Tại cuộc họp báo thường kỳ tháng 3 do Bộ Công Thương tổ chức ngày 7/4, ông Bùi Quang Chuyện, Phó Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công Thương) cho biết, khai thác và chế biến bauxite là lĩnh vực đầu tư hoàn toàn mới mẻ ở Việt Nam.

Hiện Chính phủ chỉ đạo thí điểm hai dự án Tân Rai và Nhân Cơ, giao Bộ Công Thương rà soát lại các cơ chế chính sách pháp luật để từ đó đề xuất bổ sung phương án điều chỉnh cho hợp lý. Thời gian qua, Bộ Công Thương đã tiến hành đề xuất về chính sách thuế, phí với hai dự án này.

Về thuế, để sản xuất ra 1 tấn alumin phải sử dụng 5,5 đến 6 tấn bauxite, việc sản xuất từ bauxite sang alumin là một quá trình chế biến. Theo quy định của Luật Thuế Giá trị gia tăng (VAT), sản phẩm xuất khẩu nếu là tài nguyên khoáng sản đã được chế biến sang sản phẩm khác thì được áp dụng thuế suất VAT là 0%, nếu chưa chế biến sang sản phẩm khác thì thuộc đối tượng không chịu thuế VAT. Như vậy, đối với alumin là khoáng sản đã được chế biến, Bộ Công Thương đề xuất thuế VAT với xuất khẩu alumin là 0%.

Về phí môi trường, quặng bauxite đang áp dụng theo mức hiện hành là 30.000 đến 50.000 đồng/m3, tương đương với giá thành khai thác 1 tấn bauxite nguyên khai và gấp 20-30 lần so với khai thác đất đá. Với mức phí này, Bộ Công Thương cho rằng chưa phù hợp.

"Thông thường với những khoáng sản khác, phí môi trường thường từ 5 đến 10% chi phí giá thành khai thác. Do đó, Bộ Công Thương đề nghị nên áp dụng phí môi trường cho sản phẩm này khoảng 10% so với giá thành khai thác", ông Chuyện nói.

Về đề xuất hỗ trợ bồi thường giải phóng mặt bằng trong công tác khai thác mỏ, theo ông Chuyện, 2 dự án này thời gian khai thác rất nhanh, thời gian hoàn thổ cũng chỉ từ 3 đến 5 năm. Theo tính toán của Bộ Công Thương, vòng đời dự án là 50 năm nhưng thời gian có thể sử dụng lại đất chỉ sau 3 đến 5 năm. Chính vì vậy, Bộ Công Thương đề xuất, không chi trả tiền đền bù giải phóng mặt bằng theo quy định hiện hành, mà chọn giải pháp để nhà đầu tư thỏa thuận với người dân chỉ đền bù tài sản hoa màu có trên đất, đồng thời thuê lại đất của người dân.

"Bộ Công Thương có trách nhiệm xem xét, đánh giá lại 2 dự án này theo chỉ đạo của Chính phủ chứ không phải tăng ưu đãi để giảm lỗ cho các dự án", ông Chuyện khẳng định.

Bộ Công Thương đang phối hợp các bộ, ngành nghiên cứu mô hình tài chính và các cơ chế chính sách hợp lý sớm hoàn vốn và cổ phần hóa 2 dự án trên.

Nói rõ thêm về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết: Bộ Công Thương không phải xin ưu đãi mà là điều chỉnh những nội dung chưa phù hợp theo đúng pháp luật hiện hành.

Nhấn mạnh đến tính khả thi của 2 dự án, theo vị Thứ trưởng này, giá bán alumin trên thị trường cao hơn giá của dự án, sắp tới giá bán còn cao hơn nữa. Tuổi thọ dự án được tính toán là 30 năm nhưng trữ lượng quặng có thể khai thác lên tới 50 năm. Hơn nữa, quặng bauxite cũng không phải độc hại như nhiều người vẫn nghĩ.