Từ đầu năm 2020, thúc đẩy và giải ngân hết kế hoạch vốn đầu tư công năm 2020 là mục tiêu lớn, quan trọng được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm, chỉ đạo thường xuyên, liên tục với nhiều giải pháp quyết liệt nêu tại các Nghị quyết, Chỉ thị. 

Cụ thể, Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 4/3/2020 và Nghị quyết số 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 về các nhiệm vụ, giải pháp tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công trong bối cảnh đại dịch Covid-19.

Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt, sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tại các Hội nghị giao ban trực tuyến; sự đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc giải ngân vốn của các Đoàn công tác do Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng Chính phủ, các Bộ trưởng làm trưởng đoàn, tiến độ giải ngân từ cuối tháng 7 đến hết tháng 11/2020 đã có sự chuyển biến tích cực.

Tính đến hết tháng 11/2020, đã có 15 bộ, cơ quan trung ương và 18 địa phương có ước tỷ lệ giải ngân đạt trên 75%, trong đó 09 Bộ, cơ quan trung ương và 07 địa phương có tỷ lệ giải ngân trên 85%.

Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn 13 bộ, cơ quan trung ương và 05 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 50%, trong đó có 07 bộ, cơ quan trung ương và 01 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 30%.

Về tình hình giải ngân một số dự án lớn, dự án quan trọng quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải đến ngày 25/11, tổng số vốn đã giải ngân của 11 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông là 7.864,712/10.828,276 tỷ đồng kế hoạch năm 2020 (bao gồm cả năm 2019 chuyển sang và điều chỉnh kế hoạch nội bộ kế hoạch năm 2020), đạt 72,6%...

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc chậm giải ngân vốn đầu tư do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan đã được báo cáo, phân tích tại các Phiên họp Chính phủ thường kỳ và các Hội nghị giao ban trực tuyến đôn đốc triển khai công tác đầu tư công năm 2020.

Trong đó, nguyên nhân chủ yếu được nhắc đến nhiều nhất đó là công tác lập kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương chưa sát với thực tế, khả năng giao vốn và khả năng giải ngân vốn dẫn đến không phân bổ được hết số vốn kế hoạch, nhiều dự án được giao kế hoạch vốn lớn hơn khả năng giải ngân.

Bên cạnh đó, còn một số bộ, cơ quan trung ương và địa phương còn thiếu quyết tâm chính trị, vai trò người đứng đầu chưa được phát huy đầy đủ; sự phối hợp giữa các bộ, cơ quan trung ương, địa phương còn thiếu chặt chẽ.

Công tác tổ chức thực hiện giải phóng mặt bằng, xác định nguồn gốc đất, lập thẩm định phê duyệt đơn giá đền bù, di dời các công trình tiện ích, chồng lấn về công địa thi công cũng là những nút thắt lớn nhất trong giải ngân vốn đầu tư công. Cùng với đó, thời tiết bất thường, bão, mưa, lũ liên miên tại các địa phương miền Trung ảnh hưởng lớn đến tiến độ thi công các dự án, đặc biệt là các dự án giao thông, thủy lợi…

Đối với vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ, còn các nguyên nhân khác như thủ tục thẩm định, phê duyệt, đàm phán ký kết Hiệp định và điều chỉnh các dự án ODA còn phức tạp, kéo dài dẫn đến nhiều dự án khi được triển khai không còn phù hợp, phải điều chỉnh, gia hạn; các quy định pháp luật về vốn ODA còn chưa đồng bộ, một số thủ tục còn phức tạp...

Phát biểu chỉ đạo tại phiên họp, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá giải ngân đầu tư công tiếp tục được cải thiện mạnh mẽ với tốc độ giải ngân trong tháng 11 và 11 tháng đầu năm đạt mức cao nhất trong nhiều năm qua. 11 tháng đạt gần 80% kế hoạch năm, tăng trên 34 % so với cùng kỳ năm trước. 

Thủ tướng nhấn mạnh, tháng 12 này là tháng dấu ấn để Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương quyết liệt thúc đẩy đầu tư xây dựng cơ bản. Tuy nhiên, Thủ tướng cũng chỉ đạo, đẩy mạnh giải ngân tốt nhưng đảm bảo chất lượng công trình không được hình thức, lãng phí.