Đổi mới sáng tạo đang trở thành “chìa khóa” then chốt giúp doanh nghiệp Việt Nam bứt phá và vươn tầm trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt. Đây chính là động lực mạnh mẽ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, tạo ra giá trị khác biệt và xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững. Khi đổi mới sáng tạo được đặt vào trung tâm chiến lược phát triển, doanh nghiệp Việt không chỉ có cơ hội “cất cánh” trong nước mà còn khẳng định vị thế trên trường quốc tế.

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số và cạnh tranh toàn cầu khốc liệt, đổi mới sáng tạo không còn là khẩu hiệu hay lựa chọn tự nguyện – đó là mệnh lệnh sinh tồn đối với doanh nghiệp Việt Nam. Giữ tư duy cũ, mô hình cũ trong một thế giới luôn vận động là con đường ngắn nhất dẫn đến tụt hậu và biến mất.

Trong bối cảnh toàn cầu, đổi mới sáng tạo đã trở thành một xu thế phát triển tất yếu và là yếu tố sống còn đối với mọi quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp. Từ những nền kinh tế hàng đầu như Mỹ, Nhật Bản đến các quốc gia mới nổi, đổi mới sáng tạo luôn giữ vai trò trung tâm trong chiến lược phát triển dài hạn. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Apple, Amazon, Google hay Tesla đều được xây dựng và phát triển dựa trên nền tảng đổi mới không ngừng, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ đột phá làm thay đổi hoàn toàn cách con người sống, làm việc và kết nối.

Chính khả năng tạo ra giá trị vượt trội thông qua đổi mới đã giúp họ định hình lại các ngành công nghiệp truyền thống và giữ vững vị thế dẫn đầu toàn cầu. Tiêu biểu như Tesla với tầm nhìn táo bạo và công nghệ pin tiên tiến đã làm thay đổi cục diện ngành ô tô toàn cầu, biến lĩnh vực vốn chậm đổi mới trở thành một “đường đua” công nghệ khốc liệt. Ngược lại, những “ông lớn” một thời như Nokia hay Kodak từng thống trị thị trường nhưng lại sụp đổ nhanh chóng vì chậm thích ứng và không kịp đổi mới theo xu hướng.

Khác với trước đây, khi đổi mới là lợi thế giúp doanh nghiệp phát triển nhanh hơn, thì nay, trong một thế giới vận hành với tốc độ chóng mặt, việc không đổi mới đồng nghĩa với rủi ro bị đào thải. Đại dịch Covid-19 chính là minh chứng rõ nét, những doanh nghiệp nhanh chóng chuyển đổi số, sáng tạo mô hình kinh doanh và thích ứng với nhu cầu thị trường đã không chỉ vượt qua khủng hoảng mà còn tăng trưởng bền vững. Trong khi đó, những doanh nghiệp chậm thay đổi đã buộc phải thu hẹp quy mô hoặc đóng cửa.

Trước thực tế này, không chỉ ở cấp doanh nghiệp, các quốc gia cũng đã nhận thức rõ vai trò chiến lược của đổi mới sáng tạo trong việc nâng cao năng suất, thúc đẩy tăng trưởng và thu hút đầu tư. Những quốc gia như Hàn Quốc, Israel hay Singapore đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục, nghiên cứu và phát triển, từng bước xây dựng hệ sinh thái đổi mới toàn diện, đưa mình trở thành trung tâm công nghệ hàng đầu khu vực và thế giới.

Tỷ phú Elon Musk – biểu tượng của tinh thần đổi mới sáng tạo từng nói: “Một số người không thích sự thay đổi, nhưng bạn cần phải chấp nhận nó nếu lựa chọn còn lại là thảm họa”. Phát biểu này phản ánh rõ thực tế ngày nay, đổi mới sáng tạo không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc để thích nghi, phát triển và tránh khỏi sự tụt hậu. Đây cũng chính là “chìa khóa” để mở ra tương lai không chỉ giúp doanh nghiệp vươn xa mà còn góp phần đưa quốc gia tiến lên một tầm cao mới trên bản đồ kinh tế toàn cầu.

Tại Việt Nam, đổi mới sáng tạo đang được Chính phủ đặt vào vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển đất nước. Trong những năm gần đây, khái niệm “kinh tế số”, “chuyển đổi số”, “start-up công nghệ” và “hệ sinh thái đổi mới sáng tạo” ngày càng trở nên phổ biến. Sự phát triển mạnh mẽ của các trung tâm khởi nghiệp, vườn ươm, quỹ đầu tư mạo hiểm cũng như những chính sách khuyến khích nghiên cứu khoa học là minh chứng cho quyết tâm đó.

Theo Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index - GII) năm 2024 do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố, Việt Nam xếp hạng 44/133 quốc gia, nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2023; duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp. Trong khu vực ASEAN, Việt Nam đứng thứ 4, sau Singapore, Malaysia và Thái Lan. 

Đáng chú ý, WIPO cũng ghi nhận Việt Nam là 1 trong 8 quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhiều nhất tính từ năm 2013 (gồm Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, Việt Nam, Philippines, Indonesia, Iran và Maroc). Việt Nam cũng là 1 trong 3 quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 14 năm liên tiếp. Đặc biệt, năm 2024, Việt Nam có 3 chỉ số đứng đầu thế giới là chỉ số Nhập khẩu công nghệ cao, Xuất khẩu công nghệ cao và Xuất khẩu hàng hóa sáng tạo (tính trên tổng giao dịch thương mại).

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, đổi mới sáng tạo chính là việc ứng dụng công nghệ mới để tạo ra những sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh và quản trị mang tính đột phá. Chỉ khi đó, khoa học công nghệ mới thực sự phát huy giá trị, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và cải thiện chất lượng cuộc sống người dân.

“Đổi mới sáng tạo không chỉ là một lĩnh vực mới, mà là động lực then chốt thúc đẩy kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây là cầu nối giữa khoa học – công nghệ với thực tiễn, tạo ra sản phẩm, dịch vụ mới có giá trị cao cho xã hội. Nếu khoa học công nghệ là quốc sách, thì đổi mới sáng tạo chính là yếu tố quyết định giúp nền kinh tế chuyển mình mạnh mẽ và phát triển bền vững”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận định.

Có thể thấy, Việt Nam đang từng bước bắt kịp xu hướng đổi mới sáng tạo toàn cầu, khẳng định vai trò ngày càng rõ nét trên bản đồ công nghệ thế giới. Với định hướng chính sách đúng đắn cùng tinh thần nỗ lực không ngừng, đổi mới sáng tạo sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững và vươn tới một tương lai thịnh vượng.

Theo Cục Thống kê (Bộ Tài chính), năng suất lao động của toàn nền kinh tế Việt Nam năm 2024 theo giá hiện hành ước đạt 221,9 triệu đồng/lao động (tương đương 9.182 USD/lao động, tăng 726 USD so với năm 2023) - đây là những bước tiến đáng kể trong việc nâng cao năng suất lao động. Tuy nhiên, so với các quốc gia trong khu vực như Malaysia và Singapore, khoảng cách về năng suất lao động vẫn còn đáng kể.

Kinh nghiệm từ các quốc gia phát tiển và thực tế cho thấy, nếu không có đột phá trong năng suất – yếu tố then chốt của tăng trưởng dài hạn thì Việt Nam sẽ khó đạt mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và quốc gia phát triển vào năm 2045. Chính vì vậy, ngay từ thời điểm này, đổi mới sáng tạo được xem là giải pháp căn cơ, là động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế.

Trao đổi về vấn đề này, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, Việt Nam đang ở thời điểm then chốt để tăng tốc, bứt phá và về đích trong giai đoạn 2021–2025, đồng thời chuẩn bị tâm thế bước vào “Kỷ nguyên phát triển mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” trong giai đoạn 2026–2030. Trong bối cảnh đó, đổi mới sáng tạo là chìa khóa chuyển mình và bứt phá. Đây là con đường giúp Việt Nam chuyển từ nền kinh tế thâm dụng lao động sang nền kinh tế dựa trên tri thức, công nghệ và giá trị gia tăng cao. 

“Đổi mới sáng tạo không chỉ nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, mà còn mở rộng khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, thu hút đầu tư chất lượng và thúc đẩy doanh nghiệp vươn ra thế giới. Quan trọng hơn, đổi mới sáng tạo không chỉ là chiến lược kinh tế, mà còn là sứ mệnh quốc gia, góp phần nâng cao đời sống người dân, khơi dậy tinh thần khởi nghiệp và hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng”, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng khẳng định.

Như vậy, đổi mới sáng tạo không chỉ là giải pháp kỹ thuật hay phát minh công nghệ mà đó là tư duy phát triển. Trong kỷ nguyên mới, quốc gia nào có hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ sẽ có năng suất cao, khả năng cạnh tranh tốt và có thể vượt lên trong chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam đang đi đúng hướng khi xác định đổi mới sáng tạo là đòn bẩy chiến lược để nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia. 

14:46 10/06/2025