Tập đoàn FPT đang phối hợp cùng Bộ Tài chính triển khai nền tảng Trí tuệ nhân tạo (AI) dùng chung cho toàn Ngành. Giải pháp này hướng tới mục tiêu liên thông, tối ưu hóa vận hành, nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp, đồng thời tăng hiệu quả quản lý, minh bạch và chống thất thoát ngân sách nhà nước. Để hiểu rõ hơn về nền tảng này, phóng viên Tạp chí Kinh tế - Tài chính đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Ngô Xuân Bách - Giám đốc Khối sản phẩm AI, FPT Smart Cloud, Tập đoàn FPT.

Phóng viên: Thưa ông, trong bối cảnh Bộ Tài chính đang đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, FPT đã và đang đảm nhận những vai trò trọng yếu nào trong việc đồng hành cùng Bộ để xây dựng nền tảng trí tuệ nhân tạo (AI) dùng chung, phục vụ cho toàn ngành Tài chính?

PGS.TS Ngô Xuân Bách: Trong hành trình chuyển đổi số quốc gia, ngành Tài chính luôn là một trong những đơn vị tiên phong và có yêu cầu rất cao về hiệu quả, an toàn, minh bạch và quy mô vận hành. Với vai trò là đối tác công nghệ chiến lược, FPT, thông qua công ty thành viên FPT Smart Cloud - đơn vị dẫn đầu trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam, vinh dự được đồng hành cùng Bộ Tài chính trong việc thiết kế và triển khai nền tảng AI dùng chung cho toàn Ngành.

Vai trò của FPT không chỉ dừng lại ở việc cung cấp hạ tầng và công cụ công nghệ. Chúng tôi trực tiếp tham gia từ giai đoạn khảo sát nghiệp vụ đặc thù của từng khối (Thuế, Hải quan, Kho bạc, Chứng khoán, Tài chính công…), đến việc thiết kế các sản phẩm AI đặc thù, xây dựng các mô hình học máy phù hợp với dữ liệu ngành tài chính, đảm bảo tính bảo mật, hiệu suất và khả năng mở rộng trong tương lai.

Với kinh nghiệm nhiều năm triển khai các giải pháp AI cho các tổ chức, doanh nghiệp quy mô lớn cấp nhà nước, chúng tôi tự tin sẽ nhanh chóng đưa AI ứng dụng rộng rãi trong các hoạt động của Bộ, trở thành yếu tố then chốt trong chiến lược chuyển đổi số.

Chúng tôi cũng xây dựng một hệ sinh thái AI toàn diện cho Bộ Tài chính, bao gồm: Trợ lý ảo AI Agent, Voice agent tổng đài ảo, AI đọc và trích xuất chứng từ, AI phân tích rủi ro tài khóa, trợ lý đào tạo AI (Mentor), chatbot tư vấn pháp lý… Tất cả đều được thiết kế dùng chung và có thể điều phối linh hoạt theo từng đơn vị trực thuộc.

Phóng viên: Với dự án nền tảng AI dùng chung được coi là bước đi chiến lược này, đâu là mục tiêu cốt lõi mà Bộ Tài chính và FPT cùng hướng tới? Đồng thời, dự án sẽ tập trung giải quyết những bài toán cụ thể nào, chẳng hạn như trong công tác quản lý thuế, hải quan, ngân sách hay dịch vụ công?

PGS.TS Ngô Xuân Bách: Bộ Tài chính đã xác định mục tiêu rõ ràng về việc nghiên cứu và xây dựng một nền tảng AI dùng chung, trong đó nhấn mạnh về khả năng tích hợp, liên thông và vận hành xuyên suốt các hệ thống trong toàn Ngành.

Mục tiêu cốt lõi của nền tảng AI dùng chung là xây dựng một trụ cột công nghệ xuyên suốt cho ngành Tài chính, giúp đồng bộ, tối ưu và nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp, đồng thời tăng hiệu quả quản lý nội bộ của các cơ quan tài chính nhà nước. Từ đó, đơn vị phát triển dự án phía FPT chúng tôi đặt ra 3 mục tiêu trọng tâm cho giải pháp sẽ phải bao gồm: tính liền mạch, giải quyết được bài toán nghiệp vụ cụ thể, tính linh hoạt và khả năng mở rộng về lâu dài.

Dự án sẽ giải quyết một số bài toán trọng tâm sau:

Thứ nhất, đối với người dân và doanh nghiệp: AI giúp đơn giản hóa việc tiếp cận dịch vụ tài chính công. Ví dụ, AI Agent có thể hướng dẫn kê khai thuế, nộp hồ sơ bảo hiểm, hỏi - đáp về quyền lợi thất nghiệp, tra cứu văn bản pháp lý... Voice agent sẽ nhắc lịch nộp thuế, nộp ngân sách hoặc phản hồi hồ sơ bị lỗi nhanh chóng.

Thứ hai, đối với cán bộ tại quầy và cán bộ nghiệp vụ: AI giúp tự động xử lý các bước lặp lại như kiểm tra tờ khai, tra cứu chứng từ, xác minh chữ ký số, phân loại đơn thư… giúp giảm áp lực, tăng độ chính xác và xử lý khối lượng công việc lớn trong thời gian ngắn.

Thứ ba, đối với quản lý cấp cao và lãnh đạo ngành: AI hỗ trợ phân tích dữ liệu ngân sách, cảnh báo rủi ro tài khóa, dự báo dòng tiền, hiệu quả đầu tư công, nợ công… từ đó hỗ trợ ra quyết định nhanh, đúng, dựa trên dữ liệu thời gian thực.

Nền tảng AI lần này cũng hướng đến mục tiêu liên thông giữa các đơn vị nội bộ Bộ Tài chính từ Cục Thuế, Cục Hải quan, Bảo hiểm xã hội, Kho bạc Nhà nước đến các Cục quản lý nợ, Ủy ban Chứng khoán… nhằm thống nhất dữ liệu, tránh trùng lặp đầu tư và tăng hiệu quả phối hợp giữa các khối.

Phóng viên: Ông có thể chia sẻ góc nhìn về cách trí tuệ nhân tạo đang tạo ra những chuyển biến rõ nét trong cách ngành Tài chính vận hành và quản lý hiện nay, từ việc xử lý dữ liệu lớn, phân tích rủi ro đến hỗ trợ ra quyết định?

PGS.TS Ngô Xuân Bách: Trí tuệ nhân tạo không đơn thuần là một công nghệ, mà là một "lực đẩy" để tái định nghĩa lại cách ngành tài chính công vận hành. Trước đây, việc xử lý hồ sơ, hướng dẫn thủ tục, kiểm tra thông tin thuế, giải đáp chính sách, thanh toán ngân sách… phần lớn vẫn dựa vào nhân lực. Điều này dẫn đến sự quá tải, độ trễ, sai sót và khó kiểm soát đồng bộ trên phạm vi toàn quốc.

Kết quả của các chương trình chuyển đổi số quốc gia đã tạo ra một lượng dữ liệu khổng lồ. Đối với Bộ Tài chính, việc ứng dụng AI sẽ giúp tiếp cận và xử lý dữ liệu một cách toàn diện, đa chiều, trực tiếp nâng cao hiệu quả và tốc độ xử lý các tác vụ, thúc đẩy quy trình quản lý ở các cấp cơ sở.

Sự xuất hiện của AI, đặc biệt là các trợ lý ảo, chatbot, hệ thống phân tích rủi ro và đọc tài liệu tự động, đang giúp ngành Tài chính chuyển từ vận hành thụ động sang chủ động. Thay vì đợi người dân lên hỏi - cán bộ trả lời, nay AI có thể chủ động gọi điện nhắc lịch, gợi ý giải pháp, phát hiện dấu hiệu bất thường và tự động hóa bước đầu tiên trong rất nhiều quy trình.

Thay đổi rõ rệt nhất chính là khả năng phục vụ 24/7, truy xuất thông tin tức thì và tự động hóa hàng nghìn hồ sơ cùng lúc mà vẫn đảm bảo tuân thủ quy trình và quy định Ngành.

Phóng viên: Trong tổng thể rất nhiều nghiệp vụ của ngành Tài chính, theo ông đâu là những khâu, lĩnh vực hay quy trình được đánh giá là tiềm năng nhất để ứng dụng AI tạo ra bước đột phá về năng suất, hiệu quả và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp?

PGS.TS Ngô Xuân Bách: Về cơ bản, tất cả các khâu trong ngành Tài chính đều đã sẵn sàng để ứng dụng AI, nhưng chúng tôi xác định 5 khối nghiệp vụ có tính sẵn sàng và tiềm năng ứng dụng AI cao nhất bao gồm:

Khối Thuế: Khai báo thuế, hoàn thuế, kiểm tra hồ sơ, phát hiện gian lận thuế, đối chiếu dữ liệu đầu vào/ra, tư vấn nghĩa vụ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ.

Khối Hải quan: Xử lý tờ khai điện tử, xác minh các chứng từ nộp kèm, phân luồng rủi ro, phát hiện khai báo không nhất quán giữa các lô hàng.

Kho bạc Nhà nước: Hướng dẫn nộp hồ sơ rút dự toán, quyết toán ngân sách, kiểm tra trùng lặp chứng từ, nhắc lịch thanh toán tự động, trích xuất dữ liệu kế toán.

Chứng khoán - tài chính doanh nghiệp: Tra cứu quy định pháp lý, hỗ trợ cổ phần hóa doanh nghiệp, tư vấn đấu thầu trái phiếu Chính phủ, giám sát giao dịch thị trường thứ cấp, giám sát các thông tin công bố từ website của doanh nghiệp.

Tài chính công - nợ công: Phân tích hiệu quả đầu tư công, hỗ trợ xây dựng kế hoạch vốn ODA, phân tích rủi ro danh mục nợ vay, cảnh báo mất cân đối ngân sách.

Phóng viên: Vậy việc triển khai và ứng dụng AI trong ngành Tài chính sẽ đóng góp như thế nào vào việc nâng cao tính minh bạch, tăng cường hiệu quả quản lý, đồng thời hạn chế tối đa thất thoát, lãng phí trong công tác điều hành ngân sách Nhà nước?

PGS.TS Ngô Xuân Bách: Chống thất thoát và nâng cao tính minh bạch là bài toán trọng yếu của ngành Tài chính, đặc biệt trong bối cảnh ngân sách nhà nước cần phân bổ chặt chẽ, hợp lý và hiệu quả. AI góp phần vào mục tiêu này theo 3 cách:

Thứ nhất, AI giúp tự động kiểm tra tính logic và hợp lệ của hồ sơ. Ví dụ: AI Read có thể đọc và trích xuất thông tin từ hợp đồng, hóa đơn để so khớp với dự toán chi ngân sách hoặc lệnh chi tại Kho bạc. Điều này giúp loại trừ các sai sót do vô ý và giúp cán bộ thanh tra phát hiện nhanh các hành vi cố ý hợp thức hóa chứng từ.

Thứ hai, AI phân tích dữ liệu lịch sử để xác định điểm bất thường: doanh nghiệp có thuế GTGT đầu vào cao bất thường, đơn vị xin rút vốn ODA với tần suất dày đặc, lô hàng nhập khẩu có giá khai báo thấp hơn trung bình… Từ đó hỗ trợ cảnh báo sớm cho các bộ phận thanh tra - kiểm tra.

Thứ ba, AI nâng cao tính công khai - minh bạch với người dân: Các dịch vụ công về thuế, hải quan, bảo hiểm, ngân sách… sẽ được minh bạch hóa qua trợ lý AI. Người dân có thể chủ động hỏi chủ động làm, chủ động kiểm tra tiến độ, qua đó nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và chất lượng của dịch vụ công.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Ông!

13:34 20/08/2025