Tuy nhiên, thực tế cho thấy, vẫn còn trên 99% lực lượng lao động khu vực phi chính thức chưa tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Đây là dư địa lớn cho ngành Bảo hiểm xã hội phát triển thêm đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trong thời gian tới.

Bứt phá trong phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện

Đánh giá về thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu cho biết, với quyết tâm đưa Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 nói riêng và các chính sách an sinh xã hội nói chung vào cuộc sống, thời gian qua, BHXH Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện và đạt được những kết quả tích cực.

Năm 2018, toàn quốc có trên 277.000 người tham gia BHXH tự nguyện, tăng hơn 52.900 người (tương ứng tăng 23,6% so với năm 2017). Năm 2019, con số này đã phát triển lên gần 574.000 người, tăng 296.700 người (tương ứng tăng 107,1% so với năm 2018), chiếm 1,17% so với lực lượng lao động trong độ tuổi lao động.

Đặc biệt, số người tham gia BHXH tự nguyện tăng mới trong năm 2019 đã bằng tổng số người tham gia BHXH tự nguyện phát triển được của cả 11 năm trước cộng lại.

Bên cạnh đó, thực hiện Quyết định số 1676/QÐ-TTg ngày 21/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ, riêng trong hai ngày (23/5 và 11/7/2020), BHXH Việt Nam đã phối hợp với Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam tổ chức Lễ ra quân trực tuyến toàn quốc hưởng ứng “Tháng vận động triển khai BHXH toàn dân - Tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện”. Kết quả  đã vận động thêm được 133.822 người, trong đó có 62.522 người tham gia BHXH tự nguyện, 71.300 người tham gia BHYT hộ gia đình.

Phân tích về những con số “biết nói” trên, ông Trần Định Liệu cho rằng, quy định hiện nay, không giới hạn trần độ tuổi tham gia BHXH tự nguyện, chỉ cần là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên. Các phương thức đóng đa dạng, linh hoạt và thời điểm đóng cũng được nới rộng. Quy định mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện cũng đã phù hợp hơn.

Từ ngày 01/01/2018, người tham gia BHXH tự nguyện còn được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng theo tỷ lệ phần trăm trên mức đóng BHXH hàng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn. “Những con số ấn tượng về phát triển BHXH tự nguyện trong thời gian qua đã phần nào khẳng định niềm tin sâu sắc của nhân dân đối với chính sách an sinh xã hội ưu việt của Đảng và Nhà nước ta”, ông Trần Đình Liệu chia sẻ.

Rào cản trong phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện

Thực tế cho thấy, hiện nay vẫn còn trên 99% lực lượng lao động trong khu vực phi chính thức chưa tham gia BHXH tự nguyện. Đây là dư địa lớn cho ngành BHXH phát triển thêm đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trong thời gian tới.Theo ông Trần Đình Liệu, mặc dù dư địa cho phát triển còn rất lớn, song công tác phát triển BHXH, nhất là BHXH tự nguyện hiện nay đang phải đối diện với những rào cản nhất định.

Đó là, hầu hết người dân chưa nhận thức đầy đủ về những lợi ích của việc tham gia BHXH tự nguyện. Họ thường so sánh, BHXH bắt buộc có 5 chế độ, nhưng BHXH tự nguyện chỉ có 2 chế độ.

Nghĩa là, nhiều người chưa biết việc tham gia BHXH bắt buộc phải đóng tiền cho 5 chế độ mới được hưởng 5 chế độ, còn khi tham gia BHXH tự nguyện họ chỉ đóng tiền cho 2 chế độ để được hưởng tương ứng 2 chế độ (hưu trí và tử tuất).

Ở khía cạnh khác, nhiều người cho rằng, số tiền hưởng BHXH tự nguyện chưa hấp dẫn và không bằng gửi tiết kiệm ngân hàng. Tuy nhiên, tính toán cho thấy: Nếu người dân đóng BHXH tự nguyện 22% trên mức 700.000 đồng của chuẩn hộ nghèo hàng tháng, thì trong vòng 20 năm khi nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi, nhận lương hưu mỗi tháng được 400.000 đồng, lớn hơn rất nhiều số tiền đóng hàng tháng là 154.000 đồng; lớn hơn số tiền trợ cấp của Nhà nước (270.000 đồng/tháng cho người từ 80 tuổi).

Số tiền này người dân không chỉ được hưởng ngay từ thời điểm đủ năm 55 tuổi đối với nữ, 60 tuổi đối với nam, mà còn được điều chỉnh tăng lên theo chính sách tiền lương của Nhà nước. Như vậy, chính sách BHXH tự nguyện mang lại lợi ích rất lớn cho người tham gia.

Giải pháp phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện

Để tiếp tục mở rộng và phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện hướng tới BHXH toàn dân, thời gian tới, ngành BHXH tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

Thứ nhất, đổi mới toàn diện nội dung, hình thức và phương pháp tuyên truyền BHXH theo Quyết định số 1676/QĐ-TTg ngày 21/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, cơ quan BHXH sẽ tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, các cơ quan thông tấn, báo chí, cấp ủy, chính quyền các cấp đẩy mạnh công tác truyền thông với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Qua đó, giúp người dân, người lao động hiểu rõ hơn về quyền, lợi ích của việc tham gia BHXH tự nguyện.

Thứ hai, tiếp tục đề xuất, kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật về BHXH để tăng tính hấp dẫn cho người tham gia. Để thực hiện tốt nội dung này, cơ quan BHXH sẽ đề xuất, kiến nghị sửa đổi một số nội dung như: Quy định về điều kiện, thời gian đóng BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu, kết hợp với điều chỉnh cách tính hưởng lương hưu; Quy định điều chỉnh tăng và linh hoạt hơn về sự hỗ trợ của Nhà nước đối với người tham gia BHXH tự nguyện, nhất là đối với người nông dân, người lao động phi chính thức không thuộc hộ nghèo, cận nghèo; Quy định điều kiện về tuổi để được hưởng lương hưu giữa nam và nữ cho phù hợp, để khuyến khích nông dân, người lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện.

Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, hỗ trợ nghiệp vụ, cải cách thủ tục hành chính; tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, quản lý và thường xuyên kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ đối với tổ chức, bộ máy làm công tác thu, đại lý thu BHXH để có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.