Hơn một năm sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1826/2012/QĐ-TTg, phê duyệt đề án tái cấu trúc thị trường chứng khoán (TTCK), lộ trình sáp nhập 2 Sở SGDCK đang được Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) gấp rút triển khai. Đây là bước đi tất yếu nhằm hướng đến mục tiêu xây dựng một TTCK ổn định và bền vững hơn, đáp ứng được nhu cầu phát triển của giai đoạn mới.

Khi cả nước chỉ có một SGDCK, các hoạt động liên quan đến đấu giá doanh nghiệp (DN) và niêm yết sẽ được tập trung và chuyên sâu hơn, từ đó góp phần đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và thúc đẩy các DN này lên niêm yết đúng lộ trình để không ngừng tăng hàng hóa có chất lượng. Đồng thời, quy mô thị trường sẽ có sự gia tăng lớn, đủ khả năng thỏa mãn nhu cầu đầu tư của cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước, đặc biệt là vị thế của thị trường trong các NĐT nước ngoài. Việc tăng quy mô, vốn hóa cũng giúp quá trình luân chuyển các dòng vốn đầu tư thuận lợi hơn, đồng thời tăng tính thanh khoản qua khối lượng và giá trị giao dịch tăng, giúp tăng tính cạnh tranh trong thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp (FII).

Ở góc độ thành viên tham gia thị trường, việc chỉ chịu sự quản lý, điều hành của một SGDCK sẽ tiết giảm được chi phí như đầu tư hệ thống giao dịch, thuê đường truyền, chi phí vận hành và duy trì hệ thống giao dịch. Ở góc độ cơ quan quản lý, sự thuận lợi còn giúp nâng cao năng lực quản lý TTCK, đảm bảo hiệu lực, hiệu quả xuyên suốt toàn hệ thống quản lý. Một SGDCK Việt Nam sau hợp nhất sẽ giúp Nhà nước tập trung về chính sách, cơ chế và tài chính để phát triển TTCK theo đúng chiến lược, mục tiêu đề ra.

Theo các chuyên gia tài chính - chứng khoán, mô hình SGDCK Việt Nam khi ra đời không chỉ thống nhất về bộ máy quản lý và điều hành, thống nhất về nền tảng công nghệ, chuẩn hóa tiêu chí niêm yết, chế độ báo cáo, công bố thông tin, tiêu chuẩn thành viên.... mà sẽ nâng TTCK Việt Nam lên một tầm cao mới. Đó là sự phân tách và chuyên biệt thị trường theo hàng hóa giao dịch, theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại. Khi đó, SGDCK Việt Nam sẽ đủ khả năng để cạnh tranh với các nước trong khu vực về vốn và vị thế và các yếu tố khác.

Tuy nhiên, để nhận được những lợi ích lớn nói trên, quá trình chuẩn bị cho sáp nhập là không hề dễ dàng. TS. Vũ Bằng, Chủ tịch UBCKNN đã từng nhận định, cái lợi của việc hợp nhất sẽ rất nhiều, nhưng sự phức tạp từ quá trình này là hiện hữu và cần phải có những tính toán thận trọng. Việc chuẩn bị không thể nóng vội mà phải có các bước đi bài bản, kỹ lưỡng.

Theo UBCKNN, việc sáp nhập hai SGDCK hiện nay thành một sở duy nhất, sẽ được tổ chức bao gồm một sàn giao dịch cổ phiếu, một sàn giao dịch trái phiếu, chứng khoán phát sinh. Với nguyên tắc căn bản là phải tránh xáo trộn thị trường, đảm bảo thị trường vận hành đồng bộ và thông suốt. Bên cạnh đó, việc hợp nhất phải gắn liền với bước đổi mới, nâng cấp về công nghệ, gắn với các sản phẩm mới, đa dạng, phong phú, tăng sức hấp dẫn của thị trường. Bởi vậy, việc nghiên cứu, lấy ý kiến các thành viên thị trường trước khi trình Chính phủ thông qua cũng như triển khai sau đó là hết sức cần thiết.

Kinh nghiệm các nước trong khu vực cho thấy, để hoàn tất việc sáp nhập các SGDCK, cần khoảng thời gian ít nhất từ 3-4 năm. Đối với Việt Nam, lộ trình hợp nhất hai Sở mới được bàn đến từ năm 2012, triển khai nghiên cứu trong năm 2013, trình đề án trong năm 2014 và nếu đi vào thực tế áp dụng cũng như hoàn tất, dự kiến ít nhất cũng phải vào năm 2015. Đây là lộ trình được xem là khá phù hợp, trong bối cảnh việc sáp nhập sẽ được tiến hành từng bước một, tránh sáo trộn, hấp tấp cũng như phù hợp với một chu kỳ phát triển kinh tế mới sau giai đoạn khó khăn, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định của thị trường như giai đoạn vừa qua.

Sự chuẩn bị kỹ lưỡng

Hiện nay, lãnh đạo 2 SGDCK Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đều nhận thức được sâu sắc lợi ích và sự cần thiết phải sáp nhập 2 Sở để cho ra đời SGDCK Việt Nam. Ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc HNX khẳng định, trong câu chuyện hợp nhất, vấn đề quan trọng nhất là cấu trúc nội tạng của SGDCK hợp nhất phải phù hợp để phát huy, cộng hưởng được sức mạnh của HNX và HSX. Cấu trúc đó phải làm sao để có lợi nhất cho sự phát triển lâu dài của thị trường, thuận lợi nhất cho thành viên và cho cộng đồng DN, đặc biệt là DN niêm yết, đồng thời đem lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng nhà đầu tư. Sau khi hợp nhất, Sở phải phát triển toàn diện các thị trường: Thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, thị trường các sản phẩm phái sinh. Các thị trường sẽ vận hành tương đối độc lập và sẽ dần phát triển các sản phẩm khác nhau.

Đồng quan điểm trên, ông Trần Đắc Sinh, Chủ tịch HĐQT SGDCK TP. Hồ Chí Minh nhìn nhận với bối cảnh phát triển của TTCK Việt Nam trong gần 14 năm qua, việc ra đời và thành lập các SGDCK, cụ thể là HSX năm 2000 và HNX năm 2005 là phù hợp và mang những ý nghĩa lịch sử cụ thể. Tuy nhiên, bước vào giai đoạn phát triển mới, không chỉ TTCK mà cả nền kinh tế còn đang chuyển đổi, tái cơ cấu thì việc Chính phủ đồng ý chủ trương hợp nhất hai SGDCK để cho ra đời SGDCK Việt Nam là phù hợp. Việc làm này không ngoài nâng cao sức mạnh quản lý, sức cạnh tranh cho TTCK Việt Nam. Vấn đề là việc triển khai và thời điểm thực hiện phù hợp, đảm bảo sự vận hành thông suốt của thị trường…

Như vậy, nhiều khả năng, các cơ quan quản lý sẽ trình đề án sáp nhập 02 Sở trong năm 2014. Và nếu các bước đi thuận lợi, một nền tảng phát triển mới cho TTCK đã và đang hình thành từ bước chuẩn bị hôm nay.

Bài đăng trên Tài chính & Đầu tư số 1+2 - 2014