Cải cách, hiện đại hóa Hải quan: Vào chặng nước rút

PV.

(TCTC Online) Quyết liệt cải cách hành chính và hiện đại hóa hải quan - đó chính là một trong những công việc trọng tâm hiện nay của ngành Hải quan. Theo đó từ nay đến hết năm 2010, ngành Hải quan tiếp tục tập trung thực hiện hàng loạt biện pháp cải cách hành chính, hiện đại hóa theo lộ trình đã đề ra cho 2 năm 2009-2010.

Khối lượng công việc khổng lồ

         Nếu như Kế hoạch cải cách, phát triển, hiện đại hóa Hải quan 2004-2006 theo Quyết định 810/QĐ-BTC ngày 16-3-2004 của Bộ Tài chính mới là những định hướng, chủ trương, thì có thể thấy Chương trình hành động thực hiện Kế hoạch đã đề ra khối lượng công việc khổng lồ phải thực hiện trong 3 năm 2004-2006. Chỉ tính riêng đối với Chương trình cải cách thể chế, một trong 5 Chương trình và là chương trình có ý nghĩa quan trọng có tính chất tiền đề, đã có hàng loạt công việc lớn cần triển khai....

Thực hiện kế hoạch cải cách, phát triển và hiện đại hóa hải quan từ năm 2004 đến 2006, theo Quyết định 810/QĐ-BTC ngày 16/3/2004 của Bộ Tài chính, ngành Hải quan đã tích cực triển khai và từng bước tiếp cận với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, đổi mới phương pháp quản lý hải quan từ tiền kiểm sang hậu kiểm; thủ tục hải quan cơ bản được thực hiện đơn giản, hài hòa dựa trên phương pháp quản lý rủi ro và áp dụng công nghệ thông tin; thực hiện thí điểm thủ tục hải quan điện tử, áp dụng khai hải quan từ xa qua mạng, trong 6 tháng đầu năm 2009 đạt 75%.

Sau khi Bộ Tài chính ban hành Quyết định 456/QĐ-BTC ngày 14/3/2008, thì công tác cải cách, hiện đại hóa Hải quan tiếp tục được đẩy mạnh và đạt những kết quả đáng kể. Ngành đã tập trung hoàn thiện các quy định về thủ tục Hải quan và các quy trình nghiệp vụ. Cụ thể: đã ban hành 07 Thông tư về thủ tục hải quan, ban hành 13 quy trình nghiệp vụ hải quan; các bộ, ban, ngành ban hành chuẩn hóa 47/63 danh mục mặt hàng; trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung ban hành các văn bản liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan; nội luật hóa nhiều chuẩn mực và thông lệ hải quan quốc tế; ban hành các văn bản hướng dẫn để triển khai thí điểm thủ tục hải quan điện tử.

Ngành Hải quan cũng đã thực hiện cải cách công tác quản lý nghiệp vụ và quản lý hành chính đạt kết quả cao. Hoàn thành đề án hệ thống thông tin dữ liệu giá, dự án nâng cấp hệ thống thông tin kế toán thuế, cơ sở dữ liệu mã số hàng hóa, áp dụng tiêu chuẩn quản lý ISO trong ngành, rà soát thủ tục hành chính theo đề án 30 của Chính phủ - hiện đã công bố 239 thủ tục hành chính. Đến nay ngành đã trang bị 89 chiếc máy soi hàng hóa, 26 cân ô tô, 2 hệ thống camera; nâng cấp hạ tầng cơ sở thông tin; xây dựng quy trình quản lý và xây dựng phần mềm… Hiện đã hình thành bộ máy phục vụ công tác quản lý rủi ro, kiểm tra sau thông quan, kiểm soát ma túy, bộ máy hải quan mới… tại các địa bàn trọng điểm.

Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng còn những điểm hạn chế. Đặc biệt là các quy trình quản lý, kiểm soát hải quan đối với hàng hóa, phương tiện xuất nhập cảnh, nhất là tại các cảng biển quốc tế chưa được sửa đổi, bổ sung; chưa lắp đặt được các máy soi container hệ thống thiết bị giám sát tại các cảng biển quốc tế quan trọng. Về hải quan điện tử, triển khai còn chậm, chưa có các đơn vị cung cấp chữ ký số; hệ thống quản lý rủi ro, phân loại hàng hóa chậm sửa đổi, bổ sung và chưa được nhận thức đầy đủ tại các hải quan địa phương; các cơ sở dữ liệu về giá về phân loại mã số hàng hóa còn chưa được xây dựng đầy đủ… Trong những nguyên nhân gây nên tình trạng này có một nguyên nhân lớn xuất phát từ lực lượng của ngành hải quan, còn thiếu, một số bộ phận chưa đáp ứng yêu cầu cải cách. Bên cạnh đó, sự thiếu phối hợp giữa các cơ quan Bộ, ngành, cấp chính quyền địa phương và cá nhân (ví như vấn đề chữ ký số, quy hoạch cảng, mã số hàng hóa…) nên việc kết nối, trao đổi thông tin chưa đạt hiệu quả.

Vào chặng nước rút

Quyết liệt cải cách hành chính và hiện đại hóa hải quan - đó chính là một trong những công việc trọng tâm hiện nay của ngành Hải quan. Theo đó từ nay đến hết năm 2010, ngành Hải quan tiếp tục tập trung thực hiện hàng loạt biện pháp cải cách hành chính, hiện đại hóa theo lộ trình đã đề ra cho 2 năm 2009-2010.

Mới đây, tại  buổi làm việc giữa Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng với Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan về cải cách, hiện đại hóa Hải quan, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ đã nhấn mạnh yêu cầu mới về công tác cải cách, phát triển và hiện đại hóa ngành Hải quan trong giai đoạn hiện nay, đó là: Quyết tâm chiến lược chưa đủ, phải có quyết tâm thực hiện. Cùng với việc đánh giá cao vì công tác hiện đại hóa Hải quan đã được “xốc” lại trong thời gian qua, Phó Thủ tướng đánh giá vẫn còn khiếm khuyết. Đó là quyết tâm khi đề ra mục tiêu, chiến lược của Ngành đã rõ, nhưng chỉ riêng quyết tâm đó thì chưa đủ. Trong thời gian tới đây, Ngành Hải quan phải chuyển mạnh quyết tâm về phần triển khai thực hiện, có như vậy mới làm được những công việc cụ thể, bám sát hoạt động thực tế và đạt mục tiêu đề ra. Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng đề nghị, ngành Hải quan cần xác định rõ mục tiêu chung và những mục tiêu cụ thể, đặc biệt chú trọng mục tiêu cụ thể. Ví như: từ nay đến năm 2010, ngành Hải quan phấn đấu giảm bao nhiêu thủ tục hành chính? Vượt lên thứ hạng bao nhiêu trong công tác cải cách hành chính? Thời gian thông quan hàng hóa giảm đến mức nào?... Theo Phó Thủ tướng, Ngành phấn đấu đạt được những “chuyển biến trông thấy” và nó được  thể  hiện cụ thể  qua những con số về giảm thủ tục hành chính, thời gian thông quan hay tỉ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa…

Lãnh đạo ngành Hải quan đã khẳng định cam kết với Phó Thủ tướng sẽ giảm tối thiểu 30% thủ tục hành chính trong lĩnh vực Hải quan theo đề án 30 của Chính phủ. Đặc biệt, nỗ lực giảm thời gian thông quan, giảm tỉ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa xuống bằng các nước tiên tiến trong khu vực vào năm 2011 (bao gồm các nước như Indonesia, Malaysia, Philipin, Thái Lan…).  

Để đạt được kết quả này, trong những tháng cuối năm 2009 và năm 2010, ngành Hải quan đã và đang tập trung vào các nhiệm vụ quan trọng sau:  Tập trung rà soát văn bản quy phạm pháp luật hiện hành có liên quan do Bộ Tài chính hoặc các bộ, ngành ban hành. Trên cơ sở đó phát hiện các điểm còn bất cập, chưa phù hợp về thủ tục hải quan, kiểm tra giám sát hải quan và quản lý thuế; xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản mới (hoặc sửa đổi, bổ sung) nhằm khắc phục các tồn tại, vướng mắc; xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản về thủ tục hải quan phù hợp với DN công nghệ cao, DN đòi hỏi ưu tiên đặc biệt...Cùng với các giải pháp cải cách hành chính, hiện đại hóa hải quan, ngành Hải quan sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra công vụ và hoạt động nghiệp vụ để phòng chống tham nhũng, chấn chỉnh kỷ cương, kỷ luật hành chính, phòng chống các biểu hiện phiền hà, sách nhiễu, tiêu cực và xử lý nghiêm minh các trường hợp sai phạm trong cán bộ, công chức hải quan.

Bên cạnh đó, ngành Hải quan nỗ lực đẩy mạnh cải cách hiện đại hóa hải quan. Ngành Hải quan tập trung nghiên cứu, xây dựng quy hoạch phát triển gắn với quy hoạch phát triển chung của cả nước, của các vùng, ngành; trong đó tập trung xác định rõ mô hình quản lý, mô hình tổ chức hướng tới ổn định lâu dài. Đáng chú ý, trong 6 tháng cuối năm 2009 và năm 2010, triển khai thủ tục hải quan điện tử tại các Cục Hải quan tỉnh, thành phố: Hải Phòng, Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Lạng Sơn, Hà Nội, Đà Nẵng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Ninh và các Cục Hải quan khác nếu đủ điều kiện. Tập trung mở rộng triển khai khai hải quan từ xa tại tất cả các Cục Hải quan tỉnh, thành phố, nâng tỷ lệ khai hải quan từ xa trên cả nước lên 80% trong năm 2009 và trên 90% trong năm 2010, thực hiện triển khai khai hải quan điện tử chậm nhất là tháng 9-2009 đối với ít nhất 9 Cục Hải quan triển khai hải quan điện tử.

Về địa điểm kiểm tra hàng hóa XNK, đối với một số địa bàn trọng điểm có lưu lượng hàng hóa XNK lớn, cơ quan hải quan sẽ làm việc với các cơ quan, đơn vị liên quan; xây dựng cơ chế, quy định; đầu tư xây dựng hoặc sắp xếp lại để quy định rõ phạm vi, vị trí của một số địa điểm, bãi kiểm tra hàng hóa XNK tập trung ở một số cảng quan trọng; đồng thời từng bước trang bị đồng bộ hệ thống máy móc thiết bị kiểm tra, giám sát như máy soi, camera tại các địa điểm, bãi kiểm tra hàng hóa tập trung. Xây dựng và áp dụng quy trình quản lý hiện đại, đồng bộ gắn kết các khâu trong quy trình thủ tục hải quan trên cơ sở thủ tục hải quan điện tử và ứng dụng công nghệ thông tin. Năm 2009, tập trung triển khai tại các địa bàn trọng điểm thuộc các Cục Hải quan tỉnh, thành phố: Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Đồng Nai và Bình Dương. Ngành Hải quan còn đẩy nhanh tiến độ thực hiện Dự án “Hiện đại hóa Hải quan” trong khuôn khổ Dự án WB. Để triển khai có hiệu quả công tác cải cách hành chính hiện đại hóa hải quan, thời gian tới Tổng cục Hải quan sẽ nâng cấp mạng diện rộng của ngành; xây dựng và nâng cấp phần mềm ứng dụng phục vụ cải cách quy trình thủ tục hải quan; triển khai hệ thống xác thực (CA), kết nối với tổ chức cấp CA công cộng, sử dụng chữ ký số (PKI) cho các giao dịch điện tử hải quan; xây dựng phương án kết nối với hệ thống ngân hàng thương mại phục vụ quản lý thu nộp thuế, lệ phí đối với hàng hóa XNK; đồng thời có cơ chế khuyến khích các DN tham gia thủ tục hải quan điện tử.