Qua các vụ việc giả mạo hồ sơ bị phát hiện cho thấy, các đối tượng tập trung giả mạo 3 nội dung, gồm: Giả mạo tờ khai hải quan, giả mạo dấu công chức hải quan và giả mạo chữ kí của công chức hải quan trên các chứng từ hồ sơ XNK hàng hóa. Thủ đoạn giả mạo chữ kí, dấu công chức hải quan trên các chứng từ hồ sơ hải quan được các đối tượng làm rất tinh vi, khó có thể phát hiện được bằng phương pháp thủ công, nếu không có sự hỗ trợ thông tin từ nhiều nguồn quản lý của cơ quan Hải quan

Ông Phan Mạnh Lân, Trưởng phòng Tham mưu và Xử lý – Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh cho biết, thủ đoạn của các đối tượng là lợi dụng quy định của UBND TP. Hồ Chí Minh trong việc vận chuyển container chỉ được phép thực hiện từ 21 giờ trong ngày,doanh nghiệp được giữ tờ khai bản chính, giao tờ khai bản photocopy, phiếu giao nhận cho tài xế xe đầu kéo để trực tiếp nhận hàng từ cửa khẩu về địa điểm kho hàng của DN; lợi dụng sự mệt mỏi của công chức giám sát về đêm để qua mặt…

Đứng ở góc độ giám sát tại cửa khẩu cảng biển, Đội trưởng Đội Giám sát hải quan Chi cục Hải quan cảng Sài Gòn khu vực 4 Huỳnh Việt Hùng cho biết, đơn vị quản lý 7 cảng ICD, 2 cảng nội thủy, 4 kho ngoại quan nằm rải rác ở quận 9 và quận Thủ Đức- TP. Hồ Chí Minh nên địa bàn giám sát rất rộng. Công tác giám sát hải quan trên địa bàn đã được triển khai đúng quy trình nghiệp vụ, phối hợp với các đội nghiệp vụ trao đổi thông tin trong quá trình thực hiện.

Tuy nhiên, Chi cục Hải quan cảng Sài Gòn khu vực 4 đã đưa ra một số cảnh báo về phương thức, thủ đoạn buôn lậu có thể phát sinh, như cắt seal, đánh tháo hàng trong container tại khu vực kho bãi; do quy trình hải quan không quản lý cổng vào nên hàng hóa được đưa vào ICD, như: hàng XK, hàng chuyển cảng, hàng tạm nhập-tái xuất… rất khó kiểm soát vì công chức hải quan giám sát chỉ được biết có hàng hóa vào ICD khi doanh nghiệp đến xuất trình chứng từ. Chính vì thế, những rủi ro cao có thể xảy ra nếu không có biện pháp quản lý hữu hiệu.

Chẳng hạn, như đối với hàng XK, có thể được đưa thẳng xuống xà lan, không qua kiểm tra giám sát hải quan; đối với hàng chuyển cảng, tạm nhập-tái xuất doanh nghiệp có thể tìm cách đánh tháo hàng trước khi có sự can thiệp của lực lượng Hải quan; sử dụng chứng từ giả mạo; giả chữ kí con dấu của công chức hải quan để đánh tháo hàng NK ra khỏi cảng, không qua thủ tục hải quan; vận chuyển lẫn lộn giữa hàng nội địa và hàng hóa XNK để buôn lậu

Một container hàng hóa chỉ được phép ra khỏi cổng cảng khi có đủ chữ kí và con dấu của công chức hải quan. Với quy định này, nhân viên điều độ cảng và công chức hải quan giám sát cổng chỉ cần nhìn trên phiếu xuất/nhập bãi có đủ chữ kí và con dấu của công chức hải quan là cho phép hàng hóa ra khỏi cảng. Tuy nhiên, họ không có điều kiện và không thể phân biệt được việc giả mạo chữ kí và con dấu của công chức hải quan. Chính vì thế, nếu đối tượng giả mạo chữ kí và con dấu trên phiếu xuất/nhập bãi sẽ rất khó phát hiện được bằng cảm quan.

Để khắc phục tình trạng trên, đơn vị đã làm việc với lãnh đạo các cảng ICD trên địa bàn yêu cầu phối hợp tốt hải quan giám sát thiết lập hệ thống barie, nối mạng và chia sẻ thông tin về manifest cho lực lượng hải quan giám sát, bố trí chốt gác tại cổng cảng cho phù hợp để tác nghiệp; xây dựng phần mềm quản lý hàng hóa ra vào cổng để bộ phận giám sát cổng có cơ sở đối chiếu hàng hóa đã được kiểm tra trên hệ thống hải quan, hạn chế tối đa việcdoanh nghiệp giả mạo hồ sơ hải quan.

Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cảng Sài khu vực 1 Võ Minh Tuấn cho biết, đơn vị đã có những cải tiến trong công tác giám sát, ứng dụng phần mềm CNTT để theo dõi hàng hóa xuất, nhập cảng. Chi cục đã phối hợp với Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn xây dựng và ứng dụng phần mềm quản lí container hàng NK ra cổng (phần mềm TOP X). Với chương trình này, container hàng NK được quản lí một cách khoa học.

Định kì hàng tháng, Đội Giám sát Hải quan thông báo với Phòng Phát hành chứng từ thuộc Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn về danh sách công chức được phép kí tên, đóng dấu cho hàng hóa ra cổng. Do đó, nếu mẫu dấu và chữ kí của công chức trên phiếu xuất/nhập bãi có dấu hiệu bất thường thì bộ phận giám sát cổng cảng sẽ phát hiện kịp thời.

Bên cạnh đó, sau khi nhận hồ sơ do doanh nghiệp xuất trình để thanh khoản, công chức hải quan văn phòng giám sát cổng sẽ nhập kí hiệu container vào phần mềm TOP X nên dễ dàng theo dõi trên hệ thống. Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cảng Sài khu vực 1 Võ Minh Tuấn cho biết, sau khi ứng dụng phần mềm nêu trên, đơn vị đã phát hiện nhiều vụ giả mạo hồ sơ hải quan đánh tháo hàng chưa làm thủ tục hải quan ra khỏi cổng.

Hiện nay, vẫn còn một số đơn vị hải quan cửa khẩu chưa có những phần mềm ứng dụng trên trong việc giám sát hàng hóa XNK, chính vì thế, các đơn vị này kiến nghị cần phải nối mạng có phần mềm từ Văn phòng giám sát ra đến cổng cảng; các doanh nghiệp có kinh doanh khai thác cảng nội địa phải cho hàng hóa nội địa ra vào cảng riêng biệt và chịu trách nhiệm nếu để chủ hàng lợi dụng đánh tháo hàng NK chưa làm thủ tục hải quan ra cổng này…