Liệu có phải “mật ngọt”?

Cách đây vài năm, thị trường kinh doanh đa cấp rộ lên sản phẩm Vision của Công ty TNHH Tầm Nhìn Việt Nam, với lời mời gọi “Làm thế nào để kiếm thêm cả ngàn đô? Hãy mua các sản phẩm của Vision với giá giảm 40% rồi nhận hoa hồng lên đến 56% chỉ bằng cách sử dụng các sản phẩm của chúng tôi và giới thiệu với bạn bè”.

Với những thông tin hấp dẫn về tài chính như vậy đã có rất nhiều người tham gia vào chuỗi bán hàng này và thực tế, họ cũng “mồi chài” được không ít lượng khách hàng dùng sản phẩm.

Điều đặc biệt, các sản phẩm phân phối chủ yếu về ngành chăm sóc sức khoẻ và sắc đẹp – hai vấn đề người người, nhà nhà quan tâm. Điển hình như Vision cũng có một hệ thống sản phẩm dành cho các đối tượng từ trẻ nhỏ cho đến người già, từ các bệnh về tim mạch cho đến phục hồi sức khỏe sau phẫu thuật.

“Sau khi trải qua cuộc phẫu thuật bàng quang, tôi được một người bạn mời dùng bộ sản phẩm phục hồi sức khỏe sau mổ. Bộ sản phẩm gồm 6 lọ, mỗi lọ 100 viên với mức giá 600.000đ. Tuy nhiên, sau khi uống hết 2 bộ sản phẩm, tôi thấy tác dụng không được như quảng cáo. Sau này, tìm hiểu kỹ hơn qua một số bạn bè mới biết bản chất thật của sản phẩm và kiểu kinh doanh đa cấp này”, bà Nguyễn Lan Anh (Khu tập thể Thành Công, Hà Nội), chia sẻ.

Điều kỳ lạ là trong các hội thảo đông nghịt khách mời, thay vì tập trung giới thiệu công dụng, tác dụng phụ của sản phẩm thì các công ty, tổ chức bán hàng đa cấp lại chỉ giới thiệu cách tiếp thị, cách nhân rộng mạng lưới và vẽ ra khoản thu nhập kếch xù, cơ hội du lịch khắp nơi…để mời gọi khách hàng gia nhập hệ thống.

“Trước đây, làm giảng viên Đại học Giao thông Vận tải thu nhập của tôi cao nhất chỉ 10 triệu/tháng. Đến nay, chỉ mất 1/3 thời gian làm việc trong tháng mà kinh doanh đa cấp mang lại cho tôi 2.000USD cùng các chuyến đi được tài trợ kinh phí hoàn toàn đến Mỹ, Hồng Kông…”, anh Lưu Văn Vương (Thái Hà - Đống Đa) nhiệt tình chia sẻ về mô hình kinh doanh sản phẩm của công ty Unicity International (Mỹ) và đây cũng là nội dung mà anh thuyết trình để mời chào các thành viên mới.

Trên thực tế, các nhà phân phối trong hệ thống kinh doanh đa cấp thường tìm đến giới y tế, hoặc những người có quan hệ rộng, có uy tín để yêu cầu họ làm nhà phân phối, vì những người này tham gia quảng cáo người dân rất dễ tin và sẵn lòng mua sản phẩm.

Là một y tá trong bệnh viện E (Hà Nội), chị Dương Minh Hương được mời tham dự các hội thảo giới thiệu và đào tạo kỹ năng kinh doanh của Vision tại Nhà văn hóa quận Thanh Xuân (Hà Nội). Chị cho biết: Để tham gia bán hàng, trước tiên tôi phải bỏ ra 5,4 triệu đồng mua bộ sản phẩm Vision theo qui định của công ty này. Công việc kế tiếp là phải tìm cho được năm nhà phân phối cho tầng thứ hai. Khi những người này bán được sản phẩm, tôi sẽ được hưởng hoa hồng 20%...

Cần cảnh giác "chiêu trò" kinh doanh đa cấp

Tuy nhiên, những mặt trái của các chiêu trò kinh doanh đa cấp dần được bộc lộ, chất lượng thực sự của sản phẩm so với những lời quảng cáo “trên trời” hay mức thu nhập “như mơ” đã khiến dư luận đặt ra nhiều nghi vấn. Rõ ràng, kinh doanh đa cấp đã gây ra nhiều tai tiếng về mô hình kinh doanh cũng như chất lượng sản phẩm.

Chị Dương Minh Hương cho biết thêm: Khi tìm hiểu kỹ, được biết thành phần chủ yếu của hầu hết thực phẩm chức năng Vision chỉ là vitamin và khoáng chất, chứ không như quảng cáo. Vì vậy, dù đã ký hợp đồng nhưng tôi quyết định không tham gia nữa.

“Sau khi hệ thống bán hàng đa cấp sản phẩm Vision bị phanh phui chất lượng, tôi còn được mời tham gia kinh doanh nhiều sản phẩm tương tự. Tuy nhiên, tôi từ chối ngay từ lời mời đầu tiên. Phương thức kinh doanh này chẳng khác nào dùng uy tín của mình để bán sản phẩm chứ không phải nhờ chất lượng và công dụng”, chị Hương nhấn mạnh.

Bà Trương Thị Nhi, Chủ tịch Hiệp hội bán hàng đa cấp Việt Nam cho hay, dường như thị trường của nước ta đang bị lẫn lộn giữa mô hình bán hàng đa cấp với mô hình kinh doanh kim tự tháp. Trong 96 công ty đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp, thời gian gần đây, có 26 công ty đã chấm dứt và tạm ngừng hoạt động, 5 công ty bị rút giấy đăng ký tổ chức bán hàng đa cấp.

“Bán hàng đa cấp ở nước ngoài là một phương thức kinh doanh tiến bộ, hiện đại và rất phát triển nhưng loại hình kinh doanh này ở Việt Nam lại bị gắn với sự lừa đảo, tai tiếng bởi vì có nhiều công ty đã làm ăn chộp giật, lừa đảo, không uy tín. Mọi người nên tự trang bị cho mình kiến thức, để nhận ra đâu là kinh doanh đa cấp, đâu là lừa đảo ăn theo bán hàng đa cấp để không là “nạn nhân” của mô hình biến tướng”, bà Nhi nhấn mạnh.

Vấn đề đặt ra là hiện nay, mô hình này vẫn đang “nở rộ” tại Việt Nam với sự tham gia của đông đảo người dân. Không ít người vì choáng ngợp trước con số tiền tỷ mà quên tìm hiểu câu hỏi còn bỏ ngỏ: Liệu có thể làm giàu được một cách dễ dàng như vậy không?

Trong quy định hiện nay, kinh doanh đa cấp là hợp pháp, nhưng thực tế có không ít các công ty lợi dụng điều này để biến tướng, gây ra những hệ quả khôn lường.

Chính vì vậy, mới đây trả lời trên báo chí, ông Bạch Văn Mừng, Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) cho biết, đã tới lúc phải kiếm soát chặt chẽ loại hình kinh doanh đa cấp, loại bỏ mô hình kinh doanh kim tự tháp, bởi tình trạng hoạt động tràn lan và tác động tiêu cực trong khi việc kiểm soát chồng chéo, rất khó khăn. Một nghị định mới về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp thay thế Nghị định 110/NĐ-CP/2005 đã được xây dựng theo hướng siết chặt hoạt động này và dự kiến được ban hành vào năm 2014.