Dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi): Tăng cường nội lực của nền kinh tế Việt Nam

Theo Thanh Hải/daibieunhandan.vn

Thảo luận về dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi) các Đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, đây là nền tảng vận hành của kinh tế thị trường. Vì thế, việc sửa đổi Luật phải xử lý hiệu quả những hạn chế đã đúc kết sau 12 năm thi hành.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Thỉnh thoảng, thị trường vô lý đến kỳ lạ

Luật Cạnh tranh được Quốc hội thông qua năm 2004. Đây là dấu mốc quan trọng trong quá trình tạo lập một hành lang pháp lý thống nhất cho hoạt động cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường nước ta.

Nhưng thực tiễn 12 năm qua lại cho thấy, tác động của đạo luật quan trọng này đối với sự vận hành của nền kinh tế thị trường còn mờ nhạt. Số vụ việc được kết luận là hạn chế cạnh tranh rất ít, mới chỉ có 8 vụ điều tra chính thức, tức là trung bình chỉ có 0,7 vụ/năm.

Đại biểu Quốc hội Vũ Tiến Lộc (Thái Bình) nêu rõ, thị trường thỉnh thoảng lại chứng kiến những sự kiện vô lý đến kỳ lạ: Giá xăng giảm nhưng giá vận tải không giảm, giá sữa cứ tăng trong khi giá nguyên liệu không tăng. Cơ quan nhà nước loay hoay tìm kiếm các giải pháp hành chính can thiệp nhưng không giải quyết nổi.

Trong khi đó, chính cơ quan nhà nước lại cũng rất “vô tư” ra lệnh cấm bán cát cho khách ngoại tỉnh, phải uống bia nội tỉnh, hay yêu cầu nông dân phải dùng thuốc trừ sâu tỉnh nhà. Ít cơ quan nào tính toán đến góc độ, quyết định hành chính đó ảnh hưởng như thế nào đến sự cạnh tranh lành mạnh của thị trường, Đại biểu Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh.

Những hiện tượng nêu trên đã được Chính phủ giải trình rõ là do quy định của luật hiện hành chưa đủ bao quát các hành vi hạn chế cạnh tranh, cũng như chưa đủ thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp sử dụng; các cơ quan chức năng chưa chủ động phát hiện và xử lý vụ việc có dấu hiệu vi phạm Luật Cạnh tranh.

Bên cạnh đó, nhận thức của người dân, doanh nghiệp, thậm chí cả các cơ quan nhà nước về các quyền và nghĩa vụ liên quan đến cạnh tranh cũng còn hạn chế.

Xem xét dự thảo Luật có thể thấy, những bất cập phát sinh trong quá trình thực thi luật hiện hành đã được cơ quan soạn thảo tập trung tháo gỡ. Dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, nhằm tạo điều kiện ngăn chặn hành vi phản cạnh tranh diễn ra bên ngoài Việt Nam nhưng ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp trong nước.

Việc thay đổi cách tiếp cận kiểm soát hành vi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, cách tiếp cận kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền kiểm soát tập trung kinh tế… cũng sẽ giúp nâng cao hiệu quả giải quyết cạnh tranh.

Tuy nhiên, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Đức Kiên (Sóc Trăng) cho rằng, nên mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật Cạnh tranh (sửa đổi) đối với cả các lĩnh vực có liên quan đến kinh tế, chứ không chỉ thuần về kinh tế. Ví dụ, trong lĩnh vực điện ảnh thì khâu sản xuất, phát hành, chiếu bóng, đến khâu đưa ra rạp đều tạo lợi nhuận của một bộ phim.

Nếu chỉ xem xét trong một lĩnh vực về rạp chiếu, hoặc phát hành phim sẽ chưa thấy được vị trí chiếm lĩnh độc quyền của một doanh nghiệp. Do đó, khi xem xét đánh giá doanh nghiệp độc quyền hay không cũng cần phải xem xét cả trong chuỗi giá trị của sản phẩm đó mới phù hợp, Đại biểu Nguyễn Đức Kiên lưu ý.

Khuôn khổ pháp lý đủ mạnh

Tờ trình của Chính phủ cũng nêu rõ, dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi) được xây dựng nhằm tạo lập, duy trì và bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các doanh nghiệp trên thị trường, từ đó tăng cường khả năng tiếp cận thị trường, phân bổ hiệu quả các nguồn lực, nâng cao hiệu quả kinh tế, phúc lợi xã hội và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Tuy nhiên, theo Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa (TP. Hồ Chí Minh), còn có một thực tế khác cần quan tâm giải quyết thông qua dự án Luật này. Đó là hàng hóa và dịch vụ Việt Nam đang vừa rất vất vả để giữ thị phần ở các thị trường nước ngoài vừa phải đấu tranh gian khổ để tồn tại trong nước, trước sức ép của các nhà đầu tư, tập đoàn bán buôn, bán lẻ, các nhà cung ứng dịch vụ nước ngoài.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa cho rằng, Việt Nam hội nhập, mở cửa, thu hút đầu tư nước ngoài là để tăng cường nội lực đất nước, củng cố tăng cường chủ quyền và đuổi kịp các nước. Nhưng nhiều năm trở lại đây, cử tri, các chuyên gia kinh tế, pháp lý đều đã cảnh báo về tình trạng doanh nghiệp nước ngoài hầu như không đóng thuế thu nhập, dù doanh số vẫn tăng đều, mở rộng thêm nhiều cơ sở sản xuất.

Tỷ lệ nội địa hóa trong các ngành ô tô, điện tử sau hàng chục năm hầu như không nhích lên được bao nhiêu. Trong khi đó, chúng ta lại để mất thị phần trong nước đối với ngành thức ăn gia súc, thuốc thú y...

Doanh nghiệp nội địa trong nhiều ngành đã phải gửi kiến nghị lên các cơ quan chức năng cảnh báo việc họ đang từng bước bị loại khỏi thị trường trong nước. Tuy nhiên, các cơ quan quản lý nhà nước lại gần như bất lực trước các hành vi cạnh tranh không lành mạnh như chuyển giá, mua bán, sáp nhập ở tầng trên và bên ngoài Việt Nam, trốn thuế bằng công nghệ cao và bằng cách điều chuyển vốn giữa các công ty trong cùng tập đoàn.

Từ thực tế này, Đại biểu Trương Trọng Nghĩa cho rằng, dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi) phải đóng góp nhiều hơn vào việc tăng cường nội lực của nền kinh tế Việt Nam.

Có thể thấy, Luật Cạnh tranh là nền tảng vận hành của nền kinh tế thị trường. Vì vậy, dù là lần đầu tiên dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi) được trình ra Quốc hội cho ý kiến, nhưng đã có 24 đại biểu phát biểu ý kiến, 8 đại biểu đăng ký chưa kịp phát biểu.

Các ý kiến thể hiện mục tiêu cần đạt được, hay đi vào nội dung cụ thể được Đại biểu Quốc hội đưa ra đều nhằm khắc phục hiệu quả những bất cập trong quản lý cạnh tranh hiện nay, tiếp cận thông lệ quốc tế, từ đó, tạo ra một khuôn khổ pháp lý đủ mạnh để bảo đảm sự cạnh tranh thật sự lành mạnh của thị trường.