Tháng 8/2025 đánh dấu tròn 80 năm hình thành và phát triển của ngành Tài chính Việt Nam - một hành trình gắn bó mật thiết với công cuộc dựng nước và giữ nước, từng bước xây dựng nền tài chính quốc gia độc lập, hiện đại và vững mạnh. Đặc biệt, năm 2025 là bước ngoặt lịch sử khi ngành Tài chính chính thức vận hành theo mô hình tổ chức mới sau khi hợp nhất Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam và Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Không chỉ là sự thay đổi về bộ máy, đây còn là sự kết tinh chiến lược của tầm nhìn, trí tuệ và sứ mệnh quốc gia. Trải qua 80 năm, mỗi bước tiến của Đất nước đều mang đậm dấu ấn của ngành Tài chính - “người” bảo vệ nguồn lực Dân tộc và kiến tạo nền tảng cho tương lai phát triển bền vững.

Ngày 28/8/1945, giữa muôn vàn thử thách của thời khắc lập quốc, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập, gồm 13 Bộ, trong đó có Bộ Tài chính do đồng chí Phạm Văn Đồng làm Bộ trưởng đầu tiên. Đây chính là dấu son khai sinh nền tài chính độc lập, là mốc lịch sử được chọn làm ngày Truyền thống của Ngành.

Với tư duy vượt thời đại, Chủ tịch Hồ Chí Minh sớm xác định tài chính và kế hoạch là hai trụ cột chiến lược để giữ nước và kiến thiết đất nước. Ngày 31/12/1945, Người ký Sắc lệnh thành lập Ủy ban Nghiên cứu Kế hoạch Kiến thiết (tiền thân của Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đồng thời trực tiếp đứng đầu Ủy ban. Từ đó, một hệ thống điều phối phát triển kinh tế - xã hội đã chính thức hình thành.

Từ những ngày đầu lập quốc, ngân khố quốc gia gần như trống rỗng. Giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm đồng loạt bủa vây. Trong bối cảnh ngàn cân treo sợi tóc ấy, Bộ Tài chính đã huy động nguồn lực từ lòng yêu nước của Nhân dân. Tuần lễ vàng, Quỹ Độc lập, đồng bạc Cụ Hồ, hũ gạo kháng chiến không chỉ là công cụ kinh tế, mà là vũ khí mềm kết nối niềm tin và khơi dậy tinh thần dân tộc.

Cùng thời điểm, ngành Kế hoạch cũng gấp rút hoạch định chiến lược vật tư, lương thực, sản xuất nhằm bảo đảm hậu phương vững chắc cho tiền tuyến, từng bước xây nền móng cho một Đất nước độc lập, tự chủ.

Trong suốt hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại, ngành Tài chính và ngành Kế hoạch như hai cánh tay vững chãi cùng chèo lái con thuyền quốc gia qua giông bão. Ngành Tài chính in giấy bạc kháng chiến, tổ chức tiếp tế; đồng thời ngành Tài chính thiết lập hệ thống ngân sách quốc gia, cải cách thuế nông nghiệp, phát hành công trái kháng chiến góp phần khơi thông nguồn lực cho kiến thiết Đất nước.

Ngành Kế hoạch xây dựng các chương trình tăng gia sản xuất, diệt giặc đói, cải cách ruộng đất, tổ chức lại sản xuất xã hội chủ nghĩa tại miền Bắc, đồng thời tham mưu cho Chính phủ xây dựng các kế hoạch 5 năm đầu tiên, tạo nền tảng vật chất và kỹ thuật cho nền kinh tế miền Bắc. Kết thúc 9 năm kháng chiến thắng lợi, miền Bắc đi lên xây dựng Chủ nghĩa Xã hội, miền Nam tiếp tục đấu tranh giành độc lập thống nhất Đất nước.

Trong lòng miền Nam khói lửa, những “chiến sĩ kinh tài” thầm lặng của ngành Tài chính vượt rừng vượt suối, giữ từng đồng bạc, từng tờ phiếu tiếp tế, tiếp sức cho cuộc kháng chiến trường kỳ. Đó là một mặt trận không tiếng súng, nhưng đầy hiểm nguy và nghĩa tình.

Đến mùa Xuân 1975, non sông liền một dải. Hai miền thống nhất. Hai ngành tiếp tục sát cánh trong công cuộc khôi phục đất nước. Những công trình như Xi măng Hoàng Thạch, Thủy điện Hòa Bình, hay mỏ dầu Bạch Hổ không chỉ là thành quả của ngành Công nghiệp, mà còn là dấu ấn của những bản quy hoạch, những khoản ngân sách đầu tư, và những gói công trái đầy niềm tin từ Nhân dân.

Năm 1986, Đại hội Đảng lần thứ VI mở ra một kỷ nguyên mới: đổi mới toàn diện tư duy quản lý và điều hành kinh tế. Đây cũng là thời điểm bắt đầu một cuộc cách mạng sâu rộng chưa từng có trong lịch sử ngành Tài chính – Kế hoạch – Đầu tư Việt Nam.

Từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, Đất nước chuyển mình mạnh mẽ sang mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với sự tham mưu đồng hành quyết liệt của ngành Kế hoạch và Đầu tư.

Năm 1995, Bộ Kế hoạch và Đầu tư được thành lập, hợp nhất chức năng xây dựng kế hoạch phát triển và hợp tác đầu tư, trở thành “bộ não chiến lược” của Chính phủ. Trong gần 4 thập kỷ, Bộ đã đóng vai trò chủ lực trong việc hình thành các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội dài hạn, điển hình là 3 chiến lược: 1991-2000; 2001- 2010, 2011-2020 và 9 kế hoạch 5 năm.

Không chỉ hoạch định đường lối, ngành Kế hoạch còn góp phần xây dựng hệ thống pháp luật kinh tế, từ Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp đến cơ chế quản lý ODA, thu hút dòng vốn quốc tế về phát triển hạ tầng, công nghiệp, giáo dục và công nghệ.

Cùng thời điểm, ngành Tài chính cũng thực hiện bước chuyển đổi tư duy lịch sử: từ xóa bao cấp đến hiện đại hóa toàn diện. Hệ thống thuế được cải cách sâu rộng. Luật Ngân sách Nhà nước ra đời. Kho bạc Nhà nước được thành lập trở thành "ngân hàng trung ương" của Chính phủ trong quản lý thu - chi hiệu quả.

Lần đầu tiên, Việt Nam đàm phán tái cơ cấu nợ nước ngoài, mở cửa tiếp nhận nguồn vốn ODA và FDI, khơi thông dòng chảy tài chính quốc tế. Chính sách tài khóa được xác lập là một trong hai công cụ điều tiết vĩ mô trọng yếu, song hành cùng chính sách tiền tệ.

Trong thời kỳ tăng tốc, Tài chính và Kế hoạch – Đầu tư phối hợp như hai trục xương sống: một bên đảm bảo dòng tiền vận hành, một bên vạch định tầm nhìn phát triển. Ngành luôn đồng hành trong các quyết sách lớn: từ cải cách thể chế, thúc đẩy đầu tư công, thu hút vốn FDI, đến nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cùng với đó, ngành Bảo hiểm Xã hội từng bước vươn lên trở thành trụ cột an sinh của Đất nước. Thoát khỏi cái bóng bao cấp, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam xây dựng hệ thống hiện đại, kết nối số hóa đồng bộ trên toàn quốc. Tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt trên 94% dân số – một con số ấn tượng trong khu vực và được cộng đồng quốc tế ghi nhận.

Năm 2018, một bước ngoặt mới được xác lập khi Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp được thành lập. Các tập đoàn kinh tế hàng đầu như EVN, PVN, VNPT… được quản trị theo cơ chế chuyên nghiệp, minh bạch, chuẩn mực quốc tế. Việc tách bạch giữa sở hữu và điều hành không chỉ tăng hiệu quả tài sản công mà còn nâng tầm quản trị quốc gia.

Sau ba thập kỷ đổi mới, Việt Nam đã vươn lên thành nền kinh tế năng động trong khu vực. Ổn định vĩ mô được giữ vững. Thu ngân sách vượt dự toán nhiều năm liên tiếp. Tỷ lệ nợ công, bội chi được kiểm soát ở mức an toàn.

Các trụ cột: Tài chính – Kế hoạch – Bảo hiểm, cùng hệ thống quản lý vốn nhà nước hiệu quả đã hội tụ, tạo nên nền móng vững chắc cho bước chuyển mình lớn lao vào năm 2025: Hợp nhất để kiến tạo.

Ngày 1/3/2025, một dấu mốc chưa từng có trong lịch sử ngành Tài chính được xác lập: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, và Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chính thức hợp nhất vào Bộ Tài chính.

Đây không chỉ là sự tinh gọn về tổ chức mà là bước nhảy vọt về tư duy quản trị vĩ mô. Một bước ngoặt chiến lược được khởi xướng từ quyết tâm chính trị cao nhất của Đảng và Nhà nước: kiến tạo một bộ máy linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, phục vụ đắc lực cho phát triển Đất nước trong giai đoạn mới.

Với hơn 3.600 đầu mối được cắt giảm, Bộ Tài chính hợp nhất trở thành “Tổng công trình sư” điều phối 5 lĩnh vực trụ cột: tài chính, kế hoạch, đầu tư, bảo hiểm và quản lý thị trường tài chính quốc gia. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một cơ quan quản lý tổng hợp vừa điều hành ngân sách quốc gia, vừa vạch định chiến lược phát triển, quản lý đầu tư công, bảo hiểm xã hội, an sinh dân sinh và đồng thời là “bộ chỉ huy” của toàn bộ thị trường tài chính hiện đại.

Trong kỷ nguyên mới, khát vọng phát triển Đất nước không còn là lựa chọn mà là mệnh lệnh của thời đại. Để hiện thực hóa khát vọng ấy, ngành Tài chính đang tập trung toàn lực vào ba trọng tâm: hoàn thiện thể chế - hiện đại hóa quản lý - mở rộng không gian tài chính bền vững.

Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã chỉ ra định hướng phát triển bền vững, đây không chỉ là nhiệm vụ của một Ngành mà là sứ mệnh của cả hệ thống. Trong đó, ngành Tài chính đang kết nối mọi nguồn lực, dẫn dắt đổi mới thể chế, hiện đại hóa công cụ quản trị quốc gia, và mở ra một kỷ nguyên mới: Tài chính kiến tạo phát triển.

06:54 08/08/2025