Cẩn trọng với chu kỳ

Những biến động của nền kinh tế thường được gọi là chu kỳ kinh tế, ứng với những thay đổi trong điều kiện kinh doanh. Kinh nghiệm cho thấy những con số tăng trưởng cao nhất thập niên, tăng trưởng vượt bậc… thường được xem như biểu hiện đạt đỉnh của một chu kỳ kinh tế, là tín hiệu sớm báo trước một thời kỳ suy thoái.

Cụm từ “chu kỳ” mô tả về biến động kinh tế như một mô thức lặp đi lặp lại, có thể dự báo trước. Cũng giống như chu kỳ 4 mùa của tự nhiên xuân hạ thu đông, chu kỳ kinh tế của Việt Nam cứ tròn 10 năm lại có 1 đợt suy thoái diễn ra.

Thật ra, đà tăng trưởng kinh tế của một quốc gia sẽ được tiếp tục nếu nền kinh tế vẫn còn nhiều động lực hỗ trợ tăng trưởng, và khả năng quốc gia đó vận dụng các động lực đó, có những chu kỳ kinh tế kéo dài chỉ 1-2 năm (thí dụ kinh tế Mỹ giai đoạn 1980-1982), có chu kỳ tăng trưởng kéo dài gần 25 năm (kinh tế Mỹ giai đoạn 1983-2008)… 

Ngay trong tuần đầu tiên năm 2019, một vài tin tức khác cũng làm lan tỏa thêm tâm lý lo ngại sẵn có. Thí dụ, động thái Ngân hàng Nhà nước hút ròng qua kênh thị trường mở (OMO) tổng cộng 21.042 tỷ đồng; lãi suất VNĐ kỳ hạn qua đêm, 1 tuần, 1 tháng đều tăng so với tuần trước đó, lần lượt 4,64% (tăng 0,4%), 4,82% (tăng 0,4%) và 5,57% (tăng 0,6%). Giá vàng tăng cả trong và ngoài nước đã leo lên đỉnh cao mới của 6 tháng, bất chấp cả việc đồng USD tăng giá.

Bên cạnh đó, với sự phát triển của công nghệ thông tin và báo chí truyền thông, tin tức cập nhật khá nhanh, đầy đủ về tình hình thế giới đã đẩy nhanh sự lan tỏa tâm lý tiêu cực, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam có độ mở ngày càng lớn.

Nhiều chuyên gia dự báo sự chững lại của đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu, đổ lỗi cho tranh chấp thương mại Mỹ - Trung, các động thái thắt chặt chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương đang rục rịch ở nhiều quốc gia, trong nhóm đó dẫn đầu là Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED), với dự báo sẽ tiếp tục tăng lãi suất vào quý III/2019.

Ở chiều ngược lại, Trung Quốc đầu năm 2019 triển khai chính sách nới lỏng tiền tệ, bơm 1.500 tỷ nhân dân tệ vào nền kinh tế, thông qua việc hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc 1% xuống còn 13,5% đối với các ngân hàng lớn và 11,5% đối với các ngân hàng nhỏ.

Những động lực

Trước những sóng gió của thế giới, kinh tế Việt Nam đang có nhiều điểm sáng, là những động lực giúp Việt Nam phân hóa, tách ra khỏi dòng xoáy suy thoái để tiếp đà tăng trưởng của năm 2017-2018. Theo đó, Việt Nam là quốc gia hưởng lợi từ chiến tranh thương mại Mỹ - Trung. Đó là việc làn sóng dịch chuyển đầu tư từ Trung Quốc sang Việt Nam. Theo nhiều chuyên gia, cuộc chiến này sẽ không kéo dài, nguyên nhân từ sự tổn hại nó mang lại trực diện cho cả Mỹ và Trung Quốc.

Tuy nhiên, bài học mang cho những doanh nghiệp toàn cầu là cần dàn trải đầu tư, tránh khu trú quá nhiều vào Trung Quốc (công xưởng của thế giới). Và Việt Nam có thể là phương án thay thế cho các doanh nghiệp khi lựa chọn địa điểm sản xuất, do có nhiều điểm tương đồng trong văn hóa và môi trường kinh doanh. Chiến tranh thương mại càng kéo dài càng có động lực mạnh hơn nữa cho làn sóng dịch chuyển đầu tư, gia tăng dòng vốn vào cho Việt Nam.

Bên cạnh sự chuyển dịch của dòng vốn vào Việt Nam do hưởng lợi từ chiến tranh thương mại, Việt Nam còn là thị trường được các tổ chức đánh giá, xếp hạng thị trường, như FTSE Russell đưa vào danh sách theo dõi nâng hạng từ cận biên lên mới nổi loại 2 trong năm 2018, hay MSCI có khả năng cũng nâng hạng cho Việt Nam trong năm 2019. Đây là điểm thay đổi lớn cho triển vọng tăng trưởng kinh tế nhờ vào nỗ lực cải thiện môi trường pháp lý, hạ tầng và chất lượng thị trường, hệ thống lưu ký và thanh toán bù trừ của chính phủ.

Khi trở thành thị trường mới nổi hạng 2, Việt Nam sẽ đón nhận nguồn vốn đầu tư ngoại rất lớn. Theo đó, khả năng các quỹ ETF sẽ phân bổ tăng tỷ trọng ở thị trường Việt Nam, với giá trị khoảng 1,6 tỷ USD. Bên cạnh đó, dòng vốn vào đầu tư gián tiếp qua thị trường tài chính thường vào từ trước khi thị trường được chính thức nâng hạng, cũng là tâm điểm chú ý của dòng vốn vào trực tiếp FDI. Thị trường chứng khoán tăng trưởng, không những là cơ hội cho doanh nghiệp niêm yết huy động vốn, còn là cơ cấu thúc đẩy tổng cầu hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế.

FTA thế hệ mới và cơ hội cho xuất khẩu

Theo thông tin từ trung tâm WTO, Việt Nam đã tham gia và hoàn tất đàm phám 12 hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương, trong số đó 9 FTA đã có hiệu lực và đang thực thi. Đây được xem là cơ hội lớn cho tăng trưởng kinh tế trong năm 2019 của Việt Nam.

Đầu tiên là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) sẽ có hiệu lực đối với Việt Nam vào ngày 14/1/2019, sau 60 ngày kể từ ngày ra thông báo chính thức 15/11/2018.  Theo đó, CPTPP là một lực đẩy, nếu tận dụng thành công, kinh tế Việt Nam có thể kỳ vọng bước phát triển mới. 

Với CPTPP, thuế xuất nhập khẩu áp dụng cho doanh nghiệp Việt xuất sang thị trường các nước tham gia CPTPP giảm từ 1,7% xuống còn 0,2%. Hàng rào phi thuế quan được áp dụng sẽ giảm bình quân khoảng 3,6%. Từ đó, dự báo về tình hình xuất nhập khẩu, CPTPP có khả năng thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam thêm 4,2%, nhập khẩu tăng 5,3%; kết hợp với tăng năng suất, xuất khẩu có thể đạt mức tăng 6,9% và nhập khẩu tăng 7,6%.

Về FTA Việt Nam - EU, đến nay đã được tách thành 2 hiệp định nhỏ là Hiệp định thương mại (EVFTA) và Hiệp định bảo hộ đầu tư (EVIPA). Cả 2 hiệp định kỳ vọng được đưa ra ký kết trong quý I này. Khi có hiệu lực, EVFTA và EVIPA cũng là một cánh cửa được mở ra cho hàng hóa Việt Nam xuất vào các thị trường 28 nước châu Âu với mức thuế điều chỉnh về 0%. Thuế suất giảm trực tiếp làm giá thành hàng hóa Việt trở nên cạnh tranh hơn về giá, là một cơ hội cho tăng trưởng kinh tế.

Khi các FTA thế hệ mới hiệu lực, đồng nghĩa với việc sẽ cắt giảm thuế và dỡ bỏ rào cản thương mại để hàng hóa của Việt Nam tham gia sâu hơn chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Trước bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, những mắt xích của chuỗi cung ứng toàn cầu trước đây khó lung lay, nay sẽ là cơ hội mở ra cho hàng hóa Việt Nam.

Ngược với bối cảnh hàng hóa Trung Quốc được áp dụng mức thuế đặc biệt cao, hàng hóa Việt Nam gần như được xóa bỏ lá chắn thuế song phương và đa phương. 

Mặc dù cạnh tranh có phần khốc liệt hơn trên thị trường nội địa, nhưng các FTA mới lại mở toang cánh cửa cho hàng Việt đến hàng chục quốc gia. Đó rõ ràng là cơ hội dành cho những hàng hóa có lợi thế so sánh, lợi thế tương đối của Việt Nam được tham gia trao đổi thương mại, mang lại lợi ích cho tất cả các bên.