Châu Âu loay hoay tìm lối thoát khỏi cuộc khủng hoảng nợ công dai dẳng ba năm qua, kinh tế Mỹ và Nhật Bản tăng trưởng ì ạch. Các nền kinh tế mới nổi tăng trưởng khá nhanh như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, đều không giữ được “phong độ”.

Giới phân tích nhận định trong tình cảnh còn nhiều bất ổn, nguy cơ thách thức rình rập và triển vọng bị chi phối bởi không ít rủi ro, mà trước mắt là việc đưa ra kịp thời các quyết sách liên quan đến cuộc khủng hoảng nợ tại Eurozone và "vách đá tài chính" ở Mỹ, bức tranh kinh tế thế giới sẽ khó chuyển sang “gam sáng” trong hai năm tới.

Mối đe dọa Eurozone

Kinh tế thế giới năm 2012 trải qua rất nhiều “nốt trầm” và bị hạ mức dự báo tăng trưởng nhiều lần trong năm. Trong báo cáo tình hình và triển vọng kinh tế thế giới năm 2013 công bố ngày 18/12/2012, Liên hợp quốc (LHQ) dự báo kinh tế toàn cầu sẽ tăng trưởng 2,2% trong năm 2012, thấp hơn so với mức dự báo 2,5% hồi tháng 6/2012, và tiếp tục tăng trưởng "dưới tiềm năng" với mức tăng 2,4% năm 2013 và 3,2% năm 2014. Trong báo cáo triển vọng kinh tế công bố trước đó, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng hạ dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2012 từ 3,4% xuống 2,9% và năm 2013 từ 4,2% xuống 3,4%.

Tăng trưởng kinh tế giới năm 2013 đối mặt với ba mối đe dọa lớn là cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu, “vách đá tài chính” ở Mỹ và kinh tế Trung Quốc tăng chậm lại đáng kể và đứng trước nguy cơ "hạ cánh cứng". LHQ nhận định rằng mỗi mối đe dọa này đều có thể khiến sản lượng toàn cầu mất đi khoảng 1 - 3%. Trong tình huống xấu nhất, một cuộc suy thoái toàn cầu sẽ có thể xảy ra với “ngòi nổ” là ba mối đe dọa nói trên.

Trong đó, cuộc khủng hoảng nợ công ở Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone) chính là nguy cơ lớn nhất đối với kinh tế toàn cầu. Tình hình Eurozone trong năm 2012 có thể gói gọn trong ba từ “dễ đổ vỡ”. Vấn đề không chỉ nằm ở suy thoái kinh tế mà còn vì những nguy cơ từ vấn đề nợ công, lĩnh vực ngân hàng và nguy cơ tan rã.

“Góc tối” các nền kinh tế phát triển

Châu Âu: Cuộc khủng hoảng nợ công kéo dài ba năm qua đã khiến Hy Lạp, Ailen, Bồ Đào Nha, Síp phải xin cứu trợ của cộng đồng quốc tế để tránh vỡ nợ. Tây Ban Nha và Italia cũng đứng trước nguy cơ này. Pháp suýt bị cuốn vào vòng xoáy, còn kinh tế Đức - đầu tàu của châu Âu - giảm tốc đáng kể. Nhiều nền kinh tế châu Âu đã rơi vào suy thoái và rốt cuộc Eurozone đã không tránh được suy thoái trở lại trong quý III/2012.

Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) nhận định, kinh tế Eurozone sẽ giảm 0,5% trong năm 2012 và 0,3% năm 2013 trước khi hồi phục với mức tăng 1,2% trong năm 2014.

Tuy nhiên, sau một năm nhiều nỗ lực, các nhà lãnh đạo EU tại Hội nghị thượng đỉnh cuối cùng của năm 2012 đã trao hai món quà Giáng sinh ý nghĩa cho tương lai toàn châu Âu. Một là EU đạt được thỏa thuận trao cho ECB quyền giám sát chung các ngân hàng trong Eurozone, một bước đi đầu tiên tiến tới việc thành lập liên minh ngân hàng vốn được kỳ vọng sẽ là lá chắn giúp châu Âu đối phó với khủng hoảng và cũng là bước đầu của châu lục này trên con đường tiến tới Liên minh Kinh tế và Tiền tệ thực sự. Hai là Eurozone nhất trí giải ngân khoản cho vay cứu trợ tổng cộng 49,1 tỷ euro, giúp Hy Lạp tránh khỏi nguy cơ “Grexit," tức là nước này phải ra khỏi Eurozone.

Mỹ: Nền kinh tế lớn nhất thế giới tăng trưởng khá ì ạch trong năm 2012 và dự đoán chưa có sự cải thiện đáng kể trong năm 2013 và 2014. LHQ dự báo kinh tế Mỹ sẽ chỉ tăng trưởng 2,1% trong năm 2012, 1,7% năm 2013 và 2,7% năm 2014.

Trên quan điểm kinh tế Mỹ cần sự hỗ trợ của các chương trình nới lỏng chính sách tiền tệ, Washington đã thực thi gói nới lỏng định lượng tới lần thứ ba, giữ lãi suất ở mức cực thấp 0 - 0,25%, tiến hành chương trình hoán đổi trái phiếu (OT) và giữa tháng 12/2012 triển khai chương trình mua trái phiếu mới trị giá 45 tỷ USD/tháng thay cho chương trình OT đáo hạn vào cuối năm. Mỹ vẫn kiên trì với chính sách tiền tệ này mặc dù về cuối năm, kinh tế Mỹ xuất hiện những “điểm sáng” trên thị trường nhà đất, chi tiêu tiêu dùng và thị trường lao động, để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế mà Mỹ cho là vẫn còn yếu.

Nhật Bản: Các khoản đầu tư lớn để tái thiết những khu vực bị tàn phá bởi thảm họa động đất - sóng thần hồi tháng 3/2011 đã giúp kinh tế Nhật Bản phục hồi, song đà phục hồi này cũng “hụt hơi” khi các khoản chi này giảm. Tình trạng giảm phát, sự tăng trưởng chậm lại của thương mại thế giới, nhu cầu trong nước yếu và xuất khẩu sụt giảm, nhất là sang Trung Quốc (giảm tới 14,5% trong tháng 11/2012), đang đẩy Nhật Bản trước nguy cơ suy thoái lần thứ năm trong 15 năm qua. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã hạ dự báo tăng trưởng của kinh tế Nhật Bản trong năm 2012 và 2013 từ 2,6% và 1,5% xuống 2% và 0,7%.

Các nền kinh tế mới nổi “kém sắc”

Khủng hoảng nợ công châu Âu và kinh tế toàn cầu yếu kém, nhất là tại Mỹ và Nhật Bản, là những “cơn gió ngược” khiến các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil không thể phát huy được vai trò thêm màu sắc mới cho bức tranh kinh tế thế giới trong năm 2012. Khác với 4 năm trước, giờ đây chỉ mình Trung Quốc với các khoản chi kích thích tăng trưởng kinh tế “khủng” thì chưa đủ lực để kéo kinh tế thế giới khỏi đi xuống, chưa kể tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước này năm 2012 cũng chậm lại, ước đạt 7,5%.

Xuất khẩu sụt giảm là nguyên nhân chủ chốt khiến các nền kinh tế đang phát triển ở châu Á tăng trưởng chậm lại đáng kể trong năm 2012. Những thách thức về cơ cấu, tình trạng đầu tư yếu đi và sản lượng dư thừa đã khiến cho hai động lực tăng trưởng của khu vực này là Trung Quốc và Ấn Độ đều để mất đà tăng trưởng.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), khu vực Đông Á đang phát triển, không tính Trung Quốc, là một điểm sáng hiếm hoi của kinh tế toàn cầu. Màn trình diễn khá ấn tượng của những “ngôi sao sáng” Indonesia, Malaysia, Philippines và Mianma sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của khu vực này lên 5,7% năm 2013 và 5,8% năm 2014. Khu vực Đông Á và Thái Bình Dương (EAP) ước đoán tăng trưởng 7,5% năm 2012 và 7,9% năm 2013. LHQ dự báo khu vực Đông Á và Nam Á sẽ tăng trưởng lần lượt 5,8% và 4,4% trong năm 2012 và 6,2% và 5% năm 2013.