Từ câu chuyện của Công ty 675

Công ty cổ phần Xây dựng công trình 675 (Cienco 675) trực thuộc Tổng công ty Công trình giao thông 6 (Cienco 6) được cổ phần hóa từ năm 2006 với vốn điều lệ là 10 tỷ đồng. Con số 10 tỷ đồng vốn điều lệ của 1 doanh nghiệp cổ phần hóa giai đoạn năm 2006 không lớn và so với hiện nay lại càng khiêm tốn, nhưng đây lại là gánh nặng với Ban lãnh đạo cùng các cổ đông Cienco 675. Lý do là sau cổ phần hóa, Công ty tuy mang danh vốn điều lệ 10 tỷ đồng, nhưng thực tế là âm vốn chủ sở hữu.

Ông Lại Văn Quyền, Kế toán trưởng của Cienco 675 cho biết, ngay tại cuộc họp đại hôi cổ đông đầu tiên để Công ty chính thức chuyển sang mô hình Công ty cổ phần, lãnh đạo Tổng công ty đã công khai rằng, thực ra, vốn chủ của Công ty bị âm gần 30 tỷ đồng, chứ không phải dương 10 tỷ đồng như con số được hạch toán! Ông Quyền cho biết, đến thời điểm này, Công ty vẫn chưa bù đắp được khoản chênh lệch giữa vốn chủ sở hữu thực có và vốn theo hạch toán.

Một lãnh đạo khác của Cienco 675 bức xúc về tình trạng Công ty phải chịu mức định giá tài sản quá lớn so với giá trị thực, trong khi phải kế thừa nhiều khoản nợ (trong đó có nợ quá hạn) có từ trước đó mà không có cơ chế hỗ trợ. Sức khỏe tài chính đã yếu, lại phải kinh doanh trong bối cảnh vốn không được bơm thêm, nên việc cổ phần hóa chỉ tạo sức ép lớn hơn cho Ban điều hành, vì phải chịu trách nhiệm trước cổ đông trên con số vốn điều lệ “không thực” tới 10 tỷ đồng.

Ông Quyền cho biết, Công ty có một khoản nợ ngân hàng bị quá hạn từ trước cổ phần hóa, sau 5 năm hoạt động theo mô hình mới, Công ty đã phải oằn lưng ra trả nợ lãi với tổng số xấp xỉ khoản vay, nhưng chẳng được một cơ chế khoanh, giãn nợ nào cả.

Nhiều cổ đông Cienco 675, trong đó có cả cán bộ, công nhân viên của Công ty được mua cổ phần theo diện “ưu đãi, khuyến khích” cảm nhận rằng, họ đang phải trả giá cho quá khứ, khi Cienco 675 bị định giá quá cao so với thực tế.

Đến câu chuyện tại nhiều doanh nghiệp khác

Tại nhiều trường hợp doanh nghiệp khác, các cổ đông cũng đang phải trả giá cho việc định giá cao trong quá trình cổ phần hóa. Giám đốc đầu tư một doanh nghiệp cho hay, trong suốt những năm vừa qua, dù đã cố gắng nhưng những thành quả của công ty ông cũng chỉ có thể cố để bù đắp phần chênh lệch giá trị đầu tư tài chính mà công ty phải hạch toán khi cổ phần hóa.

Tại thời điểm xác định giá trị cổ phần hóa, công ty ông có khoản đầu tư vào cổ phiếu các doanh nghiệp trong ngành dầu khí, chủ yếu là đầu tư dạng cam kết nắm giữ lâu dài. Tuy nhiên, thời điểm đó, nhiều cổ phiếu trong nhóm doanh nghiệp nắm giữ có giá lên tới 200.000 đồng/CP và mức giá này được chọn để xác định giá trị khoản đầu tư vào giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa. Hậu quả là giá trị doanh nghiệp bị đội lên rất nhiều do khoản đầu tư tài chính bị định giá theo giá thị trường (đúng thời điểm thị trường thăng hoa), chứ không theo giá gốc.

“Những khoản đầu tư cam kết nắm giữ dài hạn, lại được hạch toán theo giá thị trường đúng vào thời điểm thị trường hưng phấn thái quá để tính toán giá trị doanh nghiệp, đã khiến giá trị doanh nghiệp bị đẩy lên quá cao, cổ đông nay phải chịu hậu quả. Đây là lý do khiến nhiều doanh nghiệp sau cổ phần hóa có kết quả kinh doanh thấp, dù Ban lãnh đạo cố gắng rất nhiều. Tôi cho rằng, Nhà nước nên tính toán lại cách định giá doanh nghiệp để tránh việc tận thu, gây ảnh hưởng lâu dài đến thị trường”, vị này nói.

Tại Tổng công ty Bia Rượu Nước giải khát Hà Nội (Habeco), việc xác định giá trị phần đất khu đất 183, Hoàng Hoa Thám, Ba Đình, Hà Nội cũng là một câu chuyện. Đến thời điểm này, những tranh cãi trong việc giá trị đất, hạch toán như thế nào vào giá trị Habeco để tính giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa vẫn còn tranh cãi. Nhiều ý kiến cho rằng, việc định giá đất khi cổ phần hóa doanh nghiệp nên tính theo khả năng sinh lời của giá trị sử dụng đất, bởi trên thực tế, Nhà nước vẫn có cơ chế thu thêm tiền chuyển đổi mục đích sử dụng đất nếu sau đó doanh nghiệp chuyển đổi mục đích sử dụng, trong khi cách làm này lại giúp doanh nghiệp tránh được việc phải ghi nhận giá trị doanh nghiệp quá cao, đẩy vốn điều lệ cao tương ứng, từ đó làm ảnh hưởng đến chỉ tiêu sinh lời trên vốn điều lệ của các cổ đông.

Không chỉ định giá doanh nghiệp quá cao, trong nhiều trường hợp, bức tranh về kế hoạch kinh doanh tươi sáng hơn thực tế cũng khiến giá cổ phiếu khi đến tay các nhà đầu tư bị đẩy lên quá cao so với giá trị thực. Một trong những hậu quả của quá trình này là tình trạng nhiều doanh nghiệp sau cổ phần hóa cứ dần dần đuối sức, hoạt động kém hiệu quả, mất giá trên thị trường thứ cấp…