Thoạt nhìn, điều đó có vẻ hợp lý. Quả thật, lý thuyết truyền thống về cân bằng quyền lực cho thấy ưu thế vượt trội của Mỹ có thể được đối trọng bởi sự hợp tác Trung - Nga. Lý lẽ này càng được củng cố nếu nhìn vào lịch sử. Trong những năm 1950, Trung Quốc và Liên Xô là đồng minh chống lại Hoa Kỳ. Mối quan hệ này chỉ chấm dứt sau khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon xích lại gần Trung Quốc năm 1972.

Với sự sụp đổ của Liên Xô, liên minh Mỹ - Trung trên thực tế đã kết thúc, và sự xích lại gần nhau giữa Trung Quốc và Nga bắt đầu. Năm 1992, hai nước tuyên bố đang theo đuổi một quan hệ đối tác xây dựng; năm 1996, phát triển hướng tới quan hệ đối tác chiến lược; và vào năm 2001, hai bên ký một hiệp ước hữu nghị và hợp tác.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc và Nga đã hợp tác chặt chẽ trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Họ đã sử dụng các khuôn khổ ngoại giao - chẳng hạn như nhóm BRICS gồm các nước mới nổi lớn (cùng Brazil, Ấn Độ và Nam Phi) và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (cùng với Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tadjikistan và Uzbekistan) - để phối hợp các lập trường. Putin cũng đặt nền móng cho một mối quan hệ tốt đẹp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, dựa trên việc cả hai cùng chia sẻ chủ nghĩa phi tự do trong nước cũng như mong muốn chống lại ý thức hệ và ảnh hưởng của Mỹ.

Quan hệ kinh tế của họ dường như cũng đang phát triển. Tháng 5 năm ngoái, ngay sau khi sáp nhập Crimea, Nga - Trung đã công bố một thỏa thuận trị giá 400 tỷ USD, hàng năm cung cấp 38 tỷ m³ khí đốt cho Trung Quốc trong 30 năm, bắt đầu từ 2019. Các hợp đồng giữa Tập đoàn Năng lượng quốc doanh Gazprom của Nga và Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc thúc đẩy hai nước xây dựng một đường ống dẫn khí đốt kéo dài 4.000km tới tỉnh Hắc Long Giang của Trung Quốc. Hồi tháng 11 năm ngoái, Gazprom đã công bố một thỏa thuận cung cấp thêm 30 tỷ m3 khí cho tỉnh Tân Cương của Trung Quốc từ Tây Siberia trong 30 năm thông qua một đường ống mới. Nếu các đường ống “miền Đông” và “miền Tây” được hoàn thành theo kế hoạch, 68 tỷ m³ khí đốt mà họ cung cấp cho Trung Quốc hàng năm sẽ lớn hơn nhiều 40 tỷ m³ mà Nga xuất khẩu cho Đức, khách hàng lớn nhất hiện nay của họ.

Điều này có thể báo trước một mối quan hệ song phương ngày càng sâu sắc. Nhưng cũng có một vấn đề: các thỏa thuận khí đốt làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân bằng thương mại song phương, với việc Nga xuất khẩu nguyên liệu thô cho Trung Quốc và nhập khẩu thành phẩm từ nước này. Và các thỏa thuận khí đốt cũng không bù đắp được việc Nga không thể tiếp cận các công nghệ phương Tây cần thiết để phát triển các mỏ ở biên giới Bắc Cực và trở thành một siêu cường năng lượng, chứ không chỉ là trạm xăng của Trung Quốc.

Trên thực tế, một liên minh Trung - Nga còn gặp phải nhiều vấn đề trầm trọng hơn. Với sức mạnh kinh tế, quân sự và dân số của mình, Trung Quốc gây ra sự khó chịu đáng kể đối với Nga. Chỉ cần nhìn vào miền Đông Siberia, nơi chỉ có 6 triệu người Nga sinh sống dọc theo biên giới, so với con số 120 triệu người của Trung Quốc.

Lo lắng về ưu thế lực lượng quân sự thông thường của Trung Quốc có thể phần nào là lý do thúc đẩy việc công bố vào năm 2009 một học thuyết quân sự mới, dứt khoát bảo lưu quyền sử dụng trước (first use) vũ khí hạt nhân - một lập trường tương tự Mỹ trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh nhằm ngăn chặn các lực lượng thông thường vượt trội của Liên Xô ở châu Âu. Tình trạng mất cân bằng này cho thấy Nga sẽ không hào hứng với một liên minh quân sự chặt chẽ với Trung Quốc, ngay cả khi hai nước thường có chiến lược phối hợp ngoại giao.

Việc Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với Nga cũng có những giới hạn. Xét cho cùng, chiến lược phát triển của Trung Quốc phụ thuộc vào sự hội nhập liên tục của nó vào nền kinh tế thế giới, đặc biệt là sự tiếp cận ổn định đối với các thị trường và công nghệ của Mỹ. Tính chính danh của Chính phủ Trung Quốc phụ thuộc vào khả năng duy trì đà tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, do đó, Bắc Kinh sẽ không đánh đổi điều này lấy một liên minh với Nga.

Ngay cả trong các diễn đàn đa phương, các mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc cũng không được cân bằng. Do nền kinh tế Trung Quốc lớn hơn bốn nền kinh tế BRICS cộng lại, các sáng kiến của nhóm, bao gồm cả ngân hàng phát triển mới, có thể phản ánh ảnh hưởng vượt trội của Trung Quốc. Và dù Tổ chức Hợp tác Thượng Hải đã tạo điều kiện cho một số phối hợp ngoại giao, Trung Quốc và Nga vẫn mắc kẹt trong một cuộc đấu tranh giành ảnh hưởng ở Trung Á.

Liên minh Trung - Nga trong thế kỷ XX là sản phẩm của một Trung Quốc suy yếu thời kỳ sau Thế chiến II và đầu Chiến tranh Lạnh. Trung Quốc giờ đây đang lớn mạnh, và ít có khả năng xích lại quá gần một nước Nga đang suy thoái.