Dạo một vòng quanh các mạng xã hội (Tik tok, Facebook, Zalo, livestream) không khó để thấy tình trạng các đối tượng đăng tải số điện thoại mua sổ BHXH của NLĐ lại diễn ra khá công khai. Thậm chí, các đầu nậu còn rao thu nhận sổ làm các thủ tục liên quan đến cơ quan BHXH có thu phí cao, nhiều “công đoạn” khó còn rất cao.

Các cá nhân này sử dụng hình ảnh, logo của cơ quan BHXH trên các trang cá nhân để gây nhầm lẫn rồi tiến hành tư vấn miễn phí các quy định đơn giản cho NLĐ để tạo lòng tin. Khi đã tiếp cận sâu với “con mồi” các đối tượng chủ động đề nghị mua sổ BHXH, làm thủ tục có thu phí cho NLĐ.

Đồng thời lợi dụng sự không hiểu biết quy định pháp luật của NLĐ hoặc ngại liên hệ với cơ quan BHXH để giải quyết các sai sót về hồ sơ BHXH để dụ dỗ. Tất cả hoạt động làm hồ sơ có thu phí, có biểu hiện mua bán sổ BHXH của các đối tượng này tiếp tục tái diễn công khai.

Đơn cử, tại nhóm Facebook có tên Mua bán sổ BHXH trước hạn với gần 3.000 thành viên liên tục xuất hiện các thành viên là “đầu nậu” thu gom sổ BHXH lên mời chào công nhân bán sổ. Nick có tên “Hiền Hiền” rao: “Nhận thanh lí sổ BHXH, nhận tất cả các sổ lỗi, trùng, chưa chốt gộp, sai ngày sinh. Sổ cầm không có tiền chuộc. Liên hệ Zalo Hiền: 0916856… để được tư vấn”. Ngoài nhóm Facebook này, “Hiền Hiền” còn vào hàng loạt nhóm công nhân khác để chào mời công nhân, NLĐ ở Bình Dương, TP. Hồ Chí Minh bán sổ BHXH.

Hay hàng loạt các hội nhóm khác như “Mua bán, hỗ trợ sổ BHXH”; “Thanh lý sổ BHXH”… cũng hoạt động rất náo nhiệt, rôm rả. NLĐ, công nhân vào rao mua sổ BHXH, hỏi thăm đông đảo. Đáng nói, tất cả đều công khai số điện thoại, Facebook với hình ảnh thật, hoạt động thật chứ không hề e ngại che giấu thân phận...

Đại diện cơ quan BHXH TP. Hồ Chí Minh cho biết, đây là hành vi đáng lên án và cần ngăn chặn kịp thời. Trước hết có thể nhận diện hành vi mua bán sổ BHXH thông qua việc ngụy trang dưới hình thức “ủy quyền nhận trợ cấp BHXH một lần”. Người mua là các “đầu nậu” sẽ yêu cầu NLĐ ký giấy ủy quyền, kèm theo giấy tờ tùy thân và sổ BHXH, nhằm hợp thức hóa quá trình rút tiền. Mặc dù không có giấy tờ thể hiện việc mua bán, nhưng bản chất của giao dịch này là mua bán sổ BHXH. Hành vi này hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu phát hiện gian lận, giả mạo hoặc lừa đảo.

Đại diện BHXH TP. Hồ Chí Minh phân tích thêm, đây là hành vi tiềm ẩn nhiều rủi ro, không chỉ cho NLĐ mà còn đối với cả người mua sổ BHXH. Đối với người bán sổ, thiệt hại là vô cùng lớn vì số tiền họ nhận được nhỏ hơn rất nhiều so với số tiền do cơ quan BHXH chi trả theo quy định. Chưa kể, nhiều trường hợp việc lộ lọt thông tin cá nhân trong quá trình mua bán sẽ phải đối mặt với nguy cơ bị lợi dụng danh tính cho các hành vi trái pháp luật khác.

Về phía người mua, rủi ro cũng không nhỏ khi toàn bộ quyền lợi BHXH theo quy định chỉ thuộc về cá nhân NLĐ. Việc sử dụng giấy ủy quyền không bảo đảm được tính pháp lý lâu dài, nhất là khi người bán thay đổi ý định làm thủ tục xin cấp lại sổ BHXH với lý do bị mất hoặc người bán sổ BHXH bị chết. Khi đó, việc giải quyết quyền lợi về BHXH chỉ dành cho thân nhân NLĐ hoặc khi NLĐ có văn bản hủy việc ủy quyền.

Việc NLĐ thuê/Ủy quyền các cá nhân trên mạng xã hội không rõ lai lịch, tung tích làm các thủ tục liên quan đến hồ sơ BHXH (gộp sổ BHXH, cộng nối quá trình đóng BHXH, hủy sổ BHXH, điều chỉnh thông tin cá nhân, thu hồi tiền trợ cấp BHXH 1 lần hưởng sai quy định…) cũng dễ dẫn đến nguy cơ bị lừa vì sau khi chuyển tiền các cá nhân này sẽ hủy kết bạn hoặc không nghe máy. Bên cạnh đó, trong quá trình làm thủ tục các cá nhân này yêu cầu NLĐ trả thêm tiền so với thỏa thuận ban đầu để làm tiếp dịch vụ. Ngoài ra, việc đưa các thông tin cá nhân cho người khác khiến NLĐ còn đối diện các rủi ro pháp lý khác như phân tích ở trên.

“Nhằm góp phần ngăn chặn tình trạng này, BHXH TP. Hồ Chí Minh sẽ tiếp tục yêu cầu các bộ phận tiếp nhận hồ sơ của BHXH TP Thủ Đức, quận huyện, Văn phòng BHXH Thành phố tăng cường kiểm soát chặt chẽ khi tiếp nhận hồ sơ đề nghị giải quyết hưởng BHXH một lần của NLĐ. Đồng thời chú ý kiểm tra tính pháp lý của Giấy ủy quyền hoặc Hợp đồng ủy quyền đặc biệt là việc Ủy quyền cho 1 người nhiều lần nhận BHXH 1 lần. Đồng thời, lưu ý việc thực hiện xác minh các trường hợp ủy quyền cho người khác (không phải là người thân) đi làm các thủ tục liên quan đến hồ sơ BHXH của NLĐ”, đại diện lãnh đạo BHXH TP. Hồ Chí Minh nêu.

BHXH TP. Hồ Chí Minh cũng đề nghị người dân, NLĐ không nên vì lợi nhỏ trước mắt mà đánh đổi cả quyền lợi thông qua việc bán sổ BHXH. Các quy định về hồ sơ BHXH đều được niêm yết công khai tại cơ quan BHXH (bộ phận tiếp nhận hồ sơ), NLĐ có thể tham khảo trực tiếp hoặc hỏi qua mail, zalo của BHXH TP. Hồ Chí Minh hoặc BHXH Thành phố Thủ Đức, quận huyện…. hoặc liên hệ trực tiếp phòng Tiếp công dân của cơ quan BHXH sẽ được hướng dẫn chi tiết và hoàn toàn miễn phí. Khi phát hiện các hành vi lừa đảo, đề nghị người dân, NLĐ chủ động tố giác các hành vi vi phạm tới cơ quan Công an, cơ quan BHXH gần nhất để xử lý theo quy định.

Theo LS. Nguyễn Mạnh, TP. Hồ Chí Minh, hành vi thu gom sổ BHXH cần phải xử lý hình sự để tăng tính răn đe, bảo vệ quyền lợi NLĐ, cũng như góp phần hạn chế rút BHXH một lần. Bên cạnh đó, pháp luật cũng cần quy định rõ hơn trường hợp nào được ủy quyền nhận BHXH một lần, ví dụ ốm đau, mất khả năng đi lại…

“Luật BHXH hiện hành cho phép NLĐ ủy quyền cho người khác nhận lương hưu, trợ cấp BHXH một lần. Tuy nhiên, nhiều người đã lợi dụng quy định này thu gom, mua bán hàng trăm sổ BHXH để hưởng chênh lệch. Đây là hành vi trục lợi cần phải nghiêm cấm vì thực chất những người thu gom này không có đóng góp gì vào quỹ BHXH. Trong khi đó, người bán sổ BHXH đa số là lao động nghỉ việc chưa đủ một năm. Họ đã thiệt khi nhận trợ cấp một lần, nay càng thiệt hơn khi mất thêm một khoản tiền cho người thu gom. Một số vụ việc bán sổ, NLĐ mất đến 50% số tiền trợ cấp cho người mua. Vì vậy, cần có giải pháp mạnh để tăng tính răn đe cũng như bảo vệ quyền lợi NLĐ tham gia BHXH”, LS. Nguyễn Mạnh phân tích.