Theo Tổng cục Thống kê, năm 2013, kinh tế Việt Nam ở đáy hình chữ U. Nền kinh tế vẫn đang phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức. Các cân đối vĩ mô chưa thật vững chắc. Nợ xấu còn cao, tăng trưởng tín dụng thấp, sức mua phục hồi chậm…

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 11/2013 tăng 0,34% so với tháng trước, trong đó nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng 0,62% (lương thực tăng 1,29%; thực phẩm tăng 0,56%); nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 0,41%; may mặc, mũ nón, giày dép tăng 0,35%. Các nhóm hàng hóa, dịch vụ khác có chỉ số giá tăng thấp hơn mức tăng chung hoặc giảm gồm: Đồ uống và thuốc lá tăng 0,28%; thiết bị và đồ dùng gia đình tăng 0,24%; hai nhóm giáo dục và văn hóa, giải trí và du lịch cùng tăng 0,1%; thuốc và dịch vụ y tế tăng 0,07%; giao thông giảm 0,34%; bưu chính viễn thông giảm 0,02%. Giá tiêu dùng tháng 11 mặc dù chịu ảnh hưởng một phần của thời tiết mưa bão làm giá lương thực, thực phẩm nhích lên; nhưng bên cạnh đó, một số yếu tố tác động góp phần giữ giá không bị tăng cao như: Giá xăng dầu được điều chỉnh giảm trong tháng, mặt bằng lãi xuất ở mức thấp… do đó CPI tháng 11 năm nay tăng thấp nhất trong vòng 5 năm trở lại đây.

CPI tháng 11/2013 tăng 5,5% so với tháng 12/2012 và tăng 5,78% so với cùng kỳ năm trước. CPI bình quân mười một tháng tăng 6,65% so với bình quân cùng kỳ năm 2012. Chỉ số giá vàng tháng 11/2013 giảm 1,04% so với tháng trước, giảm 21,76% so với tháng 12/2012 và giảm 21,4% so với cùng kỳ năm trước. Chỉ số giá đô la Mỹ tháng 11/2013 giảm 0,1% so với tháng trước, tăng 1,04% so với tháng 12/2012 và tăng 1,07% so với cùng kỳ năm 2012.

Về tổng thể, cũng như mọi năm, CPI năm 2013 chịu nhiều áp lực truyền thống, như chu kỳ tăng giá cuối năm gắn với các dịp lễ, tết và tổng kết của các đơn vị, tổ chức và xã hội; tình hình mưa bão, dịch bệnh trên vật nuôi còn diễn biến phức tạp, giá một số mặt hàng tiếp tục được điều hành theo lộ trình thị trường như giá điện (điều chỉnh từ 1/8/2013); giá than cho sản xuất điện (đã được điều chỉnh một bước theo lộ trình giá thị trường từ ngày 20/4/2013); giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh tại các cơ sở khám chữa bệnh của Nhà nước (nhóm giá thuốc và dịch vụ y tế đóng góp 32% vào mức tăng CPI chung những tháng đầu năm 2013); Giá một số loại dịch vụ công khác thuộc lĩnh vực văn hóa, giáo dục, nhà ở xã hội... sẽ tiếp tục gia tăng do dần tính đúng, tính đủ chi phí trong giá, phù hợp với chất lượng dịch vụ, tạo điều kiện cho các đơn vị cung ứng dịch vụ công thực hiện hạch toán kinh tế, tự chủ trong kinh doanh.

CPI năm 2013 còn chịu thêm áp lực tăng từ sự mất cân đối thu-chi ngân sách nhà nước (NSNN) các cấp trong khi số lượng trái phiếu chính phủ bán ra chậm hơn so với đầu năm. Theo World Bank, Việt Nam đang có mức tăng trưởng và tiêu dùng ở dưới tiềm năng; tăng trưởng kinh tế chậm lại (so với chính mình của thời gian trước và so với các quốc gia khác trong khu vực) có thể tạo sức ép khiến Việt Nam tiếp tục nới lỏng chính sách tiền tệ và tài khoá, tạo áp lực lên lạm phát.

Có nhiều cơ sở để khẳng định CPI năm 2013 sẽ tăng khoảng 7% (so với mục tiêu dưới 6,8% do Chính phủ đề ra). CPI năm 2014 sẽ ở mức 7% và giảm xuống 6,5% trong năm tiếp theo đó (theo Uỷ ban giám sát tài chính quốc gia, trong 2 năm tới, GDP Việt Nam sẽ dự báo lần lượt ở mức từ 5,6% đến 5,8% và từ 6% đến 6,2% ).

Theo dự báo của IMF (tháng 7/2013) thì lạm phát tại các nước mới nổi và đang phát triển được dự báo ở mức 6,0% trong năm 2013 (tăng 0,1% so với dự báo tháng 4) và đạt 5,5% trong năm 2014 (giảm 0,1% so với dự báo tháng 4), còn lạm phát ở khu vực OECD khoảng 2,5%, riêng khu vực đồng Euro chỉ khoảng 2%....

Chính sách tài chính tích cực hỗ trợ mục tiêu kiểm soát CPI

Bên cạnh những nguyên nhân níu kéo CPI những tháng đầu năm 2013 như giá lương thực, thực phẩm có xu hướng giảm; sản xuất kinh doanh trong nước vẫn trong tình trạng khó khăn; sức tiêu thụ hàng hóa diễn ra khá chậm do sự tằn tiện của người dân khi thu nhập eo hẹp…, thì chính sách tài chính cũng có vai trò mạnh mẽ trong kiểm soát CPI năm 2013, với các nhóm giải pháp và kênh tác động sau:

Thứ nhất, những biện pháp tăng cường kiểm soát thu-chi NSNN và đầu tư công đã có tác động kiềm chế áp lực tăng CPI.

Ngành đã tập trung nỗ lực thực hiện kế hoạch thu chi ngân sách, kiểm soát thu đúng, thu đủ, chống tình trạng gian lận, trốn thuế và đốc thúc triệt để thực hành tiết kiệm, chống lãng phí NSNN. Đẩy nhanh tiến độ thi công và giải ngân vốn đầu tư công; tăng cường các giải pháp huy động vốn xã hội cho đầu tư phát triển; bố trí vốn đối ứng để giải ngân nhanh vốn ODA; thực hiện tốt các chính sách về miễn, giảm, hoãn thuế, tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp tiếp cận được với nguồn vốn.

Tổng thu NSNN từ đầu năm đến 15/11/2013 ước tính đạt 657,6 nghìn tỷ đồng, bằng 80,6% dự toán năm, trong đó thu nội địa 432,6 nghìn tỷ đồng, bằng 79,3%; thu từ dầu thô 97 nghìn tỷ đồng, bằng 97,9%; thu cân đối ngân sách từ hoạt động xuất, nhập khẩu 123,1 nghìn tỷ đồng, bằng 73,9%. Trong thu nội địa, thu từ khu vực doanh nghiệp Nhà nước 130,7 nghìn tỷ đồng, bằng 75% dự toán năm; thu từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (không kể dầu thô) 94,4 nghìn tỷ đồng, bằng 88%; thu thuế công, thương nghiệp và dịch vụ ngoài Nhà nước 92,2 nghìn tỷ đồng, bằng 76,6%; thuế thu nhập cá nhân 41,6 nghìn tỷ đồng, bằng 75,9%; thuế bảo vệ môi trường 10 nghìn tỷ đồng, bằng 70,4%; thu phí, lệ phí 8,3 nghìn tỷ đồng, bằng 79,6%.

Tổng chi NSNN từ đầu năm đến 15/11/2013 ước tính đạt 803,1 nghìn tỷ đồng, bằng 82,1% dự toán năm, trong đó chi đầu tư phát triển 146,2 nghìn tỷ đồng, bằng 83,5% (riêng chi đầu tư xây dựng cơ bản 141,6 nghìn tỷ đồng, bằng 83,3%); chi phát triển sự nghiệp kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh, quản lý Nhà nước, Đảng, đoàn thể (bao gồm cả chi thực hiện cải cách tiền lương) ước tính đạt 567,4 nghìn tỷ đồng, bằng 84,1%; chi trả nợ và viện trợ 89,5 nghìn tỷ đồng, bằng 85,3%.

Đặc biệt, dự báo trước tình hình khó khăn về thu NSNN trong năm nay, nên ngày từ giữa năm, Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ kịp thời chỉ đạo tăng cường đốc thúc thu, chống thất thoát và tiết kiệm chi NSNN, tiếp tục tiết kiệm thêm 10% chi thường xuyên; chủ động rà soát để giãn, hoãn các dự án chưa cần thiết và chưa đủ thủ tục, chủ động các phương án đối phó với hụt thu NSNN. Điều này đã góp phần tạo chủ động kiểm soát sức ép lạm phát của việc mất cân đối NSNN gia tăng gây ra.

Thứ hai, phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương trong công tác điều hành giá các mặt hàng thiết yếu, tạo lực cộng hưởng hỗ trợ mục tiêu kiểm soát CPI. Điển hình là việc giá dịch vụ y tế được kiểm soát không tăng đông loạt trong 6 tháng qua, mà được dàn kỳ và giãn cách hợp lý theo vị thế, tình hình tỉnh, thành phố, địa phương.

Theo chỉ đạo của chính phủ, ngành Tài chính các cấp đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ, sở, ban ngành chức năng trong theo dõi sát tình hình giá cả thị trường và diễn biến CPI tại địa phương, kịp thời có biện pháp bình ổn giá theo quy định của pháp luật (trong đó có chuẩn bị nguồn NSNN hỗ trợ lãi suất cho các doanh nghiệp thực hiện mua trữ và tham gia bán hàng bình ổn giá hàng thiết yếu, như ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh) nhằm bình ổn thị trường, giá cả, kiềm chế tốc độ tăng CPI của địa phương; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định của pháp luật về giá, thuế, phí trên địa bàn;

Trong khi thực hiện điều hành giá theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, đặc biệt là đối với xăng dầu, than, điện..., các cơ quan hữu quan ngành Tài chính đã theo dõi chặt chẽ và chủ động ứng phó với những biến động bất thường về thị trường, giá cả; phát hiện và xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật về giá, nhất là đối với các mặt hàng thiết yếu; chủ động thực hiện tốt công tác dự báo thị trường, giá cả trong và ngoài nước; phối hợp với các cơ quan thực hiện việc kiểm tra, thanh tra chấp hành pháp luật Nhà nước về giá; xử lý nghiêm những đơn vị, cá nhân có hành vi vi phạm, lợi dụng thời gian cao điểm để tăng giá, phí tùy tiện, trái pháp luật hoặc tăng giá dây chuyền khi yếu tố hình thành giá không có biến động lớn; đặc biệt, kiểm soát chặt chẽ phương án giá và mức giá đối với hàng hoá, dịch vụ do Nhà nước định giá; hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước đặt hàng giao kế hoạch; hàng hóa, dịch vụ được mua sắm từ nguồn ngân sách địa phương; hàng hóa, dịch vụ còn được trợ cước, trợ giá theo thẩm quyền; lộ trình thời gian tránh điều chỉnh vào cùng một thời điểm, mức độ tăng học phí, giá dịch vụ khám, chữa bệnh phải bảo đảm hạn chế thấp nhất tác động đến tốc độ tăng CPI cả năm.

Thứ ba, tiếp tục lộ trình mở cửa thị trường theo cam kết trong ASEAN, WTO; có nhiều đề xuất tích cực về giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, VAT và các loại chi phí tài chính khác của doanh nghiệp. Nhờ đó, giúp DN giảm chi phí va tăng động lực đầu tư, sức cạnh tranh và vượt khó.

Thứ tư, hài hoà và hợp lý trong việc tham mưu các cơ quan chức năng phân kỳ mức tăng lương theo lộ trình và khu vực, góp phần giảm thiểu xung lực tăng CPI như truyền thống lâu nay mỗi khi tăng lương. Thực tế cho thấy, sau mỗi đợt tăng lương đầu và giữa năm 2013 đều không có tác động đáng kể đến động thái CPI năm

Thứ năm, ngành Tài chính cũng thực hiện nghiêm túc các chính sách hỗ trợ theo các Nghị quyết 01/NQ-CP và 02/NQ-CP ngày 07/01/2013 của Chính phủ, Chỉ thị số 25/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và đảm bảo an sinh xã hội, góp phần tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tiết giảm được chi phí đầu vào, tăng cường thêm vòng quay sản xuất kinh doanh; tổ chức thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu kịp thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp giảm chi phí lưu kho, lưu bãi, giảm áp lực tăng giá đầu ra, góp phần bảo đảm cân đối cung cầu hàng hóa, dịch vụ; tăng cường phối hợp chặt chẽ với các ngành, lực lượng chức năng có liên quan chống buôn lậu, gian lận thương mại.

Thứ sáu, bên cạnh đó, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương bước đầu triển khai thực hiện Đề án tái cơ cấu kinh tế tổng thể đã được phê duyệt (quý I/2013) gắn với thực hiện 3 đột phá chiến lược, trong đó tập trung vào tái cơ cấu đầu tư công, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước và cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng; quan tâm đến huy động đầu tư toàn xã hội, thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các chính sách an sinh và phúc lợi xã hội, các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo và việc làm; triển khai hiệu quả các giải pháp nhằm đào tạo nghề, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động…

Như vậy, có thể nói, năm 2013 là một năm vất vả nhưng khá thành công trong kiểm soát lạm phát mục tiêu. Thực tế ghi nhận nhiều nỗ lực của ngành Tài chính đóng góp tích cực vào quá trình hỗ trợ và quản lý phát triển kinh tế vĩ mô nói chung, kiểm soát lạm phát nói riêng của đất nước…