Tháng 1, xuất khẩu thủy sản giảm 31%

Theo VASEP, để đạt được kết quả đáng tự hào trong năm 2022 với kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 11 tỷ USD là nhờ có sự đồng hành, nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội trong việc cải thiện môi trường kinh doanh thuận lợi cho sản xuất và hoạt động xuất nhập khẩu. 

Đầu tiên phải nói đến sau 7 năm kiến nghị, Thông tư số 06/2022/TT-BNNPTNT sửa đổi, bổ sung các Thông tư về kiểm dịch thủy sản, trong đó đã bãi bỏ quy định kiểm dịch đối với sản phẩm thủy sản chế biến đông lạnh dùng làm thực phẩm nhập khẩu để sản xuất xuất khẩu, gia công xuất khẩu. 

Bên cạnh đó, sau nhiều lần kiến nghị, ngày 10/1/2022, Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị định số 08/2022/NĐ-CP hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường, trong đó trên 70% các kiến nghị của các Hiệp hội đã được Chính phủ tiếp thu, sửa đổi. Ngoài ra, VASEP với nhiều hiệp hội ngành hàng khác đã cùng kiến nghị các vấn đề liên quan đến thu phí sử dụng hạ tầng, dịch vụ, tiện ích công cộng khu vực cảng biển tại TP. Hồ Chí Minh...

Tuy nhiên, bước sang quý IV/2022 xuất khẩu thủy sản đã có sự sụt giảm đáng kể. Kéo theo trong tháng 1/2023, xuất khẩu thủy sản giảm 31% đạt khoảng 600 triệu USD. Trong đó, cá tra giảm 50%; tôm giảm 46%; cá ngừ giảm 32%, riêng mực, bạch tuộc vẫn giữ được tăng trưởng dương 4% và các loài cá biển khác tăng 6%. Về các thị trường xuất khẩu chính đều giảm mạnh, nhất là Mỹ giảm 56%, Trung Quốc - Hong Kong giảm 55%, châu Âu (EU) giảm 35%...

Ông Trương Đình Hòe - Tổng Thư ký VASEP đánh giá, năm 2023 là một năm không phải dễ dàng đối với toàn bộ nền kinh tế khi kinh tế thế giới rơi vào suy thoái. Nguy cơ leo thang chiến tranh ở Ukraine và sự xuất hiện của một cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương có thể tiếp tục ảnh hưởng đến nguồn cung thủy sản ở các thị trường lớn…

Hiện, các doanh nghiệp thủy sản đang bị hoãn thậm chí hủy đơn hàng đã thỏa thuận, nhu cầu mua hàng giai đoạn quý I/2023 gần như đình trệ. Bức tranh xuất khẩu thủy sản sẽ không thể bừng sáng trở lại ngay trong những tháng đầu năm, nhưng sự sụt giảm không quá mạnh vì các thị trường vẫn có nhu cầu về mặt hàng này. Ngành trông chờ vào sự hồi phục nhu cầu và đơn hàng từ các thị trường với hy vọng tình hình sẽ sáng hơn từ quý II/2023.

Những vướng mắc cần sớm tháo gỡ

Theo đại diện của VASEP, doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản không chỉ chịu tác động từ bên ngoài mà còn ảnh hưởng từ nội tại của ngành, nhưng khó khăn đã lâu chưa được giải quyết. Đơn cử là những vướng mắc lớn về quy định ngưỡng phospho (quá nghiêm ngặt) tại QCVN 11-MT:2015 cho nước thải chế biến thủy sản, cũng như tại Dự thảo QCVN nước thải công nghiệp 2021 và chưa có quy định riêng về tiêu chuẩn nước thải ao nuôi tôm; cá tra thâm canh. Là những bất cập về việc bùn thải thủy sản chưa được phân loại là mã TTR (là mã cho chất thải rắn công nghiệp thông thường); bất cập về quy chế quản lý, sử dụng đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải.

Thứ nữa, quy định sử dụng muối i-ốt trong chế biến thực phẩm quy định tại Nghị định số 09/2016/NĐ-CP đến nay vẫn chưa được sửa đổi và chưa nhận được phản hồi cụ thể từ Bộ Y tế. Ngoài ra, liên quan đến việc ghi nhãn dinh dưỡng đối với thực phẩm, Bộ Y tế cũng đang lấy ý kiến cho dự thảo, trong đó có nhiều quy định chưa phù hợp với khu vực và quốc tế, chưa phù hợp với nguyên tắc quản lý rủi ro, không phù hợp với Nghị định số 111/2021/NĐ-CP, thực tiễn Việt Nam, và thông lệ quốc tế, gây tốn kém, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh.

Cuối cùng 2 vấn đề đang là gánh nặng chi phí với doanh nghiệp đó là Quy định mức thu kinh phí công đoàn 2% quỹ lương và quy định tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội cao đến nay vẫn chưa được giải quyết.

Thời điểm này, cộng đồng doanh nghiệp thủy sản rất mong muốn sẽ được sự hỗ trợ kịp thời của Chính phủ, các cơ quan liên quan giải quyết những tồn tại, vướng mắc trên. Từ đó môi trường kinh doanh trong nước bớt áp lực, "sức khỏe" doanh nghiệp cũng tăng lên, duy trì ổn định đối phó với lạm phát và các chi phí đầu vào tăng cao. 

TS. Hồ Quốc Lực - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta cho rằng, bên cạnh sự hỗ trợ, doanh nghiệp thủy sản cần chú trọng cơ giới hóa, tự động hóa và tiến tới chuyển đổi số những công đoạn có thể. Để giảm thiểu khó khăn, thiệt hại cần tập trung đàm phán khách hàng để tìm cách giải quyết hiệu quả, ngoài ra chỉ mua nguyên liệu đáp ứng cho đơn hàng đang có, tránh tăng tồn kho. Nên xem xét lại điểm mạnh, yếu của mình để tìm ra hướng đi cho thời gian tới.