Yêu cầu cấp thiết trong cải cách hành chính hiện nay

Cải cách hành chính bao gồm các nội dung (cải cách thể chế, cải cách bộ máy, cải cách thủ tục hành chính và cải cách tài chính công).

Cải cách thể chế là cải cách hệ thống pháp luật; pháp luật là biểu hiện của cơ chế chính sách, vì vậy khi xây dựng hệ thống pháp luật phải bảo đảm hài hòa lợi ích, xuất phát từ lợi ích của người dân, doanh nghiệp, xã hội, Nhà nước. Nước ta đang trong quá trình hội nhập và phát triển; vì vậy hệ thống pháp luật đang dần từng bước xây dưng và hoàn thiện để tạo hành lang pháp lý cho phát triển kinh tế và quản lý xã hội; bảo vệ lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp, Nhà nước và xã hội.

Cải cách bộ máy là cải cách việc tổ chức bộ máy nhà nước, bao gồm bộ máy các cơ quan lập pháp là Quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp là cơ quan dân cử; hành pháp là Chính phủ là bộ máy hành chính nhà nước, từ Chính phủ đến ủy ban nhân dân các cấp; tư pháp là cơ quan bảo vệ pháp luật các cấp là tòa án nhân dân, viên kiểm sát nhân dân; theo hướng tinh gọn, sao cho có hiệu lực và hiệu quả nhất.

Cải cách thủ tục hành chính là cải cách các loại thủ tục giấy tờ hành chính, các giao dịch giữa người dân, doanh nghiệp, xã hội với nhà nước. các thủ tục hành chính và giao dịch phải hướng tới mục tiêu đơn giản hóa thủ tục, vì mục tiêu phục vụ tốt nhất cho các đối tượng.

Cải cách tài chính công là cải cách việc thu - chi ngân sách nhà nước; doanh nghiệp nhà nước; tín dụng nhà nước; tài chính các cơ quan hành chính nhà nước; tài chính các đơn vị sự nghiệp nhà nước; các quỹ tài chính nhà nước; trong đó thu - chi ngân sách nhà nước là bộ phận quan trọng nhất.

Thực trạng cải cách hành chính nói chung và lĩnh vực tài chính nói riêng

Trong những năm qua, cải cách hành chính đã mang lại kết quả đáng kể; góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển, ổn định xã hội và hội nhập kinh tế quốc tế; đó là đời sống nhân dân ổn định, từng bước được cải thiện; bộ mặt đất nước ngày càng được đổi mới và phát triển. Hệ thống pháp luật của nước ta đã và đang từng bước hoàn thiện và hội nhập quốc tế. Quốc hội đã thông qua nhiều luật để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Các thủ tục hành chính luôn được quan tâm cải cách để phục vụ người dân, doanh nghiệp và xã hội ngày càng tốt hơn, hạn chế sự sách nhiễu của các cơ quan nhà nước hướng đến việc đơn giản hóa thủ tục hành chính. Cải cách tài chính công đã có được bước tiến lớn qua chương trình cải cách thuế bước 2, thể hiện ở Luật Quản lý thuế (chính sách thu thuế, tự kê khai nộp thuế), giải quyết các giao dịch, thủ tục hành chính một cửa; Triển khai Hải quan điện tử… đã hạn chế tiêu cực, tiết kiệm thời gian, tiền của nhân dân, doanh nghiệp và xã hội.

Tuy nhiên, cải cách hành chính nói chung và lĩnh vực tài chính nói riêng trong những năm qua còn có những hạn chế, yếu kém như sau:

Hệ thống pháp luật của nước ta vưa thừa lại vừa thiếu: thừa là những quy định đã lạc hậu chưa kịp thời điều chỉnh, sửa đổi; thiếu là những quan hệ xã hội và các hoạt động kinh tế phát sinh trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chưa kịp thời nghiên cứu để bổ sung và ban hành nên đã hạn chế đến việc giải quyết các mâu thuẫn trong xã hội; các quan hệ sản xuất và chưa giải phóng được các nguồn lực xã hội sao cho hiệu quả nhất; còn nhiều hạn chế khi phải hội nhập hệ thống pháp luật quốc tế.

Tổ chức bộ máy nhà nước các cấp còn cồng kềnh; chức năng nhiệm vụ còn chồng chéo, không phân định rõ trách nhiệm trong việc quy kết và xử lý trách nhiệm của cá nhân và tổ chức; các chế tài chưa đủ mạnh để đủ sức răn đe, thực thi pháp luật chưa nghiêm đối với một bộ phận cán bộ, công chức. Tổ chức biên chế ở hầu hết các cơ quan, đơn vị chưa thực sự giảm mà vẫn có xu hương tăng, chồng chéo chức năng, kém hiệu lực và hiệu quả. Trong khi đó, quỹ lương, chi phí hành chính và bảo đảm các điều kiện về trang thiết bị, nơi làm việc vẫn tăng.

Các thủ tục hành chính không những không giảm mà có chiều hướng tăng lên, làm cản trở sự phát triển kinh tế xã hội; gây nhiều phiền hà, tốn kém thời gian, tiền của người dân, doanh nghiệp và xã hội. Các thủ tục hành chính ban hành chưa coi trọng ý kiến các tổ chức và cá nhân; chủ yếu ban hành là tạo thuận lợi cho các cơ quan nhà nước, nên chưa chú trọng đến bảo vệ lợi ích của người dân, doanh nghiệp và xã hội. Có những quy định thủ tục hành chính còn tạo thuận lợi cho cấp trên và khó khăn cho cấp dưới. Thủ tục hành chính còn nặng về hình thức và đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, giữa các cơ quan nhà nước các cấp, dẫn đến tiêu cực gây thiệt hại cho người dân, doanh nghiệp và xã hội.

Về vấn đề tài chính công: Lĩnh vực ngân sách nhà nước còn có nhiều hạn chế như cân đối ngân sách còn thiếu chủ động, cơ cấu chi ngân sách còn có những khoản chi mang tính bao cấp, phạm vi chi ngân sách còn rộng, chưa xác định rõ nên khó giảm được gánh nặng chi ngân sách. Các khoản chi bao cấp đã tạo ra tư tưởng ỷ lại. Đầu tư công từ ngân sách nhà nước còn lớn, dàn trải, kém hiệu quả; làm giảm động lực phát triển và cản trở việc thu hút đầu tư của xã hội vào việc cung cấp các dịch vụ công. Đối với chi tiêu của bộ máy hành chính, đơn vị sự nghiệp thì định mức chi, chế độ chi tiêu lạc hậu; chưa thúc đẩy và tạo ra động lực khuyến khích tiết kiệm, hiệu quả, dẫn đến tình trạng lãng phí khá phổ biến trong việc chi tiêu ngân sách nhà nước.

Nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế

Cải cách hành chính chưa tiến hành đồng bộ các nội dung: cải cách thể chế, cải cách bộ máy, cải cách thủ tục hành chính và cải cách tài chính công… Trong đó, cải cách thể chế là hết sức quan trọng vì hệ thống pháp luật là quy định quyền và nghĩa vụ cho mọi công dân, doanh nghiệp và xã hội của một quốc gia; hệ thống pháp luật quy định bộ máy, tổ chức biên chế của Nhà nước, cả lập pháp, hành pháp và tư pháp; từ trung ương đến địa phương.

Từ sự cồng kềnh và chồng chéo của bộ máy nhà nước các cấp đã tạo ra sự tiêu cực trong việc thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình, như vì lợi ích cá nhân và lợi ích nhóm mà sinh ra nhiều thủ tục hành chính, cản trở công việc để tiêu cực; năng lực làm việc hạn chế và yếu kém sinh ra tiêu cực và nhũng nhiễu người dân, doanh nghiệp và xã hội.

Các thủ tục hành chính ban hành là do thẩm quyền của nhà nước chưa có sự quy định bắt buộc là phải có sự thỏa thuận và góp ý của người dân, doanh nghiệp và xã hội mà chỉ nhằm mục tiêu để quản lý, tạo thuận cho mình nên sinh ra tiêu cực; không vì lợi ích của người dân, doanh nghiệp và xã hội. Vì vậy, thủ tục hành chính không giảm mà vẫn tăng nhằm mục tiêu bảo vệ lợi ích nhóm.

Cơ chế chính sách về tài chính công chưa kịp thời sửa đổi, bổ sung để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội; hội nhập kinh tế quốc tế. Việc cải cách tài chính công chưa đặt trong tổng thể cải cách thể chế, bộ máy và thủ tục hành chính.

Cải cách hành chính nói chung chỉ tập trung nhiều ở việc ban hành nghị quyết, kế hoạch và chương trình hành động. Chưa ban hành được các chỉ tiêu cụ thể, các chế tài bắt buộc, để quy kết trách nhiệm, chưa thực sự coi đấy là chỉ tiêu đánh giá việc hoàn thành nhiệm vụ của tổ chức, cá nhân người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương, các cơ quan; chưa coi sự bình đẳng và hài hòa lợi ích của người dân, doanh nghiệp, xã hội và nhà nước.

Nâng cao hiệu quả cải cách hành chính trong lĩnh vực tài chính

Đối với cải cách hành chính trong lĩnh vực tài chính, dù đã có những bước tiến lớn, nhưng để phù hợp với giải đoạn phát triển kinh tế - xã hội mới, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng cao, phải tiến hành đồng bộ các nội dung sau đây:

Thứ nhất, đối với cải cách tài chính công là tiếp tục phân cấp rõ ràng hơn cho địa phương, cơ sở chủ động hơn trong thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước và phần chi ngân sách. Cần xác định tỷ lệ huy động vào ngân sách hợp lý để thúc đẩy các thành phần kinh tế phát triển, nuôi dưỡng nguồn thu; có chủ trương cơ chế, chính sách và pháp luật để các thành phần kinh tế tham gia đầu tư có hiệu quả. Phân phối ngân sách phải căn cứ vào kết quả đầu ra.

Hoàn thiện các chế độ, định mức chi tiêu để làm căn cứ khoán chi, từ đó tạo sự chủ động cho cơ sở và khuyến khích tiết kiệm chi. Mở rộng việc khoán biên chế, quỹ tiền lương đối với các cơ quan hành chính; mở rộng quyền tự chủ về tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm toán, góp phần duy trì kỷ luật tài chính, chống các biểu hiện tiêu cực trong thu - chi ngân sách, xây dựng đội ngũ cán bộ thanh tra, kiểm toán có phẩm chất đạo đức, tinh thông nghiệp vụ.

Nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách để bảo đảm chi thường xuyên và chi cho đầu tư cho phát triển; tiếp tục cải cách chính sách tiền lương theo hướng công bằng, hợp lý để khuyến khích người lao động làm việc năng suất và có hiệu quả.

Thứ hai, đối với ngành Tài chính, cần phải có những giải pháp cụ thể hơn như: Tổ chức tốt việc tuyên truyền, giới thiệu, cung cấp thông tin, cập nhật kịp thời cho các doanh nghiệp, cá nhân về các văn bản quy phạm pháp luật và quy định thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài chính dưới nhiều hình thức đa dạng như trên trang thông tin điện tử và các phương tiện thông tin đại chúng khác;

Duy trì, củng cố và hoàn thiện Cơ sở dữ liệu quốc gia về thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực quản lý của Ngành nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch và tạo điều kiện thuộc lợi cho cá nhân, tổ chức tiếp cận thông tin để thực hiện thủ tục hành chính cũng như giám sát việc thực hiện của các cơ quan hành chính nhà nước;

Tăng cường sự phối hợp giữa các Bộ, ngành để hoàn thiện, sửa đổi bổ sung theo thẩm quyền hoặc kiến nghị các cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ, hủy bỏ các quy định về thủ tục hành chính được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật không cần thiết, gây nhiều phiền hà, vướng mắc cho cá nhân và doanh nghiệp;

Tiếp tục đẩy mạnh công tác kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn việc triển khai thực hiện công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại các đơn vị, đặc biệt là tại các cơ quan ngành dọc đóng tại địa phương.

Thứ ba, tăng cường nghiên cứu xây dựng hệ thống pháp lý để việc giải quyết thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài chính đảm bảo hợp lý, khoa học gắn với thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, chống tham nhũng, tiêu cực và hoàn thành tốt nhiệm vụ…tổ chức kiểm tra công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại các lĩnh vực chủ chốt của công tác tài chính đó là thuế, hải quan, kho bạc, chứng khoán…

Đồng thời cùng phối hợp với Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Chính phủ tổ chức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện, tuân thủ thủ tục hành chính tại một số đơn vị trong Ngành và một số tỉnh thành phố để nắm bắt tình hình, phát hiện và chấn chỉnh những thiếu sót trong quá trình thực hiện công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại các đơn vị nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực của cải cách hành chính trong lĩnh vực này.