Đủ chiêu trò giăng bẫy tín dụng đen với người dân

Chia sẻ tại Hội nghị triển khai các giải pháp mở rộng tín dụng phục vụ sản xuất và tiêu dùng nhằm hạn chế tín dụng đen, vừa được tổ chức tại Gia Lai cuối tuần qua, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Văn Yên thừa nhận: Tín dụng đen trên địa bàn tỉnh vẫn là một thực trạng nhức nhối. Hoạt động tín dụng đen trên địa bàn khá rầm rộ và công khai, trong khi người dân nhìn thấy “nhiều đối tượng bất hảo, giả danh cảnh sát 113 đi đòi nợ thuê, nên người dân rất sợ và hoang mang…”.

Qua kiểm tra phát hiện toàn tỉnh có 83 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ, 3 cở sơ kinh doanh dịch vụ đòi nợ và 25 cơ sở kinh doanh tài chính dưới loại hình dịch vụ khác có biểu hiện hoạt động liên quan đến tín dụng đen. Từ đầu năm 2018 đến nay, Lâm Đồng đã phát hiện 87 vụ việc liên quan đến các hoạt động tín dụng đen như hủy hoại tài sản, cưỡng đoạt tài sản, đe dọa, ném chất bẩn, giữ người trái phép, gây rối trật tự công cộng, dán quảng cáo cho vay tiền, cho vay nặng lãi. Theo đó, tỉnh đã ra quyết định khởi tố 19 vụ, 50 bị can, xử lý hành hính 16 vụ, 30 đối tượng, lập hồ sơ răn đe giáo dục 18 vụ, 18 đối tượng, đang giải quyết 34 vụ trong đó khởi tố 10 vụ, 25 bị can về tội cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự.

Theo ông Nguyễn Văn Yên, những đối tượng hoạt động tín dụng đen trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, chủ yếu là các đối tượng hình sự từ nơi khác đến địa phương để cấu kết, móc nối với các đối tượng hình sự trên địa bàn hình thành các băng nhóm hoạt động “tín dụng đen”. Bên cạnh đó còn có các đối tượng cho vay chuyên nghiệp ở cộng đồng dân cư. “Qua giám sát gần 2.000 biệt thự và nhiều nhà nghỉ, nhà trọ tại địa phương, chúng tôi phát hiện có các đối tượng ở tỉnh ngoài đến lưu trú để hoạt động cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê” - ông Yên nói.

Những đối tượng này lợi dụng sơ hở trong các quy định của pháp luật để thành lập các công ty, doanh nghiệp đòi nợ thuê, tư vấn, hỗ trợ, cho vay tài chính, cho vay trả góp, các tiệm cầm đồ… nhằm núp bóng thực hiện các hoạt động cho vay lãi nặng, với các phương thức như: Dán tờ rơi, phát card visit, đăng quảng cáo trên các trang mạng xã hội, liên lạc qua điện thoại với những người có nhu cầu vay tiền, sau đó gặp trực tiếp để thỏa thuận số tiền vay, lãi suất và hình thức cho vay, trả lãi và cùng người vay đến từng nhà để xác minh tình trạng cư trú, điều kiện kinh tế, nghề nghiệp để quyết định số tiền cho vay. Chính vì sự phức tạp của các cơ sở trên, theo ông Yên, từ năm ngoái đến nay Lâm Đồng là địa phương thứ hai sau TP. Hồ Chí Minh tạm ngưng cấp phép cho các cơ sở kinh doanh đòi nợ thuê để kiểm tra về nhân thân, điều kiện kinh doanh của những đơn vị này.

Tại Lâm Đồng, nạn nhân của tín dụng đen rất đa dạng, nhiều lứa tuổi, trình độ học vấn, tính chất công việc khác nhau. Nhiều người xuất phát từ lòng tham, đứng ra làm trung gian huy động, cho vay vốn với lãi suất cao, vừa là nạn nhân, vừa là đối tượng. Trong đó, nạn nhân của tín dụng đen trên địa bàn chủ yếu là người lao động phổ thông, bà con buôn bán nhỏ lẻ, khó khăn, không có điều kiện tiếp cận các nguồn vốn chính thống. Trong đó có nhiều trường hợp là người đồng bào dân tộc thiểu số hoặc các đối tượng ma túy, cờ bạc cần tiền để thực hiện hành vi vi phạm…

Khi giao tiền, đối tượng cho vay đưa cho người vay một tờ giấy đã có sẵn các nội dung cơ bản cần thiết, chỉ để lại phần tên người vay, số tiền vay có cộng lãi suất theo định mức. Những giấy tờ này sẽ đưa cho người vay ký tên, chỉ điểm đồng thời, đối tượng cho vay giữ bản chính chứng minh nhân dân, hộ khẩu hoặc các giấy tờ khác. Rồi khi các con nợ không đủ khả năng chi trả theo thỏa thuận thì các đối tượng sẽ thực hiện hành vi uy hiếp tinh thần “con nợ” như gây nổ, ném chất bẩn, nhắn tin đe dọa, đặt vòng hoa… cho đến các hành vi phạm tội để buộc “con nợ” phải đưa tài sản, như: Cố ý gây thương tích, gây rồi trật tự công cộng, cướp, cưỡng đoạt tài sản, bắt, giam, giữ người trái pháp luật.

Ông Yên cho biết thêm, ngoài hành vi cho vay nặng lãi thì hoạt động “tín dụng đen” còn thể hiện dưới hình thức tổ chức chơi huê, hụi hay huy động vốn với lãi suất cao. Đối tượng thường lấy tiền của “người đến sau” để trả lãi cao cho “người đến trước”, trả lãi đều và giữ uy tín trong thời gian đầu. “Họ tìm cách che đậy mục đích huy động vốn và cố gắng thu hút sự tham gia của càng nhiều người càng tốt. Đến khi lượng tiền đi vay đã hết do làm ăn thua lỗ thì đối tượng tuyên bố phá sản để trốn tránh pháp luật và người cho vay”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng cho hay.

Ông Lưu Duy Khanh, Phó Chủ tịch UBMTTQ tỉnh Kon Tum còn chỉ ra những chiêu trò bẩn của các băng nhóm cho vay nặng lãi tại địa bàn Kon Tum: kì lạ ở chỗ, có thời điểm người dân không vay đồng nào cũng phải trả nợ. Nếu người dân chỉ cần gọi điện đến các số điện thoại cho vay tín dụng đen, thì dù không đạt được thoả thuận vay, các đối tượng lập tức yêu cầu trả phí 500.000 đồng tiền công tư vấn. Nếu người dân từ chối thanh toán khoản tiền trên, số tiền này sẽ bị tính lãi suất 30-40%. Các đối tượng tổ chức dùng mọi biện pháp đe dọa về con cái, học hành, tài sản nếu người vay không trả được.

Trong thời gian qua lực lượng chức năng đã phát hiện 13 nhóm với khoảng 50 đối tượng nghi vấn cho vay tín dụng đen với các hình thức tờ rơi, quảng cáo núp bóng dưới hình thức cho thuê tài sản, ô tô xe máy, cung cấp bằng lái xe, chứng minh thư nhân dân, sổ hợp đồng, bảo hiểm, yêu cầu người vay viết giấy nợ, không ghi lãi suất mà ghi tổng số tiền để trả bao gồm lãi và gốc.

Đại diện tỉnh Kon Tum thừa nhận thực tế tín dụng đen thời gian qua diễn biến hết sức phức tạp gây ra hệ luỵ nghiêm trọng và gây sự bức xúc trong nhân dân. Dù lãnh đạo tỉnh đã có nhiều giải pháp để ngăn chặn và đẩy lùi hoạt động trên địa bàn, vào cuộc, triệt phá, xử lý hình sự với các loại tội phạm, nhưng cũng như các tỉnh bạn, nguyên nhân dẫn đến việc xử lý tín dụng đen của tỉnh này do đa số các đối tượng không phải là người của địa phương nên công tác đấu tranh rất khó khăn. Các băng nhóm di chuyển từ phía Bắc đi về hoạt động tại địa bàn tỉnh Kon Tum.

Tuyên chiến với tín dụng đen bằng giải pháp đồng bộ

Ông Nguyễn Văn Yên cho biết, hoạt động tín dụng đen thường diễn ra rất tinh vi và khó kiểm soát. “Trong quá trình giao dịch đều do các bên tự nguyện, thoả thuận ngầm không thể hiện bằng băn bản, thường cho vay lãi theo kiểu tín chấp không có tài sản cầm cố, tiền lãi suất rất cao. Trong khi đó, quy định pháp luật đối với điều kiện truy cứu trách nhiệm hình sự tội “cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự” được quy định tại điều 201 Bộ Luật hình sự còn nhiều bất cập".

Đơn cử như quy định, điều kiện để xử lý hình sự đối với hành vi cho vay lãi nặng là: mức lãi suất cho vay phải gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất cho vay cao nhất quy định trong Bộ Luật Dân sự, phải chứng minh số tiền thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên. Thế nhưng, thực tế để đối phó với cơ quan công an, các đối tượng khi viết giấy vay không ghi lãi suất, gây khó khăn cho việc xử lý.

Bên cạnh đó, việc tiến hành giao dịch vay, mượn thường diễn ra dưới dạng giao dịch ngầm cả người vay và người cho vay đều không muốn tiết lộ cho người khác biết. Chỉ đến khi diễn ra vỡ nợ, vỡ hụi hoặc xuất hiện các hành vi đe dọa, khủng bố tinh thần, cưỡng đoạt tài sản, đánh người gây thương tích, gây rồi trật tự… thì mới phát hiện xử lý. Trong khi đó, chế tài xử phạt liên quan đến tín dụng đen còn nhẹ, chưa thực sự mang tính răn đe giáo dục cao.

Do đó, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng kiến nghị, Chính phủ ban hành văn bản sửa đổi, bổ sung Nghị định 104 của Chính phủ quy định về kinh doanh dịch vụ đòi nợ theo hướng phải quy định rõ về điều kiện, thủ tục thành lập doanh nghiệp… Trong đó, giao thẩm quyền cho lực lượng công an trong việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ đòi nợ, quy định rõ phạm vi hoạt động của công ty đòi nợ.

Đối với hệ thống ngân hàng, đại diện tỉnh Lâm Đồng nhấn mạnh tới thủ tục vay vốn ngân hàng, tuy đã có nhiều cải thiện nhưng nhiều người vẫn gặp khó khăn trong những trường hợp cụ thể. Đơn cử, hôm nay người nhà vào viện cấp cứu thì không thể chờ đến mai ngân hàng giải ngân khoản vay rồi mới đưa người nhà đi viện. Lúc đó thì lãi suất ngoài có cao đến mấy người dân cũng vay. Vì vậy, NHNN tỉnh cần chỉ đạo các TCTD đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động tín dụng, đơn giản hóa thủ tục cho vay, mở rộng mạng lưới cho vay tại các địa bàn vùng sâu vùng xa.

Để góp phần đẩy lùi tín dụng đen hoành hành, ông Lưu Duy Khanh đề xuất 4 giải pháp. Thứ nhất, NHNN và các ngân hàng địa phương tăng cường giải pháp cho vay tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn theo phương châm nhanh, gọn, đơn giản. Đặc điểm của tín dụng đen là vay dễ, nhanh, kịp thời vì vậy người dân cần tiền ngay để giải quyết nhu cầu sinh hoạt nên hình thức tín dụng đen 'có đất' tồn tại. Thứ hai, chính quyền địa phượng cần có chỉ đạo quyết liệt trong đẩy lùi truy quét triệt phá băng nhóm tín dụng đen trái pháp luật trên địa bàn. Thứ ba, đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân nhận thức đúng, không tiếp xúc, sa vào tín dụng đen. Thứ tư, cần thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, các giải pháp để không để ai bị bỏ lại phía sau.

Về phía ngành Ngân hàng, Thống đốc NHNN Lê Minh Hưng cho biết, ngành Ngân hàng sẽ triển khai đồng bộ các giải pháp để đẩy lùi tín dụng đen. Việc đầu tiên cần làm, theo Thống đốc là NHNN sẽ sửa đổi Thông tư 43/2016 nhằm kiểm soát chặt chẽ quy mô, điều kiện kinh doanh, phạm vi địa bàn hoạt động, khuôn khổ lãi suất, điều kiện cho vay, điều kiện thu hồi nợ... để ngăn chặn nguy cơ mất an toàn và tiếp tay cho tín dụng đen hoạt động. Ngoài ra, sẽ tiếp tục yêu cầu các tổ chức tín dụng xem xét gia hạn nợ, điều chỉnh kỳ hạn trả nợ khi người dân chưa trả được nợ đúng hạn do các nguyên nhân chính đáng.

“Khuyến khích các tổ chức tín dụng mở rộng mạng lưới hoạt động, phát triển các sản phẩm cho vay tín dụng tiêu dùng đến các vùng công nghiệp, khu vực đông dân, vùng sâu vùng xa. Đặc biệt, sẽ có quy định rõ ràng với hoạt động cho vay tiêu dùng, lãi suất, điều kiện cho vay không có tài sản đảm bảo, hoàn thiện quy định về cho vay cầm cố bằng sổ tiết kiệm, tạo điều kiện để các NHTM cho vay tiêu dùng cá nhân”, Thống đốc cho biết hướng giải pháp và lưu ý Agribank tiếp tục đẩy mạnh triển khai chương trình tín dụng cho vay tín chấp 5.000 tỷ đồng tại địa bàn Gia Lai - địa bàn điểm nóng về tín dụng đen, để đáp ứng kịp thời các nhu cầu vốn cấp bách của người dân.

Thống đốc NHNN Lê Minh Hưng cũng yêu cầu: Các TCTD phải thực hiện nghiêm quy định của Ngành, đặc biệt về điều kiện và lãi suất cho vay, kiểm tra nội bộ một số hành vi tiếp tay thông đồng với các đối tượng tín dụng đen, tăng cường kiểm soát nội bộ ngăn chặn các TCTD chính thức có liên quan đến tín dụng đen.

Theo Thống đốc NHNN, đấu tranh với tín dụng đen không đơn giản, chúng tôi mong muốn có quan điểm thống nhất giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật khác nhau về chống tín dụng đen. Để xử lý và ngăn chặn được hoạt động tín dụng đen hiệu quả hơn, NHNN cũng đề nghị Bộ Công an khẩn trương trình Thủ tướng Chính phủ ban hành chỉ thị về tăng cường phòng ngừa đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động tín dụng đen, nghiên cứu đề xuất sửa đổi Bộ Luật hình sự, nhằm xử lý nghiêm khắc đối với tội phạm hoạt động tín dụng đen.