Quyết định 48 có hiệu lực thi hành từ ngày 20/9/2013. Quyết định này tạo lập cơ sở pháp lý để NHNN triển khai thêm biện pháp tái cơ cấu các TCTD yếu kém. Theo đó, NHNN có quyền trực tiếp hoặc chỉ định TCTD khác tham gia góp vốn, mua cổ phần của TCTD được kiểm soát đặc biệt. Mục tiêu của việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc là tái cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt, giúp TCTD được kiểm soát đặc biệt hoạt động bình thường trở lại. Bài viết dưới đây xin giới thiệu các nội dung cơ bản của cơ chế góp vốn, mua cổ phần bắt buộc của các TCTD yếu kém theo Quyết định 48.
Về thẩm quyền quyết định việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc
Theo quy định của Luật các TCTD, NHNN là cơ quan có thẩm quyền trực tiếp hoặc chỉ định TCTD khác góp vốn, mua cổ phần của TCTD được kiểm soát đặc biệt. Quyết định 48 giao cho Thống đốc NHNN là người có thẩm quyền quyết định: (i) Chỉ định TCTD tham gia góp vốn, mua cổ phần hoặc (ii) Trực tiếp tham gia góp vốn, mua cổ phần của TCTD được kiểm soát đặc biệt trong trường hợp TCTD khác không có đủ điều kiện tham gia góp vốn, mua cổ phần bắt buộc.
Đồng thời, theo Quyết định 48, Thống đốc NHNN cũng là người có thẩm quyền quyết định số vốn mà TCTD được chỉ định hoặc NHNN cần tham gia góp vốn, mua cổ phần, các hình thức góp vốn, mua cổ phần và thời gian thực hiện việc góp vốn, mua cổ phần vào TCTD được kiểm soát đặc biệt.
Về trường hợp TCTD bị góp vốn, mua cổ phần bắt buộc
TCTD được kiểm soát đặc biệt được góp vốn, mua cổ phần bắt buộc trong các trường hợp sau: (i) TCTD được kiểm soát đặc biệt không thực hiện được các nội dung quy định tại Khoản 2 Điều 149 Luật các TCTD đó là TCTD không có khả năng thực hiện yêu cầu của NHNN trong việc tăng vốn, thực hiện kế hoạch tái cơ cấu hoặc bắt buộc sáp nhập, hợp nhất, mua lại; hoặc (ii) khi NHNN xác định số lỗ lũy kế của TCTD đã vượt quá giá trị thực của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ của TCTD được kiểm soát đặc biệt ghi trong báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất và việc chấm dứt hoạt động của TCTD được kiểm soát đặc biệt có thể gây mất an toàn hệ thống TCTD theo Khoản 3 Điều 149 Luật các TCTD.
Về hình thức góp vốn, mua cổ phần bắt buộc
Đối với TCTD được chỉ định, Quyết định 48 quy định việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc có thể thực hiện: (i) Bằng tiền; hoặc (ii) Thông qua việc chuyển đổi một phần hoặc toàn bộ dư nợ các khoản tiền gửi, cho vay tại TCTD được kiểm soát đặc biệt. Ngoài ra, để đảm bảo tuân thủ quy định của Luật các TCTD, Quyết định 48 quy định TCTD được chỉ định chỉ được sử dụng vốn điều lệ và quỹ dự trữ để góp vốn, mua cổ phần bắt buộc.
Đối với NHNN, việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc được thực hiện: (i) Bằng tiền hoặc (ii) Chuyển đổi một phần hoặc toàn bộ giá trị dư nợ khoản cho vay đặc biệt, dư nợ cho vay tái cấp vốn (nếu có); (iii) NHNN cũng có thể sử dụng các công cụ nợ do NHNN phát hành để thực hiện việc góp vốn, mua cổ phần.
Về điều kiện đối với TCTD được chỉ định và TCTD tham gia quản trị điều hành
Nhằm đảm bảo mục tiêu tái cơ cấu và đưa TCTD được kiểm soát đặc biệt hoạt động trở lại bình thường, Quyết định 48 quy định TCTD được chỉ định góp vốn mua cổ phần bắt buộc phải đáp ứng được các điều kiện sau: (i) Có tình trạng tài chính lành mạnh và có đủ nguồn vốn để thực hiện góp vốn, mua cổ phần theo yêu cầu của NHNN; (ii) Đáp ứng đầy đủ các quy định về an toàn trong hoạt động ngân hàng; (iii) Có hệ thống kiểm soát, kiểm toán nội bộ đáp ứng các quy định của NHNN; (iv) Có khả năng quản trị, điều hành và thực hiện cơ cấu lại TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần.
Đối với TCTD được yêu cầu tham gia quản trị, điều hành, Quyết định 48 quy định phải đáp ứng được các điều kiện sau: (i) Có tình hình tài chính lành mạnh; (ii) Đáp ứng đầy đủ các quy định về an toàn trong hoạt động ngân hàng; (iii) Có đội ngũ cán bộ quản trị, điều hành có trình độ chuyên môn nghiệp vụ để quản lý, điều hành TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; (iv) Có mạng lưới chi nhánh rộng rãi trên toàn quốc.
Về xác định giá trị thực của vốn điều lệ
Một trong điều kiện tiêu quyết để xử lý TCTD yếu kém bằng hình thức góp vốn, mua cổ phần bắt buộc là phải xác định chính xác giá trị thực của vốn điều lệ và nhu cầu bổ sung vốn điều lệ đối với TCTD yếu kém. Quyết định 48 quy định NHNN căn cứ vào kết quả kiểm toán độc lập về thực trạng tài chính, giá trị thực của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ để quyết định giá trị thực của vốn điều lệ và quỹ dự trữ của TCTD được kiểm soát đặc biệt và mức vốn cần được bổ sung để bảo đảm đáp ứng được mức vốn pháp định và các quy định về an toàn trong hoạt động ngân hàng.
Về quyền hạn, trách nhiệm các tổ chức tham gia góp vốn, mua cổ phần bắt buộc
Quyết định 48 quy định về quyền hạn và trách nhiệm của các tổ chức khi tham gia góp vốn, mua cổ phần bắt buộc của TCTD được kiểm soát đặc biệt như sau:
Thứ nhất, NHNN có quyền: (i) Yêu cầu TCTD được kiểm soát đặc biệt thuê tổ chức kiểm toán độc lập đánh giá thực trạng tài chính, xác định giá trị doanh nghiệp, giá trị thực của vốn điều lệ, quỹ dự trữ; (ii) Quyết định giá trị thực của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ, xác định số vốn điều lệ cần bổ sung thông qua việc góp vốn, mua cổ phần; (iii) Yêu cầu triệu tập Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng thành viên để thông báo công khai kết quả kiểm toán độc lập, quyết định của NHNN; (iv) Yêu cầu cổ đông công khai việc sử dụng cổ phiếu, hạn chế quyền chuyển nhượng, sử dụng cổ phiếu, phần vốn góp làm tài sản bảo đảm; (v) Yêu cầu TCTD được kiểm soát đặc biệt phải chuyển nhượng vốn góp, vốn cổ phần; thành viên góp vốn, cổ đông lớn, cổ đông nắm quyền kiểm soát, chi phối TCTD được kiểm soát đặc biệt phải chuyển nhượng vốn góp, cổ phần cho TCTD được chỉ định hoặc NHNN... Bên cạnh các quyền nêu trên, NHNN có trách nhiệm thực hiện đại điện chủ sở hữu phần vốn Nhà nước khi NHNN trực tiếp góp vốn, mua cổ phần; Chỉ đạo việc xây dựng, phê duyệt và giám sát việc triển khai Phương án cơ cấu lại TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; Chỉ đạo việc triển khai tổ chức Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng thành viên; Định kỳ báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình hoạt động của TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; kết quả triển khai việc góp vốn, mua cổ phần.
Thứ hai, TCTD được chỉ định, khi tham gia góp vốn, mua cổ phần bắt buộc có quyền và trách nhiệm sau: (i) Quyền của cổ đông khi thực hiện góp vốn, mua cổ phần; (ii) Được chuyển nhượng cổ phần, phần vốn góp sau khi kết thúc giai đoạn cơ cấu lại TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; (iii) Được cử người tham gia Ban kiểm soát đặc biệt, tham gia quản trị, điều hành TCTD theo yêu cầu, quyết định của Thống đốc NHNN; (iv) Tham gia xây dựng và tổ chức triển khai Phương án cơ cấu lại TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; (v) Phối hợp chặt chẽ với NHNN trong quá trình triển khai việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc và Phương án cơ cấu lại TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; (vi) Thực hiện chế độ báo cáo định kỳ theo yêu cầu của NHNN.
Thứ ba, TCTD được yêu cầu tham gia quản trị, điều hành có trách nhiệm: (i) Cử cán bộ tham gia quản trị, điều hành TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần theo yêu cầu, quyết định của Thống đốc NHNN; (ii) Tham gia xây dựng và triển khai Phương án cơ cấu lại TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; (iii) Phối hợp chặt chẽ với NHNN trong quá trình triển khai việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc và Phương án cơ cấu lại TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần; (iv) Thực hiện chế độ báo cáo định kỳ theo yêu cầu của NHNN.
Ngoài ra, Quyết định 48 còn quy định về quyền hạn và trách nhiệm của Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên TCTD được kiểm soát đặc biệt, của chủ sở hữu, các thành viên góp vốn, cổ đông của TCTD được kiểm soát đặc biệt nhằm đảm bảo việc tuân thủ và phối hợp với NHNN và các TCTD khác trong việc thực hiện phương án tái cơ cấu TCTD nhằm đưa TCTD hoạt động trở lại bình thường.
Về việc thoái vốn tại các TCTD tham gia góp vốn, mua cổ phần
Quyết định 48 quy định TCTD được chỉ định được thoái vốn trong hai trường hợp sau: (i) Hoạt động của TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần đã trở lại bình thường theo đúng nội dung của Phương án cơ cấu lại;hoặc (ii) TCTD được tham gia góp vốn, mua cổ phần được nhà đầu tư mua lại hoặc sáp nhập, hợp nhất với TCTD khác sau khi được NHNN chấp thuận. Việc thoái vốn phải được Thống đốc NHNN xem xét, chấp thuận trước khi thực hiện.
Ngoài ra, để đảm bảo hiệu lực thi hành trên thực tế, Quyết định 48 quy định trong phạm vi chức năng, quyền hạn của mình, các cơ quan, tổ chức liên quan, Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm phối hợp với NHNN trong quá trình triển khai việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc theo các quy định tại Quyết định này, Luật các TCTD và pháp luật hiện hành, đồng thời giao cho NHNN có trách nhiệm hướng dẫn và thi hành Quyết định này.
