Sau thảm họa hạt nhân Fukushima (Nhật Bản) tháng 3/2011, một số nước dứt khoát từ bỏ điện hạt nhân để phát triển năng lượng tái tạo, trong khi đó nhiều lò phản ứng mới vẫn được tiếp tục triển kai xây dựng ở nhiều nước khác.

Vấn đề an toàn điện hạt nhân là chủ đề nóng ở Việt Nam trong thời gian gần đây, được đề cập thường xuyên trong những hội thảo quốc gia và quốc tế, được đăng tải liên tục trên các phương tiện truyền thông. Trong khi đó, các sách trình bày cơ sở khoa học về an toàn điện hạt nhân lại rất thiếu.

Trăn trở với hiện trạng này đã thôi thúc Giáo sư Phạm Duy Hiển biên soạn sách ''An toàn điện hạt nhân,'' dày 460 trang, do Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật ấn hành.

Nội dung cuốn sách nêu rõ điện hạt nhân là khoa học đa ngành, nơi hội tụ các đỉnh cao từ nhiều khoa học hiện đại sử dụng tối đa các phương tiện tính toán cực mạnh. Do đó, phán xét về an toàn điện hạt nhân không hề đơn giản, không thể theo những tư duy cơ giới hời hợt và rất dễ bị những tâm thức chủ quan chi phối.

Mỗi lò phản ứng ở nhà máy điện hạt nhân chứa trong vùng hoạt hàng tỷ curi chất phóng xạ, là sản phẩm phân hạch dây chuyền của neutron với hạt nhân uranium. Tai nạn điện hạt nhân xảy ra nếu khối phóng xạ này bị nóng chảy do nhiệt độ tăng lên quá cao khi phản ứng dây chuyền tăng tốc không kiểm soát được, hoặc do mất nước tải nhiệt. Khi ấy, nhân viên vận hành có thể bị chiếu xạ, nhà máy sẽ bị hư hỏng một phần hoặc hoàn toàn, xác phóng xạ phải được canh giữ hàng chục năm, sau đó phải tháo dỡ và chôn cất rất tốn kém. Tệ hại hơn, môi trường và dân chúng sẽ bị nhiễm xạ một khi chất phóng xạ thoát được ra khỏi nhà lò…

Sách “An toàn điện hạt nhân” bao gồm 10 chương: Chương I: Lịch sử phát triển vật lý hạt nhân bắt nguồn từ phát minh ra hiện tượng phóng xạ trong khoáng uranium từ đầu thế kỷ 20; Chương II: Nguồn gốc phóng xạ trong tự nhiên; Chương III: Nền phông phóng xạ nhân tạo còn lưu lại từ các cuộc thử vũ khí hạt nhân ào ạt trong khí quyển hồi đầu thập kỷ 1960; Chương IV: Cấu trúc lò phản ứng năng lượng; Cơ chế vật lý dẫn đến tai nạn điện hạt nhân cũng như hậu quả thoát chất phóng xạ ra môi trường (chương V); Chương VI: Phân tích an toàn điện hạt nhân theo phương pháp tất định và xác suất; Chương VII, VIII, IX minh họa chi tiết 3 tai nạn Three Mile Island, Chernobyl và Fukushima; Chương X là câu chuyện hậu Fukushima trình bày hiện trạng điện hạt nhân trên thế giới, cũng như triển vọng của các lò thế hệ mới có khả năng sử dụng phế thải hạt nhân ngay trong lò và có thể được thương mại hóa trong vài thập kỷ tới.

Sách “An toàn điện hạt nhân” có thể được sử dụng làm tài liệu tham chiếu trong giảng dạy chuyên ngành hạt nhân ở trường đại học. Những người hoạt động trong ngành, kể cả giới quản lý và hoạch định chính sách./.