Ngày 22/8, Cổng thông tin điện tử Chính phủ đã tổ chức buổi tọa đàm “Cổ phần hóa: Đúng pháp luật nhưng phải nhanh”. Tại buổi tọa đàm, nhiều chuyên gia cũng như đại diện nhiều bộ, ngành cùng quan điểm cho rằng, tiến độ CPH doanh nghiệp nhà nước (DNNN), thoái vốn nhà nước tại DN chậm tiến độ có nguyên nhân từ sự thiếu quyết tâm, còn tâm lý e ngại của những người đứng đầu, các chuyên gia đề nghị trong thời gian tới, cần thực hiện nghiêm việc xử lý với cả người đứng đầu DN CPH và người đứng đầu cơ quan đại diện chủ sở hữu.

Theo Ban chỉ đạo Đổi mới và Phát triển DN, có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, như: Nhà nước đã ban hành nhiều quy định chặt chẽ hơn trong CPH, bảo đảm chặt chẽ, minh bạch nên thời gian thực hiện cũng lâu hơn; một số bộ, ngành địa phương gặp vướng mắc trong triển khai thực hiện xác định giá trị sử dụng đất, giá trị DN...

Ông Nguyễn Hồng Long - Phó Trưởng Ban chỉ đạo Đổi mới và Phát triển DN cho rằng, bên cạnh thể chế, chính sách còn nhiều lỗ hổng, gây khó khăn trong quá trình thực hiện, nhất là những vướng mắc trong quản lý đất đai. Tuy nhiên, theo ông Long đó chưa hẳn là lý do chính, lấy ví dụ về trường hợp của Tập đoàn Cao su, đây là tập đoàn quản lý hàng trăm ngàn ha đất trải khắp từ Bắc đến Nam song vẫn thực hiện CPH đúng tiến độ.

Theo đó, ông Long chỉ ra nguyên nhân dẫn đến chậm trong triển khai thực hiện CPH hiện nay là do nhiều lãnh đạo DN còn tâm lý e ngại trong việc thực hiện CPH, còn tâm lý sợ mất vị trí, vai trò sau CPH. Đặc biệt, vẫn còn tư tưởng né tránh trách nhiệm, sợ va chạm nên chưa làm quyết liệt, mạnh mẽ do cơ chế, chính sách liên quan còn nhiều lỗ hổng, chưa rõ ràng. “Vì vậy, vai trò và sự quyết liệt của người đứng đầu DN hết sức quan trọng”, ông Long nhấn mạnh.

Tán thành với ý kiến trên, ông Phạm Đức Trung - Trưởng ban Nghiên cứu cải cách và phát triển doanh nghiệp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) chia sẻ, trong giai đoạn 2011-2015, Chính phủ đã nhiều lần yêu cầu xử lý người đứng đầu doanh nghiệp không hoàn thành tiến độ CPH.

Sau đó, trong giai đoạn 2016-2020, Chính phủ đã ban hành các Chỉ thị số 04/CT-TTg ngày 02/2/2017 về đẩy mạnh công tác sắp xếp, đổi mới DNNN giai đoạn 2016-2020 và Chỉ thị số 01/CT-TTg ngày 05/1/2019 về tăng cường công tác chỉ đạo, đẩy mạnh công tác cơ cấu lại, sắp xếp, đổi mới, CPH và thoái vốn nhà nước tại DNNN và DN có vốn nhà nước, trong đó đã xác định rõ trách nhiệm và có chế tài đủ mạnh để xử lý nghiêm hành vi làm chậm tiến độ CPH.

Tuy nhiên, trên thực tế, hầu như chúng ta chưa xử lý người đứng đầu nào không hoàn thành CPH theo tiến độ. Đây là lý do khiến những người đứng đầu không cảm thấy e ngại.

Vì vậy, trong thời gian tới, theo ông Trung, cùng với việc hoàn thiện quy định pháp luật, các thể chế về việc xử lý các hành vi làm chậm tiến độ CPH để làm căn cứ thực hiện thì cũng cần thực hiện nghiêm việc xử lý đối với người đứng đầu, không chỉ là người đứng đầu DN CPH mà còn cả người đứng đầu cơ quan đại diện chủ sở hữu.

Nói về nguyên nhân tiến độ CPH, thoái vốn tiếp tục chậm, ông Tiến cho hay: Một số bộ, ngành, địa phương, Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước còn chưa thực sự nghiêm túc triển khai kế hoạch CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DNNN theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và chấp hành chế độ báo cáo.

Bên cạnh đó, vai trò, nhận thức, trách nhiệm của người đứng đầu doanh nghiệp, đơn vị còn chưa cao, chưa quyết liệt trong việc đổi mới hoạt động của doanh nghiệp, công khai minh bạch, đúng quy định pháp luật, đảm bảo nguyên tắc thị trường, chống lợi ích nhóm trong CPH và thoái vốn nhà nước.

Quá trình cổ phần hóa DNNN cần có nhiều thời gian để xử lý vướng mắc về tài chính, đất đai, lao động trong giai đoạn trước CPH làm kéo dài thời gian thực hiện CPH. Đặc biệt là vấn đề xác lập hồ sơ pháp lý đất đai do UBND địa phương thực hiện chậm, kéo dài thời gian hơn so với quy định dẫn đến các doanh nghiệp phải điều chỉnh tiến độ CPH.

Ngoài ra, tỷ lệ vốn nhà nước trong phương án CPH DNNN còn cao dẫn đến giảm sức hút đối với các nhà đầu tư mua cổ phần, ảnh hưởng đến thành công của việc CPH.

Mới đây, tại buổi họp báo chuyên đề về “Kết quả thoái vốn, CPH DNNN 6 tháng đầu năm 2019”, ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính) cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản phê bình gửi tới các địa phương có tiến độ triển khai chậm, trong đó nhắc nhở từng việc. Trước sự phê bình của Thủ tướng, các địa phương đều đã thể hiện quyết tâm sẽ thực hiện CPH quyết liệt trong thời gian tới dù không đạt kế hoạch thì cũng phải được một số…

Theo rà soát của Bộ Tài chính, đến hết quý II/2019, vẫn còn 622 DN chưa thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán. Bộ Tài chính đã tiếp tục rà soát, bổ sung 158 DN vào danh sách các DN CPH phải thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán. Như vậy, đến nay còn 780 DN CPH phải thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Liên quan đến vấn đề còn nhiều DN đã CPH nhưng không chịu niêm yết trên sàn chứng khoán, ông Tiến khẳng định, tới đây sẽ công bố công khai các đơn vị chậm niêm yết CPH gắn với trách nhiệm người đứng đầu.

“Bộ Tài chính đã giao trách nhiệm cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và cơ quan này cũng đã xử phạt 20 đơn vị chậm niêm yết. Sắp tới các đơn vị công bố không báo cáo đầy đủ nguyên nhân tại sao không niêm yết trên sàn chứng khoán sẽ bị xử phạt”, ông Tiến nói.

Dự kiến cuối năm 2019, Bộ Tài chính sẽ tổ chức hội nghị dành cho các DN chậm niêm yết ở 2 miền Bắc – Nam để nắm bắt vướng mắc và giải quyết kịp thời.