Cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công

Theo Tạp chí Quản lý Ngân quỹ Quốc gia số 174 (12/2016)

Trong kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XIV, với 89,88% đại biểu tán thành, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020. Trước đó, kế hoạch tài chính trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 đã được Quốc hội thông qua với trên 86% đại biểu tán thành.

Ảnh minh họa. Nguồn: internet.
Ảnh minh họa. Nguồn: internet.

Một trong những kỳ vọng lớn nhất của các kế hoạch này là khắc phục tồn tại lâu nay của việc “lập ngân sách kép” - tình trạng tách biệt tương đối giữa chức năng quản lý ngân sách chi thường xuyên và ngân sách chi đầu tư.

Đây là một nguyên nhân làm nảy sinh những tồn tại như đầu tư công quá mức và dàn trải, đầu tư công không gắn kết chặt chẽ với khả năng ngân sách (dẫn đến tình trạng nợ công tăng cao), không cân nhắc đầy đủ đến tác động dài hạn của các dự án đầu tư công tới việc gia tăng chi tiêu thường xuyên (như các chi phí bảo trì, bảo dưỡng, vận hành sau đầu tư) và không có sự cân bằng phù hợp giữa chi tiêu thường xuyên và chi tiêu đầu tư…

Nghị quyết nêu rõ, mục tiêu của Kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm tới là cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, thu hút tối đa và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư phát triển, hoàn thiện cơ bản hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội thiết yếu, phục vụ cho việc thực hiện các mục tiêu Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 - 2020 và cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020.

Theo đó, Quốc hội quyết nghị tổng mức vốn đầu tư trung hạn nguồn NSNN giai đoạn 2016 - 2020 tối đa là 2 triệu tỷ đồng, bao gồm vốn ngân sách trung ương là 1.120.000 tỷ đồng (vốn nước ngoài 300.000 tỷ đồng, vốn trong nước 820.000 tỷ đồng), trong đó phát hành 260.000 tỷ đồng vốn TPCP (gồm cả 60.000 tỷ đồng vốn TPCP giai đoạn 2014 - 2016 chuyển sang), tiền bán vốn Nhà nước tại một số doanh nghiệp là 250.000 tỷ đồng. Vốn cân đối ngân sách địa phương là 880.000 tỷ đồng.

Dự phòng kế hoạch đầu tư trung hạn vốn NSNN giai đoạn 2016 - 2020 để xử lý những vấn đề phát sinh trong quá trình triển khai kế hoạch đầu tư trung hạn theo mức dự phòng chung 10% theo từng nguồn vốn; các bộ, ngành trung ương và địa phương dành 10% dự phòng trên tổng mức vốn được phân bổ theo kế hoạch trung hạn theo từng nguồn vốn.

Đối với các chương trình mục tiêu quốc gia và dự án quan trọng quốc gia, Quốc hội tán thành bố trí 72.817 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển nguồn NSNN giai đoạn 2016 - 2020 để thực hiện 2 Chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó Chương trình mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới là 43.119 tỷ đồng; Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững là 29.698 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, Quốc hội quyết nghị bố trí 5.000 tỷ đồng đầu tư giải phóng mặt bằng Dự án Cảng hàng không Quốc tế Long Thành. Bố trí 80.000 tỷ đồng cho các dự án quan trọng quốc gia. Quốc hội sẽ xem xét, quyết định chủ trương đầu tư và mức vốn kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2016 - 2020 cụ thể cho từng dự án quan trọng quốc gia sau khi Chính phủ hoàn thiện hồ sơ, trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư các dự án này theo quy định của Luật Đầu tư công.

Theo yêu cầu của Quốc hội, các dự án trong Danh mục bố trí kế hoạch đầu tư trung hạn phải đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định của luật Đầu tư công. Mức vốn bố trí cho từng dự án phải bảo đảm phù hợp với khả năng cân đối vốn đầu tư, tuân thủ nghiêm túc mục tiêu, định hướng, nguyên tắc, thứ tự ưu tiên trong phân bổ vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020..

Nguyên tắc phân bổ vốn được đặt ra là phải phục vụ cho việc thực hiện các mục tiêu, định hướng phát triển tại Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2011 - 2020, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 - 2020 của quốc gia, ngành, lĩnh vực, địa phương, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch ngành, lĩnh vực, vùng đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Việc phân bổ vốn phải bảo đảm tuân thủ các quy định của Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN), Nghị quyết số 1023/NQ-UBTVQH13 của Ủy ban thường vụ Quốc hội về nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư phát triển nguồn NSNN giai đoạn 2016 - 2020 và các văn bản liên quan.

Quốc hội yêu cầu bố trí vốn đầu tư tập trung, khắc phục tình trạng phân tán, dàn trải, dở dang, bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư từ nguồn NSNN; bố trí đủ vốn đối ứng các dự án ODA; đồng thời, có các giải pháp huy động các nguồn vốn hợp pháp khác để hoàn thành và đẩy nhanh tiến độ thực hiện 2  Chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án quan trọng quốc gia, các dự án trọng điểm, cần thiết, cấp bách, các chương trình mục tiêu, làm cơ sở thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, có tính kết nối và lan tỏa vùng, miền.

Đối với các địa phương được bố trí vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2016 - 2020 phải cam kết bố trí phần vốn còn thiếu từ nguồn ngân sách địa phương và các nguồn vốn hợp pháp khác để hoàn thành dự án đúng tiến độ. Trong trường hợp điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư của dự án so với tổng mức đầu tư đã được cấp có thẩm quyền giao kế hoạch đầu tư trung hạn, địa phương phải tự cân đối vốn bổ sung từ các nguồn vốn hợp pháp khác để hoàn thành dự án đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng.

Đối với nguồn vốn trong nước, không bao gồm vốn trái phiếu Chính phủ (TPCP), việc bố trí vốn thực hiện theo thứ tự ưu tiên bố trí đủ vốn để thanh toán nợ đọng xây dựng cơ bản, thu hồi các khoản ứng trước; không bố trí vốn NSNN để thanh toán các khoản nợ đọng phát sinh sau ngày 31/12/2014; bố trí vốn đối ứng cho dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài; vốn đầu tư của Nhà nước tham gia thực hiện dự án theo hình thức hợp tác công tư (PPP); bố trí vốn cho các dự án chuyển tiếp hoàn thành trong giai đoạn 2016 - 2020; Sau khi bố trí đủ vốn theo thứ tự ưu tiên nêu trên, trường hợp còn vốn sẽ xem xét bố trí cho các dự án khởi công mới.

Đối với nguồn vốn TPCP, việc phân bổ vốn thực hiện theo thứ tự ưu tiên bố trí đủ phần vốn TPCP còn thiếu trong tổng mức đầu tư của các dự án, công trình quan trọng thuộc lĩnh vực giao thông, thủy lợi theo đúng quy định tại Phụ lục số 3 của Nghị quyết số 726/NQ-UBTVQH13 ngày 17/3/2014 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân bổ vốn TPCP bổ sung giai đoạn 2014  2016 cho các dự án dự kiến hoàn thành trong 2 năm tới 2014 - 2015  nhưng chưa bố trí đủ vốn và Dự án Di dân tái định cư thủy điện Sơn La; sau khi bố trí đủ vốn cho các dự án trên, xem xét, bố trí vốn cho các dự án mới, thực sự cấp bách thuộc ngành y tế, giao thông, thủy lợi; chương trình kiên cố hóa trường lớp học mầm non, tiểu học cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa.

Đối với nguồn vốn nước ngoài, bố trí đủ kế hoạch vốn cho các dự án có khả năng thực hiện và giải ngân đối với số vốn ngân sách trung ương đã ký kết Hiệp định của từng dự án trong giai đoạn 2016 - 2020.