Sức mạnh của Big Four trong hệ thống kiểm toán độc lập

Với sự phát triển lâu đời, cách làm việc hiệu quả chuyên nghiệp và hệ thống công nghệ kỹ thuật cùng các kiểm toán viên (KTV) hành nghề có năng lực chuyên môn cao, Big Four đã nhanh chóng chiếm được thị phần lớn trong thị trường kiểm toán độc lập (KTĐL) vốn có nhiều tiềm năng. Theo số liệu công bố của Hội KTV hành nghề Việt Nam (VACPA) năm 2012 cho thấy, trong số 10 công ty kiểm toán đạt doanh thu lớn nhất Big Four dẫn đầu, với vị trí số 1 là KPMG, tiếp theo là EY, Deloitte và PwC.

Cũng theo VACPA, báo cáo của khoảng 155 công ty kiểm toán cho thấy, số lượng khách hàng toàn ngành năm 2012 là 32.702, tăng 4,9% so với năm 2011. Trong đó DN có vốn đầu tư nước ngoài tăng 1.110 khách hàng, (tăng 10,8%). Theo các thống kê trên các sàn giao dịch chứng khoán ở Việt Nam, có tới hơn 70% các công ty niêm yết trên sàn chọn Big Four là công ty KTĐL.

Đóng góp của Big Four cho sự phát triển của hệ thống kiểm toán độc lập ở Việt Nam

Một là, phát triển mạnh mẽ nguồn nhân lực kiểm toán có trình độ quốc tế

Tuy chiếm số lượng nhỏ hơn so với các công ty trong nước, các công ty kiểm toán nước ngoài lại sở hữu đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp lớn nhất. Chỉ tính riêng bốn công ty Big Four hiện chiếm tới gần 30% tổng số nhân lực của các công ty kiểm toán hoạt động tại Việt Nam.

Hiện nay, trong bốn công ty nước ngoài có thị phần lớn nhất, phần lớn các cán bộ lãnh đạo trung - cao cấp là người Việt Nam. Họ đều là những người tham gia rất tích cực vào các hoạt động đào tạo, phát triển các hội nghề nghiệp ở Việt Nam như VACPA, Hội Kế toán Việt Nam (VAA).

Hai là, góp phần hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động KTĐL

Với lợi thế về nguồn nhân lực có kinh nghiệm quốc tế được đào tạo, cập nhật thường xuyên với các vấn đề kế toán - kiểm toán quốc tế, thêm vào đó, lại được kết nối liên thông với các văn phòng ở khắp thế giới, nhóm Big Four chính là những hạt nhân chủ chốt tham gia vào quá trình hoàn thiện khung pháp lý về quản lý hoạt động kế toán-kiểm toán tại Việt Nam. Trong những năm qua, các công ty này đã hợp tác chặt chẽ với Bộ Tài chính, Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, VACPA giới thiệu và đưa vào áp dụng một số Chuẩn mực Kiểm toán quốc tế (ISA), Chuẩn mực Kế toán quốc tế (IAS), Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS), góp phần đưa các chuẩn mực kế toán - kiểm toán của Việt Nam gần hơn với quốc tế. Các công ty này cũng đã tích cực tham gia góp ý, hoàn thiện Dự thảo Luật KTĐL được Quốc hội thông qua ngày 29/3/2011.

Ba là, thúc đẩy nâng cao chất lượng dịch vụ KTĐL

Hoạt động của các công ty kiểm toán nước ngoài đã tạo động lực mạnh mẽ nâng cao chất lượng dịch vụ nói chung của các công ty KTĐL trong nước. Với các quy trình kiểm toán chuẩn xác, chặt chẽ, thống nhất với quốc tế, các công ty này cung cấp dịch vụ KTĐL chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu của các DN nước ngoài hoạt động tại Việt Nam cũng như các tập đoàn kinh tế nhà nước và tư nhân lớn nhất. Điều đó có tác dụng “lan tỏa” bởi trong thị trường có tính cạnh tranh cao như hiện nay, nếu không đảm bảo chất lượng dịch vụ cao nhất, các công ty kiểm toán sẽ khó có thể “giữ chân” được khách hàng.

Bốn là, gia tăng “sức hút” của KTĐL với các thành phần kinh tế

Thông qua hoạt động cung cấp dịch vụ chất lượng cao, các DN kiểm toán nước ngoài đã góp phần tăng “sức hút” của ngành KTĐL nói chung. Hiện nay, sự ra đời của thị trường chứng khoán với các yêu cầu ngày càng cao về tuân thủ, minh bạch thông tin tài chính, quản lý của DN vừa là cơ hội nhưng cũng là thách thức với hoạt động KTĐL. Các dự án đầu tư, các dự án sử dụng vốn hỗ trợ phát triển song phương và đa phương… cũng có yêu cầu cao hơn đối với hoạt động KTĐL.

Thông qua hoạt động cung cấp dịch vụ, các công ty kiểm toán nước ngoài đã tạo nên thương hiệu riêng và giành được sự tín nhiệm của các DN hoạt động tại Việt Nam, bao gồm cả các công ty có vốn đầu tư nước ngoài. Tính về tỷ trọng khách hàng của Big Four trong tổng số khách hàng của các công ty kiểm toán tại Việt Nam, tại thời điểm cuối năm 2010, con số này là gần 16 %, còn tính về tỷ trọng doanh thu, con số này thậm chí đạt tới hơn 55%.

Năm là, đóng góp thiết thực cho phát triển thị trường chứng khoán, thị trường vốn và hội nhập tài chính quốc tế

Tính toán cho thấy tính đến cuối năm 2010, 4 công ty kiểm toán thuộc Big Four chiếm tới 55% trên tổng số 100 DN niêm yết có vốn hóa thị trường lớn nhất trên hai sàn giao dịch chứng khoán của Việt Nam. Nếu xét trên tổng giá trị vốn hóa thị trường thì tỷ lệ này là 84%. Các con số này cho thấy sự tham gia tích cực của các công ty kiểm toán quốc tế đối với sự phát triển của thị trường chứng khoán và thị trường vốn Việt Nam. Ngoài ra, các công ty này còn tích cực tham gia các hoạt động kiểm toán, tư vấn về mặt kế toán - kiểm toán hỗ trợ DN Việt Nam niêm yết cổ phiếu hay phát hành, niêm yết trái phiếu chuyển đổi ở các thị trường nước ngoài, giúp các DN này hội nhập thành công vào thị trường chứng khoán và thị trường vốn của khu vực và quốc tế.

Sáu là, đi đầu trong việc cung cấp các dịch vụ mới

Các công ty kiểm toán nước ngoài cung cấp được nhiều dịch vụ mới, phức tạp và đòi hỏi tính chuyên nghiệp ở tầm quốc tế rất cao, ví dụ như các nghiệp vụ về công cụ tài chính, công cụ tài chính phái sinh, chuyển đổi báo cáo tài chính theo IFRS; Tư vấn về mặt kế toán - kiểm toán hỗ trợ DN niêm yết cổ phiếu hay phát hành trái phiếu chuyển đổi ở các thị trường nước ngoài...

Như vậy, sự tham gia của các công ty kiểm toán nước ngoài đã mở rộng các loại hình dịch vụ liên quan để các DN Việt Nam có sự lựa chọn phong phú và đa dạng hơn rất nhiều. Đồng thời, cũng góp phần để hoạt động KTĐL ngày càng được DN trong nước nhận thức như là một phần tất yếu, không chỉ mang tính tuân thủ mà còn mang tính hỗ trợ rất cao cho công tác điều hành, quản lý.

Bài học kinh nghiệm dành cho các công ty kiểm toán độc lập của Việt Nam

Trong thị trường kiểm toán hiện nay ở Việt Nam, có rất nhiều công ty KTĐL của Việt Nam đang hoạt động. Tuy nhiên, các công ty này rất khó cạnh tranh được với Big Four, để tồn tại và phát triển được đòi hỏi các công ty kiểm toán Việt Nam học hỏi những kinh nghiệm quý báu của Big Four:

- Nâng cao chất lượng của đội ngũ KTV, nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng nhất quyết định sự thành công của mỗi công ty, do vậy việc tuyển chọn, đào tạo bồi dưỡng chất lượng cho đội ngũ KTV là vô cùng cần thiết.

- Áp dụng các chương trình công nghệ, phần mềm tiên tiến để hỗ trợ và nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán.

- Xây dựng được môi trường làm việc cũng như tác phong làm việc cho các KTV một cách chuyên nghiệp và hiệu quả.

- Nâng cao chất lượng các cuộc kiểm toán và đa dạng hóa các dịch vụ kiểm toán.

Tài liệu tham khảo:

1. Luật Kiểm toán nhà nước;

2. Dự thảo Chiến lược phát triển Kiểm toán nhà nước giai đoạn 2008-2015 và tầm nhìn 2020;

3. Bộ Tài chính, 15 năm tổng kết hoạt động kiểm toán độc lập (2001-2006).