Xã Viên An Ðông, huyện Ngọc Hiển là địa phương có diện tích nuôi tôm - rừng đạt tiêu chuẩn quốc tế lớn nhất của tỉnh Cà Mau. Toàn xã có 1.168 hộ, với 5.868 ha nuôi tôm đạt các chứng nhận quốc tế như: Naturland, EU Organic, Canada Organic, Selva Shrimp, ASC, BAP... về tôm sạch. Thời gian qua, địa phương này luôn đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường sạch trong nuôi tôm dưới tán rừng. Ý thức chấp hành của người dân rất tốt, không có tình trạng nuôi tôm công nghiệp trên địa bàn.

Ông Trần Minh Trí, ngụ ấp Tắc Biển, xã Viên An Ðông, cho biết, gia đình có khoảng 15 ha nuôi tôm - rừng theo tiêu chuẩn tôm sạch. Ðều đặn mỗi tháng, ông có thu nhập hơn 50 triệu đồng từ bán tôm. “Giờ khoẻ lắm, đến nước xổ vuông là thương lái đến tận nhà thu mua và trả tiền qua tài khoản ngân hàng. Trung bình mỗi con nước tôi bán tôm được khoảng 30 triệu đồng (mỗi tháng có 2 con nước), có thời điểm thu hoạch 110 triệu đồng/con nước. Thấy ham lắm”, ông Trí chia sẻ.

Theo ông Trí, người nuôi tôm sạch phải đạt được các điều kiện từ phía doanh nghiệp thu mua đưa ra như: không được nuôi gia súc, gia cầm thải ra môi trường nuôi tôm; không được sử dụng chất kháng sinh, thuốc hoá học; ghi chép nhật ký quá trình nuôi... “Ðể bán được giá cao, con tôm phải đạt các tiêu chuẩn sạch theo quy định của châu Âu. Tôm sạch ở Viên An Ðông hiện nay đã đạt được thương hiệu quốc tế, nên có giá trị rất cao”, ông Trí cho biết.

Ông Trí cũng cho hay, ông cùng người dân phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương trong bảo vệ môi trường, bảo vệ vùng nuôi tôm sinh thái được an toàn tuyệt đối.

Lợi ích từ mô hình nuôi tôm đạt chuẩn quốc tế đã rõ ràng. Tuy nhiên, điều người dân băn khoăn là hiện nay ở các địa bàn giáp ranh giữa các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Ngọc Hiển chưa quy hoạch vùng nuôi thật sự hiệu quả, điều này khiến cho môi trường vùng nuôi tôm sinh thái bị đe doạ nghiêm trọng.

“Cùng con kênh, rạch nhưng một bên là xã Viên An Ðông thuộc vùng nuôi tôm sạch đạt chuẩn quốc tế, còn một bên là thị trấn Rạch Gốc được phép nuôi tôm công nghiệp. Ðiều này là mối đe doạ cho vùng nuôi của chúng tôi. Bởi việc xả thải ra sông, rạch sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước”, một hộ dân cho biết.

Ông Lương Huỳnh Hảo - Chủ tịch UBND xã Viên An Ðông, chia sẻ: “Nuôi tôm dưới tán rừng đạt tiêu chuẩn quốc tế hiện mang lại năng suất, lợi nhuận rất cao cho người nuôi. Vì vậy, xã tăng cường quản lý chặt chẽ địa bàn, kết hợp tuyên truyền cho người dân trong việc giữ vững môi trường trong lành vùng nuôi tôm sinh thái. Từ khi vùng nuôi tôm - rừng được chứng nhận đạt các tiêu chuẩn quốc tế, đời sống người dân không ngừng được cải thiện”.

Theo Chủ tịch UBND xã Viên An Ðông, mô hình nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng được công nhận đạt các tiêu chuẩn quốc tế từ năm 2017. Từ đó đến nay, mô hình này đã trợ lực cho địa phương xây dựng NTM. “Khâu bảo vệ môi trường đã giúp ích cho địa phương trong công tác xây dựng NTM. Tiêu chuẩn của mô hình tôm sạch quy định người nuôi phải đảm bảo các điều kiện về chôn lấp rác thải, nuôi động vật phải nhốt chuồng và xử lý chất thải, ghi nhật ký vụ mùa, những chế phẩm sử dụng phải nằm trong các danh mục cho phép... phù hợp với tiêu chuẩn quy định về xây dựng NTM. Tuyệt đối không được thải chất thải ra môi trường, làm ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng tôm nuôi”, ông Hảo cho hay.

Ông Hảo cho biết, ngoài việc thực hiện bảo vệ môi trường nuôi lành mạnh, không bị ô nhiễm, người nuôi tôm còn được hỗ trợ nhiều về kỹ thuật, tập huấn và được chi trả dịch vụ môi trường rừng với 500 ngàn đồng/ha/năm. “Việc chi trả dịch vụ môi trường rừng được phía thu mua hỗ trợ người dân bằng 2 hình thức là con giống hoặc bằng tiền. Mô hình còn có sự liên kết sản xuất từ khâu đầu vào đến đầu ra, giúp người dân an tâm sản xuất. Con giống thả nuôi phải đạt chất lượng. Giá thu mua cao hơn thị trường từ 2-3 ngàn đồng/kg. Mỗi hộ trong vùng nuôi đều được tạo tài khoản ngân hàng, tất cả việc chi trả đều được doanh nghiệp thanh toán qua thẻ”, ông Hảo cho biết thêm.

Ông Lê Văn Quang - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH Xã hội tôm chứng nhận Minh Phú, thông tin, căn cứ quy định hữu cơ của châu Âu (EC 2018/848, tiêu chuẩn EU Organic) sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, tiêu chuẩn này không còn cho phép chứng nhận nhóm nông dân được thực hiện dưới sự quản lý trực tiếp của đơn vị xuất khẩu, chế biến, thương mại... mà tiến hành đánh giá chứng nhận nhóm nông dân độc lập và có tư cách pháp nhân.

"Xã Viên An Ðông là xã trọng điểm làm chứng nhận tôm - rừng hữu cơ châu Âu. Kết quả năm 2022 và tái đánh giá hồi tháng 9/2023, xã có 521 hộ dân với diện tích 2.436 ha đạt chứng nhận EU Organic. Các hộ dân thuộc 9 ấp trên địa bàn xã được tổ chức thành 17 HTX”, ông Quang cho biết.

Theo ông Quang, quy định của Việt Nam, bên cạnh 4 loại hình doanh nghiệp thì HTX là tổ chức có tư cách pháp nhân, đại diện nhóm nông dân. Tuy nhiên, việc vận động, tổ chức, góp vốn, vận hành hiệu quả HTX có số lượng hộ dân lớn và thực hiện chứng nhận quốc tế trong nuôi tôm - rừng đối với một doanh nghiệp là điều rất khó khăn. Vì vậy, cần sự giúp đỡ, hỗ trợ của cơ quan chuyên môn và chính quyền địa phương.

“Khi HTX có quy mô lớn được vận hành thành công, doanh nghiệp và các bên liên quan sẽ tiến hành nhân rộng ra các địa phương khác đã được Công ty Minh Phú xây dựng vùng nuôi đạt chứng nhận quốc tế”, ông Quang mong muốn.