Hà Nội hiện có gần 170 tòa nhà tái định cư (TĐC) với khoảng 14.000 căn hộ đã hoàn thành. Đáng chú ý, tình trạng sụt lún, hư hỏng kéo dài, hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) tê liệt... diễn ra phổ biến ở nhiều nơi.

Đơn cử như tại các khu TĐC Nam Trung Yên, Trung Hòa - Nhân Chính, Đồng Tàu, Đền Lừ, Long Biên, Việt Hưng, Láng Thượng, Chùa Láng… đều xuất hiện tình trạng sụt lún, hệ thống PCCC gần như tê liệt, chất thải xả thẳng ra môi trường xung quanh gây ô nhiễm nghiêm trọng, hàng quán bán đồ ăn lấn chiếm toàn bộ khu vực tầng 1...

Anh Quang Hưng, người đang sinh sống tại chung cư TĐC Láng Thượng cho biết: “Từ ngày đầu tiên bàn giao nhà cho đến nay, dân chưa thấy Ban quản lý tòa nhà tập huấn hay diễn tập công tác PCCC. Cả tòa nhà chỉ thấy có một bình cứu hỏa đặt ở phòng bảo vệ. Nếu không may xảy ra sự cố cháy nổ, không biết tòa nhà sẽ xử lý thế nào?”.

Còn tại nhiều khu vực nhà TĐC Đền Lừ, Đồng Tàu, Xa La, Nam Trung Yên, Thanh Xuân... cũng trong tình trạng tương tự. Hệ thống báo cháy đều hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Tất cả 10 tòa nhà ở đây đều bị sụt lún, tạo nên những hố nguy hiểm gây bất an cho dân cư sống trong tòa nhà.

Cùng với hiện tượng xuống cấp nghiêm trọng thì tình trạng nhà TĐC bỏ hoang ở Thủ đô cũng đang khiến nhiều người không khỏi xót xa, tiếc nuối. Con phố trung tâm Tạ Quang Bửu (Hai Bà Trưng, Hà Nội) mọc lên chung cư hơn 20 tầng đẹp đẽ nhưng bỏ hoang nhiều năm nay.

Đây là dự án TĐC với khoảng 154 căn hộ do Công ty CP Tu tạo và Phát triển nhà làm chủ đầu tư. Được biết, năm 2015, chủ đầu tư tiếp tục hoàn thiện dự án sau nhiều năm bỏ hoang. Cứ ngỡ người dân sẽ được dọn về ở tại vị trí trung tâm, ấy vậy mà gần 4 năm nữa trôi qua, tòa nhà vẫn chưa có người đến ở.

Hay khu chung cư TĐC Hoàng Cầu với 4 tòa CT2A, CT2B, CT2C và CT3 về cơ bản đã hoàn thiện, thế nhưng mỗi tòa chỉ có vài hộ về ở. Những toà nhà đã hoàn thành như toà TĐC C1 (Trung Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội) do Công ty Vinaconex 1 làm chủ đầu tư cũng đang bị bỏ hoang.

Trước thực trạng trên, đại diện Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội (đơn vị được giao quản lý, vận hành nhà TĐC) cho biết, theo Nghị định 99 của Chính phủ hướng dẫn Luật Nhà ở, 6 hạng mục được bảo trì là thang máy, máy bơm nước sinh hoạt, hệ thống PCCC, máy phát điện, hệ thống chống sét, mặt ngoài tòa nhà. Công ty chỉ có trách nhiệm tập hợp ý kiến, nguyện vọng của các hộ dân kèm theo dự toán để báo cáo Sở Xây dựng xem xét quyết định. Nhiều hạng mục cần sửa chữa vượt quá thẩm quyền của công ty.

Lý giải về thực trạng này, các chuyên gia xây dựng cho rằng, nhà TĐC bỏ hoang là do chủ trương chưa gắn liền với thực tế. Trong quá trình thực hiện quy hoạch phát triển hạ tầng thành phố, chính sách TĐC là rất cần thiết. Tuy nhiên, việc xây dựng nhà TĐC lại chưa phù hợp, chưa tuân theo những quy luật của cơ chế thị trường.

Hiện nay, nhà TĐC vẫn đang được hiểu là một sản phẩm đầu tư của Nhà nước, đầu tư bằng tiền ngân sách. Do đó, sản phẩm nhà TĐC có khi là ý tưởng của cá nhân cán bộ lãnh đạo chứ không phải xây dựng dựa trên nhu cầu thực sự của người dân.

Trước nhiều bất cập về việc xây dựng, quản lý nhà TĐC, Bộ Xây dựng từng đề xuất bỏ khái niệm “nhà tái định cư” và không cấp phép xây dựng cho dự án nhà TĐC mới. Thay vào đó sẽ là những dự án nhà ở xã hội dành tỷ lệ nhất định căn hộ phục vụ TĐC. Tuy nhiên, đến nay, đề xuất này cũng rơi vào quên lãng khi Hà Nội vẫn cấp phép cho các dự án nhà TĐC xây mới, bất chấp nhiều nơi không bố trí được người vào ở.

Trước tình trạng các căn hộ TĐC bị bỏ trống, một số chuyên gia về xây dựng cho biết, để giải quyết triệt để những tồn tại, bất cập trong đầu tư xây dựng, quản lý quỹ nhà TĐC, bên cạnh việc xử lý những vấn đề liên quan chất lượng xây dựng, kinh phí duy tu, bảo dưỡng... việc xây dựng nhà TĐC phải gắn với các công trình dịch vụ công cộng, khuyến khích người dân nhận đền bù bằng tiền để tự lựa chọn ngôi nhà mình ở.

Đặc biệt, nhà TĐC cũng nên coi là sản phẩm hàng hoá phải được đưa ra thị trường mới đánh giá được đúng chất lượng và nên thực hiện theo phương thức xã hội hoá, nếu không các khu TĐC sẽ không khác gì các khu tập thể cũ đã đưa vào sử dụng từ 50 - 60 năm trước.