Credit, FE Credit đưa ra một số mẫu điện thoại, máy tính bảng cho vay trả góp lãi suất 0%. “Bán trả góp 0% lãi suất, người vay được lợi nhưng khoản trả trước thường từ 30% - 50% giá trị sản phẩm, thanh toán trong 3 - 9 tháng, tùy giá trị khoản vay.

Với những sản phẩm cho vay trả góp thông thường, lãi suất cũng giảm khá nhiều so với trước, tùy theo hồ sơ của khách hàng” - nhân viên tư vấn giải thích.

Ghi nhận tại các siêu thị điện thoại từ FPT Shop, Thế giới di động, Big C… đều có nhân viên của các công ty tài chính tư vấn tại chỗ cho khách hàng, hướng dẫn làm hồ sơ thủ tục rồi ký hợp đồng vay trả góp.

Hiện, lãi suất phổ biến đang được các công ty tài chính áp dụng là 22% - 25%/năm với điều kiện người vay có hộ khẩu, CMND, hóa đơn điện, nước hoặc hợp đồng bảo hiểm. Nếu người vay chỉ có hộ khẩu, bằng lái xe hoặc CMND, lãi suất sẽ cao hơn nhiều, khoảng 50%/năm. Chỉ riêng hệ thống FPT Shop, năm 2015, số khách hàng mua sản phẩm có vay tài chính tăng trưởng 100% so với cùng kỳ năm 2014 và 30% doanh số đến từ các hợp đồng tín dụng trả góp.

Thay đổi để thích ứng

Tín dụng cho vay tiêu dùng đang chiếm 10,4% GDP và 6,8% tổng dư nợ của nền kinh tế. Có thể thấy, hoạt động cho vay tài chính có mặt ở mọi nơi với thế mạnh đặc trưng. Tuy nhiên, khi thị trường trở nên bão hòa, cũng là lúc các công ty tài chính tiêu dùng mở rộng danh mục sản phẩm, hoặc tiến tới những món hàng có giá trị tương đối lớn, trong đó không loại trừ 2 dịch vụ quan trọng như giáo dục và y tế, hiện còn bỏ ngỏ.

Hoạt động cho vay tiêu dùng luôn được đánh giá là tiềm năng, song rủi ro nợ xấu tiềm ẩn không nhỏ. Đó cũng chính là lý do vì sao lãi suất cho vay tiêu dùng được các công ty tài chính áp dụng phải cao hơn lãi suất ngân hàng.

Theo Vinastas, năm 2010, Quốc hội đã ban hành Luật Các tổ chức tín dụng. "Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, tổ chức tín dụng cho vay tiêu dùng phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, nhưng trên thực tế, việc chấp hành chưa nghiêm nên nhiều điều khoản trong hợp đồng không phù hợp pháp luật, gây bất lợi cho người tiêu dùng” - ông Hùng đánh giá.

Thừa nhận những tồn tại đã tạo nên những bất tiện cho khách hàng, ông Bruce Butler - Tổng Giám đốc Home Credit thẳng thắn cho biết, bên cạnh việc khách hàng ít khi đọc các điều khoản trong hợp đồng còn là câu chuyện của nhân viên tư vấn không thực hiện theo quy trình…

Tuy vậy, các công ty tài chính đang có những thay đổi để phục vụ khách hàng tốt hơn, như hợp đồng ngắn gọn hơn, thời gian phê duyệt khoản vay được rút ngắn. Những thay đổi này không chỉ để tăng tính cạnh tranh mà các công ty không muốn đứng ngoài cuộc khi thị trường vay tiêu dùng của Việt Nam đang có sự phát triển mạnh...