Tại Hội thảo quốc tế Tăng cường giám sát và lành mạnh hóa hệ thống tài chính do Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia (NFSC), cùng Ban Kinh tế Trung ương, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và Ngân hàng Thế giới (WB) tổ chức mới đây, một đại biểu tham dự đã đưa ra sự kiện 7 ngân hàng thương mại cùng nhận thế chấp 1 kho cà phê và đang xảy ra tranh chấp tài sản thế chấp này là một vụ việc điển hình cho thấy điểm yếu và khoảng trống trong giám sát hệ thống tài chính ở Việt Nam.

Bày tỏ quan điểm của Ủy ban về vụ việc này, TS.Vũ Viết Ngoạn – Chủ tịch NFSC cho rằng, vụ việc này cho thấy kẽ hở trong quản lý rủi ro của các ngân hàng thương mại và cũng có khả năng do doanh nghiệp cố ý lừa đảo. Nhưng, qua trường hợp cụ thể này cho thấy, kẽ hở của hệ thống pháp luật khi khung khổ pháp lý chưa bảo đảm quyền lợi cho chủ nợ. Và ông Ngoạn nhắc lại bài phát biểu của ông Roberto Rocha, cố vấn cấp cao của WB tại Hội thảo, trong đó nhấn mạnh hệ thống giám sát tài chính Việt Nam vừa thiếu năng lực giám sát lẫn khả năng thực thi và quyền của chủ nợ vẫn còn yếu.

“hệ thống tài chính Việt Nam đang dựa quá nhiều vào ngân hàng khi ngân hàng chiếm tới 200% GDP và 92% tài sản của hệ thống. Còn ngân hàng đang phải thực hiện quá nhiều chức năng và phải gánh nhiều rủi ro”, ông Roberto phát biểu. Ông nhấn mạnh, một nền tài chính phát triển lành mạnh trong khi nền tảng hạ tầng tài chính Việt Nam còn nhiều khiếm khuyết, khung pháp lý còn thiếu thì hệ thống tài chính phát triển nhanh như Việt Nam hiện nay không khác gì “xây nhà trên cát”.

Nêu lên 4 vấn đề lớn cần bàn để tăng cường giám sát tài chính, TS. Ngoạn nhận định, đã có không ít các loại hình hoạt động mang bản chất ngân hàng nhưng chưa được quy định trong khuôn khổ kiểm soát của các cơ quan quản lý. Ông nhấn mạnh, tăng cường giám sát hữu hiệu là một nội dung quan trọng trong chương trình cải cách tài chính của hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Tăng cường giám sát hệ thống tài chính đã được đặt ra trong những năm gần đây và đạt được sự đồng thuận cao. Thế nhưng, với Việt Nam phải tăng cường như thế nào, xây dựng hệ thống giám sát theo mô hình nào vẫn là vấn đề có nhiều ý kiến đóng góp. TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn – chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright cho rằng, mô thức giám sát nào không quan trọng, vì các mô hình giám sát an toàn tài chính trên thế giới hết sức đa dạng.

“Điều quan trọng, đối với Việt Nam hiện nay không phải là nên chạy theo mô hình giám sát tài chính nào, mà cần khẩn trương xây dựng và hoàn thiện các khuôn khổ thể chế để giúp cho việc giám sát an toàn tài chính, cũng như sự phối hợp chính sách giám sát với chính sách kinh tế vĩ mô trở nên hiệu quả và thực chất hơn. Đây là mục tiêu lớn hơn của việc xây dựng lại hệ thống tài chính lành mạnh và hiệu quả, cũng như tái cấu trúc lại nền kinh tế mà Việt Nam đang theo đuổi hiện nay”, theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn.

Ông Jose De Luna Martinez, chuyên gia cấp cao về tài chính – WB cũng cùng quan điểm. Ông nói: “Không có bằng chứng nào cho thấy có mô hình tốt hơn, nhưng quan trọng là khung khổ pháp lý phải bắt kịp với sự thay đổi của thị trường. Và hơn thế nữa là rất cần sự phối hợp chia sẻ thông tin giữa các cơ quan chức năng”.

Các chuyên gia đã cùng cho rằng, không có một mô hình giám sát tài chính tối ưu bởi các kinh nghiệm thành công và thất bại là rất lẫn lộn. Việc thiết kế các mô hình giám sát tài chính phụ thuộc một phần vào mô thức tổ chức thị trường tài chính ở các nước, độ sâu tài chính, trình độ phát triển kinh tế, kể cả các đặc điểm về văn hóa, chính trị lẫn các khuôn khổ thể chế và quản trị nhà nước của một quốc gia.

TS. Trương Văn Phước – Phó chủ tịch NFSC cũng chỉ ra thị trường còn tồn tại một số khiếm khuyết có thể gây ra rủi ro bất ổn, chuẩn mực an toàn tài chính hiện tương đối thấp. Trong khi đó, đã từng xuất hiện một số tập đoàn tài chính với mô hình công ty mẹ là ngân hàng thương mại và các công ty con, công ty liên kết là các công ty chứng khoán, bảo hiểm.

Mô hình này tạo điều kiện phát triển nhiều loại rủi ro, như rủi ro trong giao dịch nội bộ, rủi ro sở hữu chéo. Nhưng quản trị rủi ro và quản trị doanh nghiệp còn nhiều hạn chế. Cá biệt một số trường hợp quản trị doanh nghiệp và quản trị rủi ro đã bị qua mặt, bởi một nhóm cổ đông lớn khiến Chính phủ và các cơ quan chức năng đã phải có những biện pháp giải quyết. Những bất ổn thị trường tài chính càng cho thấy rõ những khúc mắc điểm nghẽn cần được giải tỏa để tiến vào giai đoạn phát triển cao hơn.

Khẳng định ổn định tài chính là điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng kinh tế bền vững, ông Phước đã đề xuất nhiều giải pháp tăng cường giám sát tài chính để phát hiện sớm và ngăn chặn rủi ro hệ thống. Ông gợi ý việc tham khảo cơ chế hình thành và hoạt động của cơ quan ổn định tài chính.