Phải khẳng định rằng, trong những năm gần đây, công tác quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành đã có tiến bộ và từng bước đi vào nề nếp. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm quy định về quyết toán vẫn còn xảy ra ở nhiều dự án. Chẳng hạn, năm 2012 vẫn còn trên 15.000 dự án, chiếm 25,6%/tổng số dự án hoàn thành đã đưa vào sử dụng, chậm nộp báo cáo quyết toán, chậm phê duyệt quyết toán theo quy định. Tình trạng này đã và đang gây ảnh hưởng đến việc quản lý vốn đầu tư của Nhà nước, gây nợ đọng XDCB kéo dài, không tất toán được tài khoản của dự án, không hạch toán tăng tài sản kịp thời cũng như việc theo dõi, quản lý tài sản sau đầu tư.

Theo một chuyên gia của Vụ Đầu tư (Bộ Tài chính), nguyên nhân dẫn đến tình trạng này bắt nguồn từ sự thiếu quan tâm chỉ đạo của các cấp chính quyền, địa phương. Việc phân công theo dõi và tổ chức thực hiện công tác quyết toán vốn đầu tư XDCB ở cấp quận, huyện, thành phố thuộc tỉnh còn hạn chế; cán bộ trực tiếp thực hiện còn yếu cả về số lượng và năng lực. Bên cạnh đó, tâm lý ngại quyết toán, ý thức chấp hành quy định về công tác quyết toán còn chưa nghiêm; nhiều chủ đầu tư năng lực yếu, lúng túng trong thực hiện nên đã kéo dài thời gian lập hồ sơ quyết toán. Ngoài ra, mặc dù chế tài xử phạt trong lĩnh vực này đã được quy định rõ tại nhiều văn bản, song nhiều nơi chưa triển khai triệt để...

Mới đây, để xử lý triệt để các vi phạm trong công tác quyết toán vốn đầu tư các dự án hoàn thành sử dụng vốn Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ thị các Bộ trưởng, Thủ tưởng cơ quan ngang Bộ, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ, Thủ trưởng cơ quan Trung ương của các đoàn thể, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Chủ tịch Hội đồng thành viên các Tập đoàn kinh tế, các Tổng công ty yêu cầu các chủ đầu tư, Ban quản lý dự án và các đơn vị có liên quan thực hiện nghiêm việc lập, thẩm tra, phê duyệt quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành quy định tại Nghị định số 112/2009/NĐ-CP ngày 14/12/2009 của Chính phủ về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình và Thông tư số 19/2011/TT-BTC ngày 14/2/2011 của Bộ Tài chính quy định về quyết toán dự án hoàn thành thuộc nguồn vốn Nhà nước.

Theo chỉ đạo từ Chỉ thị số 27/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các chủ đầu tư, Ban quản lý dự án cần khẩn trương thực hiện kiểm tra, rà soát các dự án đầu tư sử dụng vốn Nhà nước đã hoàn thành bàn giao, đưa vào sử dụng từ năm 2005 đến nay chưa thực hiện quyết toán; xác định rõ nguyên nhân chậm quyết toán, những khó khăn vướng mắc cụ thể của từng trường hợp, đề xuất các biện pháp tháo gỡ khó khăn... Đối với các dự án hoàn thành chậm nộp báo cáo quyết toán từ 24 tháng trở lên, chủ đầu tư, Ban quản lý dự án phải báo cáo rõ nguyên nhân dẫn đến chậm trễ, làm rõ trách nhiệm của từng đơn vị, cá nhân có liên quan để cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý vi phạm.

Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương phải yêu cầu cơ quan thẩm tra quyết toán các cấp rà soát, báo cáo tình hình thực hiện công tác quyết toán vốn đầu tư đối với các dự án sử dụng vốn Nhà nước đã hoàn thành từ năm 2005 đến nay chưa hoàn thành công tác thẩm tra, phê duyệt quyết toán thuộc phạm vi quản lý và có biện pháp xử lý quyết toán dứt điểm trước ngày 30/6/2014. Nếu không hoàn thành trước thời hạn trên, sẽ công bố công khai danh sách các chủ đầu tư, đơn vị còn dự án vi phạm quy định thời gian lập, thẩm tra, phê duyệt quyết toán; làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trong việc thực hiện công tác quyết toán dự án hoàn thành; thực hiện nghiêm chế tài xử lý vi phạm theo quy định của pháp luât…

Bên cạnh đó, các Bộ, ngành và địa phương cũng thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên, chặt chẽ các chủ đầu tư, tổ chức tư vấn đầu tư và xây dựng, các nhà thầu trong việc chấp hành quy định về nghiệm thu, lập hồ sơ thanh toán khối lượng hoàn thành, lập hồ sơ quyết toán hợp đồng và quyết toán dự án hoàn thành theo đúng quy định hiện hành của Nhà nước; yêu cầu các chủ đầu tư và cơ quan quản lý đấu thầu công bố công khai danh sách và địa chỉ các nhà thầu vi phạm quy định quy định về lập hồ sơ quyết toàn hợp đồng; đồng thời, có biện pháp ngăn chặn, xử lý nghiêm những tập thể, cá nhân vi phạm theo quy định. Đồng thời, cần thực hiện nghiêm việc xử phạt đối với chủ đầu tư, nhà thầu có hành vi vi phạm quy định về nghiệm thu, thanh toán khối lượng hoàn thành và quyết toán công trình theo quy định tại Nghị định số 23/2009/NDD-CP ngày 27/2/2009 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xây dựng; kinh doanh bất động sản; khai thác, sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng; quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật; quản lý phát triển nhà và công sở…

Từ năm nay trở đi, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu không giao dự án đầu tư mới cho chủ đầu tư, Ban quản lý dự án có dự án chậm nộp báo cáo quyết toán từ 24 tháng trở lên theo quy định về thời gian lập báo cáo quyết toán tại Thông tư số 19/2011/TT-BTC ngày 14/2/2011 của Bộ Tài chính quy định về quyết toán dự án hoàn thành thuộc nguồn vốn Nhà nước; không bố trí kế hoạch vốn để thanh toán số vốn còn thiếu cho các dự án chậm nộp báo cáo quyết toán từ 12 tháng trở lên; không cho phép nhà thầu đang có hợp đồng vi phạm quy định về thời gian lập hồ sơ quyết toán hợp đồng được tham gia đấu thầu dự án mới.

Trong những năm qua, Bộ Tài chính đã ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn chi tiết việc thực hiện quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn nhà nước. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng thường xuyên đánh giá tình hình thực hiện, chủ động đề xuất với Thủ tướng Chính phủ ban hành một số biện pháp để đẩy mạnh công tác này và giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thực tế, góp phần đưa công tác quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành đạt được nhiều tiến bộ và từng bước đi vào nề nếp. Đặc biệt, để thực hiện tốt Chỉ thị số 27/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã kịp thời nghiên cứu và ban hành Thông tư số 04/2014/TT-BTC ngày 2/1/2014 quy định quy trình thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành đối với các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Theo ông Vũ Văn Liên, Trưởng phòng Quyết toán, Vụ Đầu tư (Bộ Tài chính), hiện nay Bộ Tài chính cũng đang xây dựng kế hoạch hành động triển khai thực hiện Chỉ thị số 27/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Tiếp theo là tổ chức triển khai kiểm tra công tác lập báo cáo quyết toán, thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành ở một số bộ, ngành, địa phương…