Thao túng tiền tệ là một chỉ định được các cơ quan chính phủ Mỹ, chẳng hạn như Bộ Tài chính, áp dụng cho các quốc gia "thực hành tiền tệ không công bằng" nhằm giành lợi thế thương mại. Những hành động này có thể là can thiệp tiền tệ hoặc chính sách tiền tệ trong đó ngân hàng trung ương mua hoặc bán ngoại tệ để đổi lấy nội tệ, nói chung với mục đích tác động đến tỷ giá hối đoái và chính sách thương mại.

Các nhà hoạch định chính sách có thể có những lý do khác nhau để can thiệp tiền tệ, chẳng hạn như kiểm soát lạm phát, duy trì khả năng cạnh tranh quốc tế hoặc ổn định tài chính. Trong nhiều trường hợp, ngân hàng trung ương làm suy yếu đồng tiền của mình để trợ cấp cho xuất khẩu và tăng giá hàng nhập khẩu, đôi khi lên tới 30 - 40%, và do đó nó cũng là một phương thức bảo hộ.

Theo Đạo luật Cạnh tranh và Ngoại thương Omnibus năm 1988, hàng năm Bộ trưởng Tài chính Mỹ sẽ được yêu cầu "phân tích các chính sách tỷ giá hối đoái của các quốc gia nước ngoài và xem xét liệu các quốc gia có thao túng tỷ giá hối đoái giữa đồng tiền của họ và USD hay không".

Nếu việc thao túng tiền tệ được xác định đối với các quốc gia có thặng dư tài khoản vãng lai toàn cầu quan trọng cũng như có thặng dư thương mại song phương đáng kể với Mỹ, thì khi đó, Bộ trưởng Tài chính sẽ bắt đầu các cuộc đàm phán với quốc gia nước ngoài đó, thông qua Quỹ tiền tệ quốc tế hoặc song phương.

Một quốc gia thao túng tiền tệ được chỉ định có thể bị loại trừ khỏi các hợp đồng mua sắm của chính phủ Mỹ.

Theo Đạo luật Xúc tiến và tăng cường thương mại năm 2015 (The Trade Facilitation and Trade Enforcement Act of 2015), Bộ trưởng Tài chính Mỹ phải công bố một báo cáo bán niên, trong đó xem xét các diễn biến trong chính sách kinh tế và tỷ giá hối đoái quốc tế. Nếu một quốc gia bị coi là thao túng tiền tệ, thì khi đó Tổng thống sẽ thực hiện các hành động cụ thể đối với bất kỳ quốc gia nào không áp dụng chính sách nhằm điều chỉnh việc định giá thấp đồng tiền của họ cũng như thặng dư thương mại với Mỹ.

Có ý kiến ​​cho rằng khái niệm "thao túng tiền tệ" là không chính xác, vì Mỹ đang sở hữu đặc quyền có đồng tiền dự trữ chính của thế giới, cần thiết cho thương mại quốc tế. Bên cạnh đó, những can thiệp lớn của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, chẳng hạn như nới lỏng định lượng và các can thiệp vào thị trường REPO, rất dễ bị hiểu là gian lận tiền tệ.

Kể từ khi Đạo luật năm 1988 được ban hành, Mỹ đã chỉ định các quốc gia sau đây là thao túng tiền tệ: Hàn Quốc vào năm 1988, Đài Loan vào năm 1988 và một lần nữa vào năm 1992, và Trung Quốc từ năm 1992 đến năm 1994. Ấn Độ được thêm vào danh sách năm 2017.

Mỹ cho rằng Ấn Độ đã tăng mua ngoại hối trong ba quý cuối năm 2017, mặc dù đồng rupee vẫn tăng giá trị. Tổng giá trị mua ròng ngoại hối của Ấn Độ trong năm 2017 là 56 tỷ USD (2,2% GDP). Vào tháng 5/2019, Bộ Tài chính Mỹ đã loại Ấn Độ và Thụy Sĩ khỏi danh sách giám sát tiền tệ của mình nhưng Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Ý, Ireland, Singapore, Malaysia và Việt Nam vẫn nằm trong danh sách này.

"Ấn Độ đã bị loại khỏi danh sách giám sát, do chỉ đáp ứng một trong ba tiêu chí - thặng dư song phương đáng kể với Hoa Kỳ - trong hai báo cáo liên tiếp", Bộ Tài chính Mỹ cho biết trong báo cáo về các chính sách kinh tế vĩ mô. Ấn Độ cũng giảm mức dự trữ ngoại hối xuống 0,2% GDP. Một phân tích của The Economist vào năm 2017 lưu ý rằng Thụy Sĩ đã thao túng tiền tệ của mình nhiều hơn Trung Quốc kể từ năm 2009, trong khi Đài Loan và Hàn Quốc cũng đã làm như vậy kể từ năm 2014.

Vào tháng 8/2019, dưới áp lực cá nhân từ Tổng thống Donald Trump, trong khuôn khổ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, Bộ Tài chính lại chỉ định Trung Quốc là nước thao túng tiền tệ, một động thái không được IMF ủng hộ.

Chỉ định chống lại Trung Quốc đã được rút lại vào tháng 1/2020 sau khi Trung Quốc đồng ý không phá giá đồng tiền của mình để làm cho hàng hóa của họ rẻ hơn cho người mua nước ngoài. Hai nước sẽ sớm ký một hiệp định thương mại bao gồm một điều khoản ngăn cản Trung Quốc thao túng tiền tệ của họ để đạt được lợi thế thương mại.

Vào tháng 12/2020, chính quyền Trump đã dán nhãn Thụy Sĩ và Việt Nam là những nước thao túng tiền tệ và thêm Ấn Độ, Thái Lan và Đài Loan vào danh sách giám sát. Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Ý, Singapore và Malaysia tiếp tục có tên trong danh sách này.

Vào ngày 18/12, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc một lần nữa nhấn mạnh quan điểm Việt Nam không thao túng tiền tệ như kết luận của Bộ Tài chính Mỹ mới đây. Thay vào đó, chính sách điều hành tiền tệ của Việt Nam là để ổn định kinh tế vĩ mô, không phải hạ giá tiền tệ để có lợi thế thương mại không công bằng.

Trước đó, ngày 17/12, theo giải thích của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, thặng dư thương mại song phương với Mỹ và thặng dư cán cân vãng lai là kết quả của hàng loạt các yếu tố liên quan tới các đặc thù của kinh tế Việt Nam.

Việc Ngân hàng Nhà nước mua ngoại tệ can thiệp thời gian qua là để đảm bảo hoạt động thông suốt của thị trường ngoại tệ, trong bối cảnh nguồn cung ngoại tệ dồi dào. Động thái này đã góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, đồng thời củng cố Dự trữ ngoại hối Nhà nước vốn đang ở mức thấp so với các nước trong khu vực, nhằm tăng cường an ninh tài chính tiền tệ quốc gia.