Đang xây dựng đề án

Các thành viên thị trường trái phiếu từ lâu đã nhiều lần đề nghị chuyển toàn bộ hoạt động thanh toán giao dịch trái phiếu về đầu mối duy nhất là NHNN, thay vì vừa thanh toán qua NHNN, vừa qua Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) như hiện tại. Kiến nghị này một lần nữa được Nhóm công tác thị trường vốn nêu ra tại Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam giữa kỳ 2013, vừa diễn ra.

Diễn biến từ thị trường cho thấy, đang có sự bất ổn khi BIDV là ngân hàng TMCP, nhưng được chỉ định là ngân hàng thanh toán giao dịch trên thị trường chứng khoán (TTCK), đồng thời, các giao dịch thông qua BIDV không được bảo hiểm. Theo thông lệ quốc tế, việc thanh toán giao dịch trên TTCK thường được thực hiện qua ngân hàng trung ương, nên Việt Nam cũng cần sớm nghiên cứu áp dụng mô hình này.

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) Nguyễn Đoan Hùng, cho biết, BIDV là ngân hàng TMCP, nên việc đảm đương vai trò là đơn vị duy nhất thanh toán bù trừ chứng khoán là không còn phù hợp.

Từ thực tế này cùng với thực hiện Chiến lược phát triển TTCK Việt Nam giai đoạn 2011-2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm ngoái, với nội dung quan trọng: cải tiến công tác thanh toán giao dịch chứng khoán theo mô hình hệ thống thanh toán tập trung qua NHNN…, các cơ quan quản lý đang triển khai các công việc chuẩn bị để triển khai mô hình này trong thời gian sớm nhất có thể.

Theo đó, UBCKNN, Bộ Tài chính, NHNN và các đơn vị liên quan đang phối hợp nghiên cứu, xây dựng đề án hình thành hệ thống thanh toán giao dịch chứng khoán tập trung qua NHNN, mà trước mắt là thanh toán toàn bộ hoạt động giao dịch trái phiếu.

Với mô hình thanh toán hiện tại, trong khi giao dịch mua bán trái phiếu thứ cấp đang được thanh toán qua BIDV, các giao dịch sơ cấp lại đang tồn tại hai hình thức thanh toán: thanh toán qua tài khoản của CTCK khi tham gia các phiên đấu thầu trái phiếu và về bản chất cũng là thanh toán vào tài khoản của BIDV; còn các ngân hàng là thành viên tham gia đấu thầu trái phiếu thì thanh toán vào tài khoản của Kho bạc Nhà nước mở tại NHNN.

Vì mô hình thanh toán giao dịch trái phiếu đang phân tán, nên theo một số chuyên gia trong lĩnh vực trái phiếu, nó đang gây không ít bất tiện cho các thành viên thị trường, đồng thời tác động tiêu cực đến sự phát triển thống nhất, quản trị rủi ro trong hoạt động thanh toán giao dịch trái phiếu ở cả phía cơ quan quản lý lẫn các thành viên.

Để khắc phục bất cập này, đồng thời thực hiện sớm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về thanh toán giao dịch chứng khoán theo mô hình tập trung qua NHNN, trong cuộc làm việc giữa Ngân hàng Thế giới (WB) và UBCK mới đây, dựa trên thông lệ tốt của thế giới, WB khuyến nghị, Việt Nam nên sớm chuyển toàn bộ hoạt động thanh toán bù trừ giao dịch chứng khoán về NHNN với thứ tự ưu tiên: áp dụng đối với thanh toán trái phiếu trước, tiếp đó là thanh toán bù trừ giao dịch cổ phiếu… Đây cũng là điều các thành viên thị trường trông đợi nhiều năm nay.

Lưu ký ở đâu?

Ngoài tình trạng thanh toán đang bộc lộ bất cập, theo một số thành viên thị trường trái phiếu, một vấn đề khác cũng đang gây khó cho các ngân hàng thương mại, CTCK, là khi thực hiện các giao dịch với NHNN, điển hình như giao dịch repo, họ phải làm hồ sơ đề nghị chuyển việc lưu ký tín phiếu do NHNN phát hành từ Trung tâm Lưu ký (VSD) sang lưu ký tại NHNN… Điều này mất không ít thời gian và phải trải qua các thủ tục khá phức tạp.

Khác với Việt Nam, tại một số thị trường như Hàn Quốc, Đài Loan, việc lưu ký trái phiếu và tín phiếu nói chung (các loại chứng khoán nợ do Chính phủ phát hành), đều được lưu ký tập trung tại ngân hàng trung ương.

Như vậy, cùng với việc sớm thống nhất đầu mối thanh toán hoạt động giao dịch trái phiếu về NHNN, có ý kiến cho rằng, nên chăng xem xét chuyển hoạt động lưu ký trái phiếu, tín phiếu, cũng như các chứng khoán nợ khác do Chính phủ phát hành tập trung về NHNN, để tăng tính chuyên nghiệp của thị trường trái phiếu.