Việc “trải thảm đỏ” mời đầu tư ồ ạt tất yếu dẫn đến hậu quả là có nhiều dự án treo. Trong số những tiêu chí đánh giá mức độ thông thoáng của cải cách hành chính có tốc độ thu hút đầu tư. Vì vậy không ít tỉnh đã phớt lờ yếu tố chất lượng đầu tư chỉ để tăng hạng. Có tỉnh trong suốt thời gian dài xếp ở cuối bảng, nhờ lách luật phá rào cho một hai dự án khổng lồ, bỗng nhiên đứng trong tốp mười tỉnh đứng đầu cả nước về thu hút đầu tư. Từ đầu năm đến nay, ông Nguyễn Đức Minh, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Thái Nguyên cho biết UBND tỉnh đã thu hồi 6 giấy chứng nhận đầu tư, trong đó có một nhà đầu tư nước ngoài. Tỉnh Bắc Ninh cũng đã kiên quyết xử lý nghiêm đối với các chủ đầu tư vi phạm luật hoặc không thực hiện đúng cam kết đầu tư, để làm lành mạnh hóa môi trường đầu tư, sử dụng hiệu quả đất đai và  tiết kiệm được nguồn lực của xã hội, và đã  tiến hành rà soát các dự án đầu tư,  thu hồi giấy phép đầu tư của 57 dự án, do không có năng lực tài chính hoặc có ý định găm đất chuyển nhượng để trục lợi, theo ông Trần Văn Túy, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh.

 

Các dự án FDI cũng được cấp phép ồ ạt,  không được kiểm định chặt chẽ và kiểm tra năng lực tài chính kỹ càng thời gian qua. Sau khi được cấp phép đầu tư, nhiều dự án không triển khai được hoặc nhà đầu tư tìm cách lách luật kéo dài thời gian triển khai dự án, do vậy, nhiều nhà đầu tư nước ngoài bị rút giấy phép đầu tư. Có thể kể  đến siêu dự án Bãi biển Rồng tại Quảng Nam (chủ đầu tư là hai công ty Tano capital, LLC và công ty Global , C&D Inc (Mỹ, Hoặc dự án du lịch sinh thái cao cấp Pegasus Fund (nhà đầu tư Mỹ);  Dự án Khu du lịch Quê Việt (nhà đầu tư Canada) cũng bị UBND tỉnh Quảng Nam thu hồi giấy phép đầu tư), lý do phần lớn là  nhà đầu tư thất hứa, không đủ năng lực tài chính. Tại Khánh Hòa, UBDN tỉnh cũng vừa thu hồi giấy chứng nhận đầu tư tại dư án khu phức hợp công nghiệp nặng STX Vina của tập đoàn STX (Hàn Quốc) với mức đầu tư 500 triệu USD. Tỉnh Ninh Thuận, dự án khu liên hợp thép Cà Ná có tổng vốn đầu tư dự kiến 9,8 tỷ USD, được khởi công giai đoạn I vào cuối năm 2008 đang phải tìm chủ đầu tư mới… Không ít dự án FDI có vấn đề, dự án thép 16 tỷ USD của chủ đầu tư For Mosa – Đài Loan đã xin Thủ tướng miễn hạn mức tín dụng, miễn thuế nhập khẩu… vì thiếu vốn. Dự án thép Guang Lian Dung Quất, sau bốn lần đổi giấy chứng nhận đầu tư, giờ lại tăng vốn, tăng công suất, tăng diện tích đất và kèm theo đó là tăng tiến độ thêm bốn năm nữa…

 

Thế nhưng tại các tỉnh có các dự án có vốn đầu tư lớn, sử dụng nhiều đất như thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Nam, Đồng Nai, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Cần Thơ, Bà Rịa – Vũng Tàu, Hải Dương, Đà Nẵng… tình trạng các dự án treo cũng không giảm mà vẫn có chiều hướng gia tăng.

 

 

Do quan niệm vốn là của nhà đầu tư,  công tác thẩm định dự án, kiểm tra năng lực lâu nay có phần  dễ dãi. Mọi việc do nhà đầu tư nghiên cứu, cơ quan quản lý chỉ thực hiện chức năng cấp phép. Hiện tượng cấp phép ồ ạt các dự án đầu tư có nguyên nhân từ đó. Tuy nhiên, để một dự án đầu tư có hiệu quả, phải biết các yếu tố như: năng lực tài chính doanh nghiệp, nguồn nguyên liệu, công nghệ, nhân lực, thị trường tiêu thụ sản phẩm… mà nó phụ thuộc. Như vậy, cơ quan quản lý phải thông qua một quy trình thẩm định, kiểm tra rất công phu.

 

Ông Vũ Đức Quyết, Trưởng Ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh cho rằng, bên cạnh việc cấp phép đầu tư, cần có biện pháp kiểm tra rà soát việc các chủ đầu tư triển khai và thực hiện dự án. Nếu dự án nào không đáp ứng hoặc vi phạm các quy định về đầu tư thì phải cương quyết thu hồi giấy chứng nhận đầu tư. Có như vậy, mới làm cho môi trường đầu tư được trong sạch. Nhà đầu tư thật sự mới có cơ hội được đầu tư.

 

Hiện nay, một số nhà đầu tư thường lợi dụng những quy định chưa chặt chẽ (thời gian được giao đất và thời gian xây dựng), lách luật kéo dài thời gian để giữ đất chờ tăng giá là chuyển nhượng để kiếm lời.  Tại Vĩnh Phúc, mặc dù đã có quyết định của UBND tỉnh Vĩnh Phúc yêu cầu các huyện kiểm tra, rà soát các dự án trên địa bàn, nhưng chỉ có 5/9 huyện có báo cáo  sơ sài, nhiều báo cáo cho qua chuyện. Vừa qua, tỉnh Vĩnh Phúc tiến hành kiểm tra 32 dự án thì có đến 22 dự án vi phạm, bị đoàn kiểm tra đề nghị thu hồi đất, 8 dự án triển khai chậm tiến độ. Theo một chuyên viên Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Vĩnh Phúc, nếu kiểm tra tiếp thì còn rất nhiều dự án khác cũng trong diện bị thu hồi.

 

Vì vậy, cần thiết phải xây dựng các quy định cụ thể để kiểm tra thường xuyên việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, thu hồi đất, cho phép chuyển nhượng mục đích sử dụng đất. Đồng thời cũng cương quyết thu hồi đất đã giao, đã cho thuê không đúng đối tượng, đất Nhà nước giao, đã cho thuê nhưng không sử dụng, sử dụng không hiệu quả, sử dụng sai mục đích, thường xuyên rà soát quy hoạch để phát hiện và xử lý dứt điểm tình trạng quy hoạch treo và dự án treo.

 

 

Không ít dự án đầu tư đã tiến hành thu hồi đất, san mặt bằng, nhưng chậm tiến độ xây dựng cơ sở hạ tầng và thu hút đầu tư kém, tỷ lệ lấp đầy của các khu công nghiệp thấp, dẫn đến tình trạng diện tích đất lớn bị bỏ hoang hóa, lãng phí trong nhiều năm. Nhiều địa phương tiến hành quy hoạch các khu công nghiệp trên những vùng đất thuận lợi về hạ tầng, đất nông nghiệp bằng phẳng (chủ yếu là đất trồng lúa), như các khu công nghiệp Bình Xuyên 271 ha, khu công nghiệp Bá Thiện 327 ha ở Vĩnh Phúc; khu công nghiệp VSIP 756 ha, khu công nghiệp Quế Võ 673 ha, khu công nghiệp Lam Sơn – Hạp Lĩnh 603 ha ở Bắc Ninh; khu công nghiệp Cộng Hòa 357 ha, khu công nghiệp Đại An 604 ha, khu công nghiêp Lai Vu 213 ha ở Hải Dương… Có nhiều tỉnh thực hiện thu hồi đất để giao đất, cho thuê không theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được xét duyệt với tổng diện tích đất hơn 17.500 ha.

 

Được biết, có rất nhiều khu công nghiệp khi đầu tư xong cơ sở hạ tầng sau nhiều năm, vẫn chưa sử dụng lấp đầy, nơi cao cũng chỉ chiếm đến 70% diện tích, có những khu công nghiệp có tỷ lệ lấp đầy chỉ chiếm tới 30 - 40%. Trong đó có những doanh nghiệp hoạt động cầm chừng, không hiệu quả có nguy cơ phá sản…

 

Chỉ có thể hạn chế dự án treo bằng cách tăng cường quản lý trước và sau đầu tư…, đặc biệt phải có việc thẩm định và kiểm tra tính khả thi của dự án. Việc này tưởng không khó,  nếu như những người thực hiện đủ chuyên môn và công tâm.