Chi một đồng sẽ tiết kiệm ba đồng…

PV.

Nếu công tác quản lý, bảo trì đường bộ không được chú trọng đúng mức sẽ dẫn đến tổn thất tài sản quốc gia. Chính vì vậy, Chính phủ đã luôn quan tâm bố trí vốn cho công tác quản lý, bảo trì đường bộ.

Nhiều bất cập trong triển khai quản lý, bảo trì

Theo khuyến cáo của các tổ chức tài chính quốc tế, nếu chi 1 đồng cho công tác bảo trì để bảo đảm cầu đường luôn tốt, an toàn sẽ tiết kiệm được 3 đồng trong hoạt động khai thác vận tải;

Ngược lại, nếu chi thiếu 1 đồng cho công tác bảo trì đường bộ sẽ phải chi 4 đồng cho công tác phục hồi, xây dựng lại công trình.

Ở nước ta, giao thông vận tải đường bộ chiếm tỷ trọng lớn nhất về vận tải trong nội địa. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, xu hướng này tiếp tục gia tăng trong những năm tới.

Để đáp ứng đủ nhu cầu, bên cạnh đầu tư xây dựng mới, việc nâng cấp mở rộng, quản lý, bảo trì là chiến lược quan trọng. Trong những năm qua, Chính phủ cũng đã quan tâm bố trí vốn cho công tác quản lý, bảo trì đường bộ.

Tuy nhiên, nguồn vốn này mới chỉ đáp ứng được khoảng gần 40% nhu cầu quản lý bảo trì đối với hệ thống quốc lộ và khoảng 20-30% nhu cầu quản lý bảo trì đối hệ thống đường bộ địa phương.

Hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ đến nay vẫn còn thiếu, chất lượng hạn chế, không đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu vận tải ngày càng gia tăng.

Nguyên nhân chủ yếu là do hoạt động đầu tư xây dựng chưa theo kịp nhu cầu vận tải, công tác bảo trì chưa tốt dẫn đến kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ sau khi đưa vào khai thác nhanh hư hỏng, xuống cấp.

Phương thức lựa chọn đơn vị quản lý và duy tu bảo dưỡng còn lạc hậu, chưa tạo điều kiện xã hội hóa mạnh mẽ công tác này. Tổ chức bộ máy làm công tác quản lý bảo trì chậm đổi mới, có mặt chưa phù hợp với chính sách pháp luật hiện nay.

Trình độ khoa học kỹ thuật, thiết bị, công nghệ sử dụng trong lĩnh vực bảo trì thấp, chậm đổi mới. Hệ thống các quy định pháp luật về quản lý, bảo trì đường bộ còn bất cập, có mặt chưa phù hợp; tiêu chuẩn và định mức trong bảo trì lạc hậu so với thực tế.

Vốn dành cho quản lý bảo trì thấp, chưa tương xứng với chiều dài mạng lưới đường bộ và áp lực vận tải lên mạng lưới đường bộ hiện nay.

Công tác kiểm soát tải trọng xe chưa hiệu quả. Quản lý, bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, nhất là quản lý bảo vệ hành lang đường bộ và đất của đường bộ còn nhiều tồn tại. Điển hình như: Các công ty chưa thực hiện đúng các quy định về quản lý, bảo dưỡng thường xuyên đường bộ;

Các Khu quản lý đường bộ thiếu lực lượng đóng tại cơ sở để bám tuyến kiểm tra, giám sát và đôn đốc các công ty thực hiện, là nguyên nhân quan trọng làm giảm chất lượng bảo dưỡng các công trình giao thông đường bộ;

Phương thức hợp đồng và thanh toán theo khối lượng chưa khuyến khích doanh nghiệp chủ động sửa chữa khi hư hỏng mới xuất hiện; Các quy định hiện nay về quản lý bảo dưỡng còn nhiều bất cập, chưa được sửa đổi bổ sung.

Yếu tố tác động gây tổn hao phí bảo trì đường bộ

Ngoài những vấn đề trên, còn có nhiều yếu tố khác tác động tới chất lượng con đường gây hao tổn phí đường bộ như sau:

- Yếu tố địa hình: Do bị phụ thuộc theo địa hình, cho nên các con đường thường gặp phải những hạn chế như: Có thể là đoạn thẳng ở vùng đồng bằng hoặc uốn lượn với các đoạn thẳng và đoạn cong nối tiếp ở vùng đồi núi, thậm chí có những đoạn đường cong đứng do địa hình phức tạp.

Nhiều nơi có địa chất đất yếu, thường là đất loại sét có lẫn hữu cơ, hàm lượng nước cao, cường độ chống cắt nhỏ và khả năng nén lún lớn… vì vậy, mặt đường rất dễ bị sụt lún...

- Yếu tố khí hậu: Ở nước ta có khí hậu nhiệt đới, miền Bắc có khí hậu nhiệt đới gió mùa gây ra tình trạng mặt đường dễ bẩn và ẩm ướt. Thậm chí, yếu tố nước mặt, nước ngầm, hơi nước cũng làm giảm chất lượng nền đường và bên trong nền.

- Điều kiện thuỷ nhiệt của nền đường: Nước mưa, nước mặt, nước ngầm, hơi nước cũng là những yếu tố ảnh hưởng đến kết cấu nền đường, nên khi không được đầm nén chặt, đắp cao nền đường và sử dụng các biện pháp thoát nước thường xuyên, thì kết cấu nền và áo đường sẽ nhanh chóng bị hỏng.

- Thiên tai: Ở nước ta yếu tố này thường xảy ra theo mùa, khiến cho các con đường bị sạt lở, kết cấu đường bị phá vỡ. Vì vậy, cần xây dựng hệ thống cảnh báo sớm để có thể chủ động và kịp thời ứng phó với các rủi ro do thiên tai, giảm tối đa những thiệt hại về người và kinh tế.

- Thi công không đảm bảo chất lượng: Đầu tư thiết bị và công nghệ không phù hợp; Quy trình thiết kế, thi công chuyên ngành và quản trị tài chính doanh nghiệp yếu kém; Quản lý, giám sát còn nhiều điểm yếu, thiếu tính chuyên nghiệp… đều là những yếu tố gây ảnh hưởng đến chất lượng công trình.

- Các tiêu chuẩn thiết kế của nhiều tuyến đường không phù hợp với phương tiện giao thông hiện tại: Thiết kế và tiêu chuẩn xây dựng lỗi thời cũng có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và kỹ thuật con đường. Đây là nguyên nhân gây thiệt hại cho hại vỉa hè do lòng đường quá tải.

- Quá tải trọng: Vấn đề phổ biến thường gặp trong hoạt động vận tải, các công ty vận tải đường bộ, lái xe, người tham gia giao thông chở quá tải nhằm vận chuyển hàng hóa với chi phí thấp nhất gây ra sự suy yếu cho con đường.

Như vậy, các yếu tố trên đang là nguyên nhân gây tiêu hao nhiều chi phí tài chính. Nếu công tác duy tu, bảo dưỡng sửa chữa đường bộ không được quan tâm đúng mức sẽ gây ra những hậu quả rất lớn về người lẫn kinh tế…

Hướng tới cân bằng giữ duy trì và phục hồi

Hướng đến cân bằng giữa việc duy trì và phục hồi, góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông đường bộ, tăng cường năng lực trong việc phòng chống và giảm nhẹ tai nạn, ngày 13/3/2012, Chính phủ đã ban hành Nghị định 18/2012/NĐ-CP về Quỹ Bảo trì đường bộ.

Ngày 05/10/2012, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 1486/QĐ-TTg quy định về Cơ cấu tổ chức và quy chế hoạt động của Quỹ Bảo trì đường bộ Trung ương, Hội đồng quản lý Quỹ Bảo trì đường bộ, để thực thi những công việc liên quan.

Thống kê cho thấy, trong năm 2013, Quỹ Bảo trì đường bộ Trung ương đã chi sửa chữa định kỳ 904 dự án. Tổng giá trị giải ngân từ Quỹ Bảo trì đường bộ cho công tác bảo trì hệ thống quốc lộ và các nhiệm vụ liên quan đến bảo trì đường bộ là 4.670,547 tỷ đồng;

Năm 2014, có 386 cầu và 2.883 km đường đã được sửa chữa, 24 điểm đen và 101 điểm sụt trượt mất an toàn giao thông đã được khắc phục… Tổng chi cho công tác bảo trì hệ thống quốc lộ và các nhiệm vụ liên quan đến bảo trì đường bộ tăng so với năm 2013 là gần 20% (5.787,657 tỷ đồng);

Năm 2015, có 43 văn bản đề nghị của 36 địa phương gửi về đề nghị Quỹ Bảo trì đường bộ Trung ương hỗ trợ kinh phí khắc phục hậu quả thiên tai, mưa lũ, đảm bảo an toàn giao thông và các công việc cấp bách khác trong công tác sửa chữa, bảo trì công trình đường bộ địa phương.

Trong tương lai việc đầu tư công nghệ hiện đại để thu thập dữ liệu và phân tích thông tin về bảo trì đường bộ là rất cần thiết, có như vậy mới có thể theo dõi tình trạng của hệ thống mạng lưới đường bảo trì và và đánh giá các chương trình phục hồi hư hỏng, tránh chồng lấn thông tin và kinh phí.

Hơn nữa, việc đầu tư thiết bị hiện đại cũng sẽ góp phần dự báo được kinh phí cho những dự án phục hồi và bảo trì đường bộ, tính toán các nguồn lực lâu dài bảo vệ mạng lưới đường một cách tối ưu nhất.

Để hướng đến sự phát triển và vận hành bền vững của các con đường, Quỹ Bảo trì đường bộ cần có những giải pháp lâu dài và ổn định.

Bên cạnh việc truyền thông, phổ biến, tuyên truyền các hoạt động, bảo đảm hoạt động của Quỹ được công khai, minh bạch, hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu đặt ra, thì Quỹ Bảo trì đường bộ cần khảo sát lấy ý kiến về sự cải thiện trong các mạng lưới đường bộ quốc gia và tính hiệu quả của công tác bảo trì đường bộ.

Khi đó, mới có thể đảm bảo công tác bảo trì đường bộ được tổ chức thực hiện một cách tối ưu, chất lượng đường tốt sẽ góp phần đáng kể giảm thiểu tai nạn giao thông, tiết kiệm chi phí và nhiên liệu vận tải.