Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách cho biết: Tại kỳ họp thứ 5 (tháng 5 năm 2013), Quốc hội đã thảo luận và cho ý kiến về Dự án Luật THTK, CLP (sửa đổi); các ý kiến đã tập trung đề cập đến 25 nội dung liên quan 54/76 điều của Dự thảo luật.

Tại phiên họp thứ 19, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về một số vấn đề quan trọng còn có ý kiến khác nhau về Dự án Luật này và chỉ đạo Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách (Cơ quan thẩm tra) phối hợp với Cơ quan soạn thảo nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, rà soát, chỉnh lý, hoàn thiện một bước Dự thảo luật.

Tiếp đó, tại phiên họp thứ 21, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến vào Dự thảo luật, gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội. Trên cơ sở đó, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện Dự thảo luật.

Về tên gọi của Luật, trước đó, tại kỳ họp thứ 5, đa số ý kiến đại biểu nhất trí giữ tên gọi như Luật hiện hành. Một số ý kiến đề nghị lấy tên là “Luật chống lãng phí” hoặc “Luật phòng chống lãng phí và thực hành tiết kiệm”.

Ủy ban thường vụ Quốc hội cho rằng, Hiến pháp năm 1992 và Dự thảo Hiến pháp (sửa đổi) đã quy định về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân phải THTK, CLP, chống tham nhũng trong hoạt động kinh tế - xã hội và quản lý nhà nước. Thực hành tiết kiệm là nhiệm vụ thường xuyên, là mục tiêu phấn đấu trong sản xuất, tiêu dùng của toàn xã hội và là biện pháp thiết thực chống lãng phí. Vì vậy, để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật và tính kế thừa Luật hiện hành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị được giữ tên gọi là “Luật THTK, CLP (sửa đổi)”.

Về phạm vi điều chỉnh của Dự thảo luật, qua thảo luận, có 2 loại ý kiến khác nhau: Loại ý kiến thứ nhất tán thành với quy định về phạm vi điều chỉnh như Dự thảo luật; Loại ý kiến thứ hai đề nghị chỉ quy định THTK, CLP đối với khu vực Nhà nước, không quy định đối với khu vực sản xuất, kinh doanh ngoài nhà nước và tiêu dùng của nhân dân vì lãng phí xảy ra và gây bức xúc trong xã hội chủ yếu trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Ngoài ra, nếu chỉ dừng ở mức độ khuyến cáo và không có chế tài xử lý thì cân nhắc có thể không nên quy định trong Luật.

Mặt khác, việc quy định THTK, CLP trong Luật đối với khu vực sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân đòi hỏi Nhà nước phải kiểm soát, điều chỉnh các hoạt động này, điều này có thể dẫn đến hạn chế quyền sở hữu về tài sản của các tổ chức, cá nhân. 

Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị giữ phạm vi điều chỉnh như Dự thảo luật và cho rằng: Luật THTK, CLP có liên quan đến hầu hết quy định thuộc các luật khác, nhưng vì những luật này chưa quy định đầy đủ các hành vi, chế tài xử lý đối với một số điểm chính, việc chính trong một số lĩnh vực quan trọng đã và đang xảy ra lãng phí lớn. Quy định về phạm vi điều chỉnh như Dự thảo luật, một mặt, bảo đảm quyền tự định đoạt tài sản thuộc sở hữu của tổ chức, cá nhân theo đúng quy định của Hiến pháp; mặt khác, vẫn bảo đảm thực hiện chủ trương “tiết kiệm là quốc sách”, nhằm khuyến khích và nâng cao ý thức tiết kiệm, chống lãng phí trong nhân dân.

Theo đó, nội dung của Luật (sửa đổi) tập trung quy định về THTK, CLP trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, lao động và thời gian lao động trong khu vực nhà nước; đối với lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân tuy có quy định nhưng chỉ mang tính nguyên tắc để điều chỉnh có trọng tâm, tập trung vào những lĩnh vực, hoạt động dễ xảy ra lãng phí, ảnh hưởng đến đời sống của cộng đồng và giao cho Thủ tướng Chính phủ, chính quyền địa phương quy định chi tiết nhằm tạo ý thức, chuẩn mực, nếp sống văn minh, lành mạnh, tiết kiệm trong sản xuất, tiêu dùng của nhân dân.

Về quy định các lĩnh vực phải THTK, CLP, qua thảo luận, có 2 loại ý kiến khác nhau: Loại ý kiến thứ nhất đồng tình quy định tập trung vào các lĩnh vực xảy ra lãng phí lớn như Dự thảo luật và đề nghị bổ sung quy định cụ thể THTK, CLP trong giáo dục đào tạo, y tế, trong tổ chức bộ máy nhà nước. Loại ý kiến thứ hai đề nghị quy định cụ thể mang tính toàn diện mọi lĩnh vực của đời sống xã hội như tổ chức lễ hội, ma chay, cưới hỏi... để tránh việc huy động gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Theo Ủy ban thường vụ Quốc hội để tránh việc huy động, sử dụng các nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước, gây lãng phí xã hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội nhận thấy, quy định về THTK, CLP trong sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân là cần thiết; nếu sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân lãng phí có tính chất xã hội thì Nhà nước phải có biện pháp điều chỉnh bằng cơ chế chính sách. Hiện nay, tiêu dùng xã hội có biểu hiện lãng phí, tiêu dùng quá khả năng tài chính thực tế, đặc biệt là trong việc cưới, việc tang, tổ chức lễ hội và các hoạt động văn hóa khác; việc vận động quyên góp, huy động các nguồn lực trong dân còn tùy tiện, không minh bạch, sử dụng lãng phí...

Trong phiên thảo luận sáng nay, nhiều đại biểu Quốc hội đồng tình với phương án trình của Chính phủ và thống nhất đề nghị cần phải  THTK, CLP trên tất cả các lĩnh vực, kể cả trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.

Về trách nhiệm của người đứng đầu, tại kỳ họp thứ 5, nhiều ý kiến đề nghị, cần quy định rõ hơn trách nhiệm của người đứng đầu, trách nhiệm trong trường hợp không xử lý hành vi lãng phí tại Dự thảo luật.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh sửa theo hướng quy định cụ thể trách nhiệm trực tiếp, liên đới trong từng trường hợp vi phạm quy định về THTK, CLP; trách nhiệm trong công khai, xử lý thông tin phát hiện lãng phí, xử lý hành vi vi phạm pháp luật về THTK, CLP theo thẩm quyền. Đặc biệt, đã bổ sung vào Dự thảo luật trách nhiệm và chế tài xử lý đối với người có thẩm quyền không xử lý các hành vi vi phạm Luật THTK, CLP để bảo đảm tính khả thi cũng như tính nghiêm minh của pháp luật, khắc phục tình trạng có sai phạm mà không bị xử lý. Nội dung sửa đổi, bổ sung trách nhiệm của người đứng đầu được quy định tại Điều 7 và xử lý trách nhiệm cụ thể quy định tại Điều 78 của Dự thảo luật.

Trong thảo luận sáng nay, nhiều đại biểu đề nghị cần làm rõ trách nhiệm người đứng đầu trong ban hành chính sách không phù hợp, gây lãng phí. Bởi tình trạng này hiện xảy ra nhưng chưa thấy ai chịu trách nhiệm khi có những quyết định sai gây lãng phí, thất thoát cho ngân sách nhà nước.

Về trách nhiệm của Chính phủ, bộ, ngành, địa phương, Luật hiện hành quy định trách nhiệm cụ thể của một số bộ, việc quy định này dẫn tới vừa không bao quát hết trách nhiệm của các bộ liên quan, vừa thừa vì nội dung đã được quy định tại Chương I của Luật và quy định trong chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan thuộc Chính phủ trong Luật Tổ chức Chính phủ.

Do đó, để khắc phục bất cập của Luật hiện hành về quy định trách nhiệm của bộ, ngành, Dự thảo luật chỉ quy định rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính (Điều 68) là cơ quan chủ trì giúp Chính phủ thống nhất triển khai hướng dẫn các quy định của Luật, còn trách nhiệm của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ được quy định tại Điều 69 của Dự thảo luật.