Tờ Asian Nikkei Review dẫn nguồn nhóm nghiên cứu FT Confidential Research của tờ Financial Times nhận định, năm quốc gia có nền kinh tế lớn nhất ASEAN có khả năng chống cự với những biến động của thị trường tốt hơn so với giai đoạn diễn ra sự kiện có tên "taper tantrum" (cơn thịnh nộ) xảy ra hồi năm 2013 - thời điểm chứng kiến một làn sóng rút vốn khỏi thị trường sau lời gợi ý kết thúc chính sách nới lỏng định lượng từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).

Nhưng các quốc gia này lại không chuẩn bị cho tình trạng sụt giảm nhu cầu toàn cầu trong thời gian dài, đặc biệt sau các đòn tấn công thương mại qua lại giữa Mỹ và Trung Quốc.

Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ cuộc chiến này vì là nước phụ thuộc khá nhiều vào xuất khẩu, trong khi đó Philippines và Indonesia cũng có nguy cơ gặp rủi ro vì khủng hoảng cán cân thanh toán.

Nhà Trắng cho đến nay đã áp dụng mức thuế 25% trực tiếp đối với 34 tỷ USD hàng nhập khẩu hàng năm từ Trung Quốc, và tiếp tục áp thuế lên 16 tỷ USD hàng hóa vào ngày 23/8 tới. Chính phủ Trung Quốc đã đáp trả ngay lập tức. Nếu mọi chuyện chỉ dừng lại ở đây, thì 5 nền kinh tế lớn của ASEAN sẽ không cần phải quá lo ngại.

Tuy nhiên, đây có thể mới chỉ là màn dạo đầu trong cuộc chiến. Chính quyền Mỹ hiện đang cân nhắc áp thuế từ 10% tới 25% đối với số hàng hóa nhập khẩu có giá trị khoảng 200 tỷ USD, và Tổng thống Donald Trump đã đe dọa sẽ đánh thuế lên toàn bộ 500 tỷ USD hàng nhập từ Trung Quốc. Ông Trump cũng bắt đầu chiến tranh thương mại với EU và các đồng minh khác của Mỹ.

Những mối đe dọa của cuộc chiến tranh thương mại toàn diện trên toàn cầu không còn là chuyện xa vời. Khi đó, hầu như chẳng quốc gia nào tránh khỏi thiệt hại.

Nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ của Việt Nam với mức tăng trưởng hơn 7% trong quý II là nền kinh tế phụ thuộc nhiều nhất vào xuất khẩu trong số các nước ASEAN. Trong 12 tháng kết thúc vào tháng 3 năm 2018, Việt Nam xuất khẩu hàng hóa tương đương với 99,2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

Với 43,7 tỷ USD, xuất khẩu hàng năm của Việt Nam vào Mỹ đứng đầu trong số ASEAN năm. Xuất khẩu vào EU và các thị trường phát triển khác, ngoài Trung Quốc, đã thúc đẩy tăng trưởng của Việt Nam trong thập kỷ qua.

Mối đe dọa của xung đột thương mại nghiêm trọng đang gia tăng áp lực lên các thị trường mới nổi do đồng USD tăng cao. Mặc dù ASEAN-5 không bị ảnh hưởng nặng nề như Thổ Nhĩ Kỳ hay Argentina, cổ phiếu ở cả 5 nền kinh tế lớn nhất Đông Nam A đã bị bán mạnh, chỉ có Việt Nam đạt nhiều lợi nhuận trong năm ngoái.

Đồng peso của Philippines là đồng tiền tệ nhất trong số năm loại tiền tệ của ASEAN, giảm hơn 7,3% trong năm nay so với đồng USD, tiếp theo là đồng rupiah của Indonesia với mức giảm 6,1%.

Trong khi đó Việt Nam đồng đã giảm 1,5% trong năm nay và chính phủ có thể có hành động tích cực hơn nếu xuất khẩu suy giảm đáng kể.

Giá trị đồng tiền yếu đi có thể giúp các nền kinh tế tập trung vào xuất khẩu như Việt Nam, Thái Lan và Malaysia. Các quốc gia này cũng có thể hưởng lợi trong thời gian dài nếu những nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài không tiếp tục rót vốn vào Trung Quốc trong tình cảnh tránh tác động của chiến tranh thương mại.

Tuy nhiên, đối với những nền kinh tế ít phụ thuộc vào xuất khẩu như Philippines và Indonesia, việc đồng tiền giảm giá trị đồng nghĩa với thâm hụt tài khoản vãng lai nhanh hơn và chịu áp lực lạm phát lớn hơn.

Hiện tại, dự trữ ngoại hối của Philippines tương đương 8,8 tháng nhập khẩu và của Indonesia là 8,1 tháng.

Tình hình ở Philippines bấp bênh hơn. Tệ hơn nữa, xu hướng đang tăng tốc. Gần một nửa số tổn thất dự trữ của quốc gia đã đến trong sáu tháng qua, một tốc độ có thể trở nên không bền vững nếu điều kiện bên ngoài tồi tệ hơn. Nước này đã thâm hụt tài khoản vãng lai kể từ cuối năm 2016, giảm 10,7% dự trữ ngoại tệ từ mức đỉnh tháng 9/2016.

Sẽ không quốc gia nào thoát khỏi sự ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, nhưng 5 nền kinh tế lớn của ASEAN sẽ chịu thiệt hại lớn nhất.