Theo ông Phạm Mạnh Thường, từ năm 2011, nợ xấu ở Việt Nam tăng nhanh liên tục, cùng với đó là vấn đề thanh khoản rất khó khăn. Chính vì thế, Công ty quản lý tài sản các tổ chức tín dụng (TCTD) Việt Nam (VAMC) ra đời có cả mục tiêu là cứu thanh khoản. Từ đó đến nay, nợ xấu đã được cải thiện một phần, ngân hàng cải thiện thanh khoản.

Khác với trước đây, trong giai đoạn hiện nay, thanh khoản không còn là vấn đề nóng của thị trường. Theo ông Phạm Mạnh Thường, mặc dù VAMC đã mua hơn 28.000 tỷ đồng nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt nhưng chưa có TCTD nào đến xin tái chiết khấu để cấp vốn bằng trái phiếu đó. Điều này chứng tỏ tính thanh khoản không những được cải thiện mà nền kinh tế còn rơi vào tình trạng không hấp thụ được vốn, dẫn đến ứ đọng, dư thừa vốn.

Thực tế, một vấn đề lớn trong bức tranh nợ xấu của Việt Nam là sự nhiễu thông tin. Theo số liệu công bố của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đến tháng 8/2013, dư nợ xấu của các định chế tài chính là 4,6% tổng dư nợ, vào khoảng hơn 140.000 tỷ đồng, giảm đáng kể so với thời kỳ cuối 2011, đầu 2012 (hơn 250.000 tỷ).

Số 4,6% dư nợ này không bao gồm khoảng 295.000 tỷ đồng các khoản nợ mà NHNN đã yêu cầu giữ nguyên nhóm nợ, không điều chỉnh nhóm. Nếu thực hiện theo đúng quy định về phân loại nợ trong hệ thống tín dụng thì đa phần số nợ này thuộc nhóm nợ xấu. Con số nợ 4,6% cũng không gồm số nợ đã chuyển ra khỏi bảng tại các TCTD bằng các biện pháp khác nhau, ước tính vào khoảng 100.000 tỷ đồng.

Ngoài ra, con số nợ xấu chính thức cũng không bao gồm dư nợ xấu của các ngân hàng mang tính chính sách là Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) và Ngân hàng Chính sách xã hội. Theo kết quả kiểm toán công bố năm 2012 của VDB, dư nợ xấu của ngân hàng này khoảng 12%, tương đương mức nợ xấu khoảng hơn 12.000 tỷ đồng.

Gần đây nhất, một báo cáo của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đánh giá con số nợ xấu của Việt Nam gấp 3 – 4 lần số công bố. Theo ông Thường, con số này tương đối phù hợp với các đánh giá của nhiều tổ chức trong và ngoài nước.

Như vậy, ông Thường lưu ý con số nợ xấu đầy đủ cao hơn rất nhiều con số chính thức, vì vậy nguy cơ tiềm ẩn, bùng nổ nợ xấu quy mô lớn là rất cao.

Thiếu những phương thức xử lý nợ xấu hiện đại

Chính vì vậy, bài toán xử lý nợ xấu phù hợp là vấn đề mấu chốt. Theo dòng lịch sử, nợ xấu của Việt Nam được xử lý theo từng giai đoạn. Trước đây, việc xử lý theo mô hình phân tán, để từng TCTD tự xử lý thông qua các công ty quản lý tài sản (AMC). Tuy nhiên hoạt động xử lý của các AMC đã không tốt như mong đợi mà chủ yếu là tự xử lý nợ của chính ngân hàng, làm đẹp sổ sách. Vì vậy, sau đó nhiều ngân hàng đã chuyển đổi, giải thể AMC của mình.

Một đặc điểm nữa của nợ xấu Việt Nam là đã tích tụ, tồn kho trong thời gian rất dài, có những khoản nợ lên đến 10 – 15 năm, đặc biệt là cho vay chính sách. Chính vì vậy, khả năng thu hồi, xử lý rất khó khăn.

Sự ra đời của VAMC mặc dù cũng được kỳ vọng nhiều nhưng kết quả chưa thực sự thuyết phục. Hầu hết, các giải pháp xử lý nợ của Việt Nam mang tính truyền thống, chưa áp dụng được các phương pháp hiện đại từ nước ngoài. Cụ thể như hình thức chứng khoán nợ rất phổ biến ở nước ngoài nhưng chưa thể triển khai ở Việt Nam do thiếu cơ chế pháp lý cũng như tổ chức đứng ra. Hay việc bán nợ thông qua các định chế đặc biệt như mô hình áp dụng ở Hàn Quốc, Nhật, Mỹ… Theo ông Thường, đây sẽ là xu hướng xử lý nợ trong tương lai ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, nhiều nhà đầu tư nước ngoài từ 2006 đã rất quan tâm đến thị trường nợ xấu Việt Nam, tuy nhiên vì nhiều lý do mà họ chưa tham gia mua bán nợ xấu. Nếu xử lý được những vướng mắc về bán nợ cho nước ngoài thì đây sẽ là hình thức làm tăng nhanh tính thanh khoản của nợ xấu ở Việt Nam.