Có 30 năm hoạt động trong lĩnh vực xử lý nợ xấu ở nhiều thị trường khác nhau, thành viên Tổ chức giám định bất động sản Hoàng Gia Anh (FRICS), John Sheehan tỏ ra quan ngại về quá trình xử lý nợ xấu tại Việt Nam.

Ông John Sheehan nhận xét, ở Việt Nam dường như các đơn vị đang ôm những khoản vay kém hiệu quả muốn bán tài sản cho công ty xử lý nợ xấu do nhà nước lập ra với giá cao. "Điều này có thể dẫn đến nguy cơ rất lớn là khối nợ xấu sẽ đối mặt với 2 lần xuyên đáy, lần mất giá sau sẽ mạnh hơn lần đầu", ông nhấn mạnh.

Theo ông John Sheehan, nguyên tắc định giá nợ xấu là "thị trường làm vua". Tức là phải để cho thị trường chấp nhận giá bao nhiêu chứ không phụ thuộc vào việc ngân hàng có khả năng chịu lỗ đến đâu. Nếu đi ngược lại "câu thần chú" này, thiệt hại sẽ rất khó lường.

Ông lấy ví dụ, tại Cộng hòa Ireland, tài sản có giá 40 xu cho một USD nợ nhưng công ty xử lý nợ xấu của nhà nước đã mua vào với giá rất cao là 65 xu. Hậu quả là kinh tế nước này đã phải mất một thời gian dài trì trệ. Đến khi tài sản được định giá lại lần 2 là 25 xu (giảm gần một nửa so với giá trị thật ban đầu) cho 1 USD nợ xấu thì mọi chuyện mới được giải quyết.

Trong khi đó, tại Thái Lan, chính quyền đã chủ động chỉ bỏ ra 17 xu để mua 1 USD nợ xấu nên quá trình phục hồi kinh tế nhanh hơn. "Tôi nghĩ tài sản nợ xấu ở Việt Nam không thể cao hơn các nước trong khối ASEAN", ông nhận định.

Chuyên gia này cũng chỉ ra một thực tế phũ phàng là khi thị trường đang tuột dốc, người mua luôn có tâm lý chờ đợi. Vì vậy, ngay cả khi tài sản đã được định giá thấp vẫn có thể phải giảm giá, chiết khấu thêm. Do đó khả năng giá trị tài sản giảm đến 2 lần hoặc nhiều hơn là rất lớn.

Quan điểm của ông John Sheehan, Việt Nam còn thiếu cơ sở hạ tầng tài chính và pháp lý để giải quyết nợ xấu. Vì vậy sẽ rất khó khăn để chuyển các khoản vay không hiệu quả thành tiền và lấy lại niềm tin để thị trường hồi phục sớm nhất.

Ông chỉ ra 7 "cây đũa thần" để xử lý nợ xấu. Một là cần quy định việc mua bán, đánh thuế và quản lý các khoản vay không hiệu quả. Hai là các ngân hàng phải bán các tài sản thấp hơn giá trị sổ sách. Ba là thực thi pháp lý đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có vốn Nhà nước. Bốn là ban hành luật phá sản. Năm là đảm bảo tính hiệu quả của các khoản vay khi được chuyển nhượng. Sáu là tiến hành cho đăng ký và cấp phép đối với các công ty quản lý tài sản tư nhân. Bảy là bảo vệ quyền sở hữu có yếu tố nước ngoài đối với tài sản là nợ xấu.

"Nếu 7 yếu tố trên được cải thiện sẽ thúc đẩy quá trình thu hút làn sóng đầu tư trực tiếp từ nước ngoài vào thị trường ngân hàng và thị trường vốn", ông dự báo.

Trao đổi với phóng viên, Trưởng khoa Tài chính Ngân hàng Đại học Mở TP. Hồ Chí Minh, Nguyễn Văn Thuận cho biết: "Về cơ bản quá trình xử lý nợ xấu tại Việt Nam đang diễn ra khá tích cực. Có thể ý kiến phản biện chỉ xoáy vào khía cạnh kỹ thuật là công tác định giá những tài sản này".

Theo ông Thuận, điều quan trọng là cần có định chế xử lý các khoản vay không hiệu quả, trong đó cần có cơ chế cụ thể về định giá tài sản. Nợ xấu chủ yếu dính đến 2 đối tượng: doanh nghiệp và ngân hàng và đôi bên phải tự chịu trách nhiệm. Công ty mua bán nợ phải làm công việc hết sức khó khăn là vừa dung hòa được quyền lợi của doanh nghiệp và ngân hàng đồng thời phải xử lý nợ xấu một cách nhanh chóng.

"Nên chăng việc định giá nợ xấu cần diễn ra theo quy trình công khai hơn. Sau khi nợ được định giá sàn thì tiến hành đấu giá để xác định một mức giá mà thị trường sẵn sàng chấp nhận", ông Thuận đề xuất.

Công ty mua bán nợ xấu có thể thông qua Sở Giao dịch chứng khoán để mang tài sản nợ xấu ra đấu giá trong một thời gian nhất định. Lúc này thị trường là phép thử tương đối an toàn nhằm tránh 2 kịch bản xấu. Kịch bản thứ nhất là định giá quá thấp dẫn đến lợi ích nhóm. Kịch bản thứ hai là định giá quá cao làm chậm quá trình phục hồi của nền kinh tế. "Điều nguy hiểm nhất là nợ xấu bị ém nhẹm và chỉ một số ít người biết sẽ dẫn đến hiện tượng ép giá", ông khuyến cáo.

Giám đốc bộ phận nghiên cứu thị trường bất động sản Công ty tư vấn kinh doanh hội nhập toàn cầu (GIBC) Huỳnh Phước Nghĩa phân tích, để định giá đúng tài sản nợ xấu nhằm đảm bảo công bằng, tránh tiêu cực là bài toán khó. Định giá cao thì nợ xấu càng chồng chất còn định giá thấp thì nợ xấu trở thành mỏ vàng của những tổ chức chuyên săn hàng giá rẻ, dễ gây tiêu cực về sau.

Theo ông Nghĩa, các tài sản nợ xấu thông thường rơi vào 2 nhóm: bất động sản và các dự án quan trọng trong những lĩnh vực chủ chốt như năng lượng, công nghiệp, công nghệ cao. Vì vậy nếu Việt Nam nới lỏng chính sách chào đón nhà đầu tư ngoại mua khối nợ xấu này thì lợi ích quốc gia sẽ bị ảnh hưởng rất lớn. "Xử lý nợ xấu không còn là câu chuyện giữa nhà băng với doanh nghiệp nữa. Đây là bài toán vĩ mô của cả nền kinh tế vì thế không thể thiếu thận trọng", ông Nghĩa nói.

Chuyên gia này thậm chí còn cho rằng kịch bản "thà một lần đau" sẽ không thể được áp dụng trong quá trình xử lý nợ xấu vì có thể gây đổ vỡ dây chuyền. "Sẽ khó xảy ra việc tài sản thế chấp từ các khoản vay kém hiệu quả được bán với giá rẻ mạt. Khả thi nhất là để thị trường từng bước quyết định giá cả của khối nợ xấu này", ông Nghĩa cho hay.