Kiểm soát thanh toán theo nguyên tắc “thanh toán trước, kiểm soát sau”

Nhằm thực hiện thống nhất việc quản lý, thanh toán vốn đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) theo quy định tại Thông tư số 52/2018/TT-BTC ngày 24/5/2018 của Bộ Tài chính về sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 08/2016/TT-BTC, Thông tư số 108/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính ngày 17/8/2018, Kho bạc Nhà nước (KBNN) đã có Công văn số 4025/KBNN-KSC hướng dẫn chi tiết về hồ sơ pháp lý đối với vốn chuẩn bị đầu tư và vốn thực hiện dự án, quản lý thanh toán vốn đầu tư các công trình đặc thù; hướng dẫn kiểm soát thanh toán theo nguyên tắc “thanh toán trước, kiểm soát sau” cho hợp đồng thanh toán nhiều lần; hướng dẫn kiểm soát thanh toán vốn đầu tư trong trường hợp chủ đầu tư ủy thác quản lý dự án…

Để việc quản lý, kiểm soát thanh toán vốn đầu tư từ nguồn vốn NSNN đạt hiệu quả cao, các đơn vị KBNN trong hệ thống triển khai thực hiện một số nội dung sau:

- Về nội dung kiểm soát: Cán bộ kiểm soát chi/giao dịch viên thực hiện kiểm soát đầy đủ tính pháp lý của hồ sơ thanh toán; kiểm soát đối tượng phải thực hiện cam kết chi, đối chiếu số vốn đề nghị thanh toán không vượt số dư kế hoạch vốn, phù hợp với giá hợp đồng, các điều kiện trong hợp đồng và theo dự toán được duyệt (đối với gói thầu chỉ định thầu hoặc tự thực hiện).

- Trình tự các bước công việc và thời gian thanh toán trước của KBNN đã giảm từ 3 ngày xuống còn chậm nhất 1 ngày làm việc kể từ khi cán bộ kiểm soát chi nhận đủ hồ sơ hợp pháp, hợp lệ theo quy định mà chủ đầu tư phải gửi đến KBNN. KBNN các cấp hoàn thành thủ tục thanh toán theo nguyên tắc “thanh toán trước, kiểm soát sau”. Đối với các đề nghị thanh toán nhận sau 15 giờ thì xử lý chứng từ vào ngày hôm sau. Về trình tự kiểm soát, thanh toán được thực hiện theo các bước như sau:

Bước 1: Cán bộ kiểm soát chi căn cứ hồ sơ đề nghị thanh toán của chủ đầu tư thực hiện kiểm tra các nội dung: Kiểm tra các khoản đề nghị thanh toán theo hợp đồng đảm bảo thuộc đối tượng thực hiện cam kết chi thì phải được quản lý, kiểm soát cam kết chi theo quy định hiện hành; Kiểm soát sự đầy đủ, tính pháp lý của hồ sơ thanh toán phù hợp mã đơn vị sử dụng ngân sách, mục lục ngân sách, đầy đủ và thống nhất các chỉ tiêu ghi trên các hồ sơ, chứng từ đề nghị thanh toán; Kiểm tra dự án đã được giao kế hoạch vốn năm của cấp có thẩm quyền và đã được nhập dự toán trên Hệ thống TABMIS theo quy định hiện hành, phù hợp với dữ liệu trên TABMIS; Đối chiếu đảm bảo số vốn đề nghị thanh toán phù hợp với giá hợp đồng, các điều kiện trong hợp đồng và theo dự toán được duyệt (đối với gói thầu chỉ định thầu hoặc từ thực hiện)…

Bước 2: Trưởng phòng kiểm tra hồ sơ, ký tờ trình lãnh đạo KBNN và các chứng từ thanh toán bao gồm: Giấy đề nghị thanh toán vốn đầu tư, Giấy đề nghị thanh toán tạm ứng, ứng trước vốn đầu tư (nếu có), Giấy rút vốn đầu tư, sau đó chuyển lại hồ sơ cho cán bộ kiểm soát chi để trình lãnh đạo KBNN phụ trách.

Trường hợp trưởng phòng chấp nhận thanh toán số vốn khác so với số vốn cán bộ kiểm soát chi trình, trưởng phòng ghi lại số vốn chấp nhận thanh toán trên tờ trình lãnh đạo và yêu cầu cán bộ kiểm soát chi hoàn thiện lại thông báo kết quả (Mẫu số 03/KSC kèm theo Quyết định số 5657/QĐ-KBNN) trình lãnh đạo KBNN ký, gừi chủ đầu tư.

Bước 3: Lãnh đạo KBNN phụ trách kiểm soát chi xem xét, ký duyệt tờ trình lãnh đạo của Phòng kiểm soát chi, Giấy đề nghị thanh toán vốn đầu tư, Giấy đề nghị thanh toán tạm ứng, ứng trước vốn đầu tư và Giấy rút vốn đầu tư, sau đó chuyển trả hồ sơ cho Phòng kiểm soát chi hoặc giao dịch viên (đối với KBNN cấp huyện không có tổ chức phòng). Trường hợp lãnh đạo KBNN yêu cầu làm rõ hồ sơ thanh toán thì cán bộ kiểm soát chi, trưởng phòng có trách nhiệm giải trình. Trường hợp lãnh đạo KBNN phê duyệt khác với số vốn đề nghị chấp nhận thanh toán của trưởng phòng thì sau khi lãnh đạo trả hồ sơ, cán bộ kiểm soát chi hoàn thiện lại thông báo theo ý kiến của lãnh đạo KBNN, báo cáo trưởng phòng trình lãnh đạo KBNN ký gửi chủ đầu tư về kết quả chấp nhận thanh toán.

Bước 4: Phòng kiểm soát chi chuyển chứng từ và yêu cầu thanh toán cho Phòng kế toán (chỉ thực hiện đối với KBNN tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và KBNN cấp huyện có tổ chức phòng), trình tự thực hiện tại Phòng kế toán và các bước luân chuyển chứng từ giữa Phòng kiểm soát chi và Phòng kế toán thực hiện theo hướng dẫn của Tổng Giám đốc KBNN tại Quyết định số 4377/QĐ- KBNN ngày 15/9/2017 ban hành kèm theo quy trình nghiệp vụ thống nhất đầu mối kiêm soát các khoản chi NSNN qua KBNN.

Đối với KBNN huyện không có tổ chức phòng, giao dịch viên thực hiện các bước tiếp theo quy định tại Quyết định số 2988/QĐ-KBNN ngày 15/6/2018 ban hành kèm theo quy trình nghiệp vụ thống nhất đầu mối kiểm soát các khoản chi NSNN tại KBNN cấp huyện không có tổ chức phòng.

- Về kiểm soát chi sau: Ngay sau khi thực hiện thanh toán trước cho dự án, căn cứ hồ sơ đã nhận, chậm nhất là 3 ngày làm việc kể từ ngày KBNN chấp nhận thanh toán, cán bộ kiểm soát chi thực hiện kiểm soát lại hồ sơ thanh toán, nội dung kiềm soát, trình tự các bước công việc thực hiện theo quy định tại Quyết định số 5657/QĐ-KBNN.

Trường hợp sau khi kiểm soát, số vốn chấp nhận thanh toán có sự chênh lệch với số vốn đã thanh toán cho chủ đầu tư, cán bộ kiểm soát chi lập thông báo kết quả kiểm soát thanh toán và báo cáo trưởng phòng trình lãnh đạo KBNN ký gửi chủ đầu tư thông báo về kết quả kiểm soát thanh toán và trừ vào những lần thanh toán tiếp theo (nếu số chấp nhận thanh toán nhỏ hơn số vốn đã thanh toán).

Kiểm soát thanh toán vốn đầu tư trong trường hợp chủ đầu tư ủy thác quản lý dự án

KBNN tỉnh căn cứ vào hợp đồng ủy thác được ký giữa chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án (QLDA) chuyên ngành, Ban QLDA khu vực (nhận ủy thác) sau khi có ý kiến chấp thuận của cấp có thẩm quyền để thực hiện kiểm soát thanh toán vốn cho dự án theo quy định của pháp luật và hướng dẫn tại Công văn số 4025/KBNN-KSC.

Về hồ sơ tạm ứng, thanh toán được thực hiện theo quy định tại Thông tư số 08/2016/TT-BTC ngày 18/01/2016 quy định về quản lý, thanh toán vốn đầu tư sử dụng nguồn vốn NSNN, Thông tư số 108/2016/TT-BTC ngày 30/6/2016 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 08/2016/TT-BTC, Thông tư số 52/2018/TT-BTC và Quyết định số 5657/QĐ-KBNN.

Đối với các trường hợp chủ đầu tư ký hợp đồng ủy thác toàn bộ cho Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực thực hiện QLDA (bao gồm cả việc rút dự toán và giao dịch với cơ quan kiểm soát thanh toán) thì ngoài nội dung công việc ủy thác, chủ đầu tư phải ủy quyền chủ tài khoản cho bên nhận ủy thác và nội dung trên phải được quy định cụ thể trong hợp đồng. Với trường hợp này thì Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực được mở tài khoản thanh toán vốn cho dự án tại KBNN và trực tiếp giao dịch với KBNN để thực hiện quản lý, thanh toán các khoản chi phí cho dự án, và hưởng chi phí QLDA theo quy định của hợp đồng uỷ thác.

Các khoản kinh phí QLDA chủ đầu tư được hưởng một phần chi phí cho các hoạt động QLDA thuộc trách nhiệm của chủ đầu tư, thì Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực thực hiện tạm ứng, thanh toán từ tài khoản thanh toán vốn của dự án (trường hợp chưa trích chuyển kinh phí QLDA vào tài khoản tiền gửi), hoặc từ tài khoản tiền gửi của Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực cho chủ đầu tư theo hợp đồng ủy thác đã ký, phù hợp với nguồn trích và dự toán thu, chi quản lý dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Đối với trường hợp chủ đầu tư chỉ ủy thác một phần công tác QLDA thông qua hợp đồng ủy thác, không ủy quyền rút dự toán và giao dịch với cơ quan kiểm soát thanh toán thì chủ đầu tư mở tài khoản thanh toán vốn đầu tư cho dự án tại KBNN và thực hiện các giao dịch với KBNN theo quy định…

Đối với phần chi phí QLDA, chi phí giám sát (nếu có) theo quy định do chủ đầu tư được hưởng: Chủ đầu tư gửi hồ sơ đề nghị KBNN tạm ứng, thanh toán chi phí QLDA theo dự toán chi phí QLDA được duyệt, để chi trả thanh toán cho các hoạt động QLDA thuộc thẩm quyền của chủ đầu tư.

Đối với phần chi phí QLDA do Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực được hưởng theo quy định của hợp đồng ủy thác và các khoản chi phí thanh toán không theo hợp đồng: Ban QLDA chuyên ngành hoặc Ban QLDA khu vực mở tài khoản tiền gửi tại KBNN để tiếp nhận nguồn kinh phí QLDA và các khoản chi phí thanh toán không theo hợp đồng do chủ đầu tư chuyển đến. Chủ đầu tư căn cứ vào điều khoản quy định của hợp đồng ủy thác, tiến độ công việc và theo đề nghị của Ban QLDA chuyên ngành hoặc Ban QLDA khu vực, gửi hồ sơ đến KBNN đề nghị tạm ứng kinh phí theo quy định và chuyển vào tài khoản tiền gửi của Ban QLDA chuyên ngành hoặc Ban QLDA khu vực để thực hiện theo dự toán được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Kinh phí QLDA được tạm ứng, chuyển vào tài khoản tiền gửi không được vượt phí ủy thác QLDA quy định trong hợp đồng ủy thác hoặc quyết định phân giao nhiệm vụ của người quyết định đầu tư (trường hợp người quyết định đầu tư, chủ đầu tư đồng thời là người quyết định thành lập Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực); không vượt chi phí QLDA trong dự toán công trình, dự án đầu tư được phê duyệt và kế hoạch vốn năm của dự án.

Đối với chi phí hỗ trợ, bồi thường giải phóng mặt bằng: Chủ đầu tư gửi hồ sơ đề nghị tạm ứng đến KBNN để tạm ứng chuyển tiền vào tài khoản tiền gửi tại KBNN của tổ chức được giao nhiệm vụ hỗ trợ, bồi thường giải phóng mặt bằng để tổ chức này thanh toán, chi trả cho đối tượng thụ hưởng…

Vấn đề về tạm giữ tiền, chưa thanh toán để phục vụ công tác quyết toán công trình

Trường hợp giữa chủ đầu tư và nhà thầu có thỏa thuận trong hợp đồng về việc tạm giữ chưa thanh toán cho nhà thầu một khoản tiền nhất định hoặc một tỷ lệ nhất định so với khối lượng hoàn thành và thỏa thuận về việc chuyển khoản tiền tạm giữ vào tài khoản tiền gửi của chủ đầu tư mở tại KBNN: KBNN tỉnh thực hiện tạm giữ theo quy định của hợp đồng và hướng dẫn chủ đầu tư hoặc Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực mở tài khoản tiền gửi 3751 để quản lý, theo dõi.

Căn cứ quyết định phê duyệt quyết toán dự án hoàn thành do cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và đề nghị của chủ đầu tư hoặc Ban QLDA chuyên ngành, Ban QLDA khu vực, KBNN tỉnh thực hiện kiểm soát, thanh toán tiền tạm giữ để phục vụ công tác quyết toán công trình đảm bảo đúng quy định.

Trong bối cảnh Bộ Tài chính đã, đang và sẽ tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, việc tổ chức hướng dẫn chi tiết những nội dung quy định tại Thông tư số 52/2018/TT-BTC của KBNN góp phần quan trọng vào việc tăng cường quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, nâng cao hiệu quả sự dụng vốn đầu tư công.

Đây cũng là một trong những giải pháp góp phần đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản nói chung và vốn đầu tư xây dựng cơ bản năm 2018 nói riêng theo chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 70/NQ-CP ngày 3/8/2017 về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công.