Bùng nổ…

TMĐT đang là mô hình kinh doanh có mức tăng trưởng chóng mặt, phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế hiện đại nhờ phát huy khả năng tiện lợi, cắt giảm chi phí và thích hợp với những người làm việc bận rộn. Tại Việt Nam, mô hình kinh doanh “nhấp chuột” này đã bùng nổ cách đây khoảng 3 năm. Mọi người có thể shoping trên mạng bất cứ lúc nào nhờ máy tính nối mạng hay Ipad, Iphone…

Cũng nhờ TMĐT mà doanh nghiệp (DN) Việt Nam dễ dàng vươn ra thế giới nhưng không phải mất nhiều chi phí quảng cáo sản phẩm cũng như tham gia các triển lãm hàng hóa theo kiểu truyền thống… Qua TMĐT giúp người tiêu dùng Việt Nam tiếp cận nhanh chóng với hàng hóa thế giới mà không phải trải qua nhiều thủ tục…

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, tại Việt Nam, tổng số lượng người dùng internet vào khoảng 35 triệu, trong đó có khoảng 15 triệu người dùng đã từng truy cập vào các website TMĐT (chiếm 43% lượng người dùng internet) và lượng active user chiếm khoảng 15% số đó (2,3 triệu).

Người dùng truy cập vào các website TMĐT phần lớn để tra cứu thông tin sản phẩm, dịch vụ, hàng hoá và tham khảo giá, nơi bán. Số ít trong đó là có tham gia giao dịch trực tuyến. Số người đã từng tham gia đặt hàng và thanh toán online là khoảng 800.000 người. Lượng giao dịch online trung bình trên mỗi đầu người là 4 giao dịch/năm. Giá trị trung bình mỗi giao dịch dao động trong khoảng 100.000 đồng đến 140.000 đồng.

Theo dự tính, năm 2013 thị phần TMĐT sẽ tăng trưởng khoảng 50%, tức là khoảng 3,4 triệu người dùng sẽ hoạt động thường xuyên trên các website TMĐT nhờ sự đầu tư mạnh của các công ty lớn trong và ngoài nước, cùng với xu thế khởi nghiệp về TMĐT đang khá rầm rộ

Tuy vậy, sự bùng nổ mô hình kinh doanh này mà không có cơ chế pháp lý quản lý chặt chẽ cũng tạo ra những lỗ hổng để nhiều kẻ lừa đảo, trục lợi, rùm beng nhất là kiểu bán gian hàng trên mạng đa cấp để lừa đảo người tiêu dùng như báo chí từng đưa tin và cơ quan chức năng vào cuộc.

Còn theo Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas), thời gian gần đây, hàng loạt đơn khiếu nại của người tiêu dùng đã được gửi về văn phòng tư vấn khiếu nại vì mua hàng qua mạng không đúng như quảng cáo. Những “hạt sạn” này đang cản trở sự phát triển của TMĐT tại Việt Nam.

Quảng cáo sai sự thật

Đó là tình trạng phổ biến mà rất nhiều DN TMĐT đang thực hiện trong các giao dịch với khách hàng. Thông tin quảng cáo về sản phẩm trên các phương tiện truyền thông đại chúng một đằng, hàng hóa đến tay người mua lại một nẻo.

Hàng ngày tiếp nhận khiếu nại của người tiêu dùng, ông Vương Ngọc Tuấn - Phụ trách Văn phòng tư vấn khiếu nại (Vinastas) bức xúc: “Khiếu nại liên quan đến TMĐT từ đầu năm đến nay rất nhiều. Những kênh truyền hình uy tín cũng quảng cáo sai sự thật”.

Mới đây, anh Trần Trung ở Vũ Thạnh, Đống Đa, Hà Nội mua đàn thương hiệu Manuel Rodriguez Norman Rodriguez Jr.Flameco Guitar; nhà cung ứng Music123 tại Mỹ, nhà sản xuất Manuel Rodriguez qua một website khá nổi tiếng.

Khi nhận hàng, đàn bị lỗi rất nặng, anh Trung khiếu nại nhà cung ứng bên Mỹ. Họ đồng ý hoàn trả 100% số tiền hàng và chi phí vận chuyển trong nước Mỹ cho anh Trung. Tuy nhiên, website bán hàng tại Việt Nam đã không hoàn trả chi phí dịch vụ (386,1 USD) cho anh Trung. Ngoài ra, khách hàng này còn chịu thiệt 6 triệu đồng chi phí gửi đàn trả lại người bán.

Không thiệt hại nặng như trên, mới đây, chị Đỗ Hoàng Trúc (phường Thượng Thanh - quận Long Biên) khiếu nại tới Vinastas việc chị có mua điện thoại Hiphone 5 quảng cáo trên truyền hình với giá 2,4 triệu đồng của Công ty TNHH thương mại xuất nhập khẩu The Sun, có địa chỉ tại tổ 11, Thượng Đình - Thanh Xuân - Hà Nội. Theo chị Trúc, sau 8 tiếng sử dụng, chiếc điện thoại đã bộc lộ những khiếm khuyết không như quảng cáo. Cảm giác bị lừa khiến chị Trúc khiếu nại.

Chồng đơn thư khiếu nại của Vinastas đầy ắp với các vụ việc liên quan đến sản phẩm Hiphone 5 mà nhà đài đã quảng cáo trên nhiều kênh sóng. Đáng chú ý, cùng là sản phẩm này, nhưng giá bán lại khác nhau.

Trường hợp của anh Nguyễn Hải Triều (Sông Công - Thái Nguyên) là một ví dụ. Mua điện thoại Hiphone 5 qua quảng cáo của kênh truyền hình với giá 1,7 triệu đồng, với lời hứa hẹn bảo hành 2 năm và khách hàng không hài lòng có quyền đổi hoặc trả hàng trong vòng 7 ngày, nhưng chỉ sau 2 ngày sử dụng, 2 cục pin của điện thoại đã hỏng. Anh Triều gọi đến số điện thoại đã đặt mua hàng để yêu cầu giải quyết nhưng chỉ nhận được sự im lặng.

Cứ phải sờ tận tay

Từng một lần mua voucher rồi không được dịch vụ như mong đợi, chị Mai Dương (Hoàn Kiếm - Hà Nội) cho rằng: “Tốt nhất cứ phải sờ tận tay mới tin. Tôi nghĩ mình bỏ tiền ra mua thì phải biết hàng hóa ấy thế nào, chất lượng ra sao, ai sản xuất, có thể khiếu nại đến ai...”.

Một trong những hạn chế của TMĐT là người mua không được trực tiếp tiếp xúc với người bán và hàng hóa. Do đó, mọi niềm tin đều đặt vào những dòng quảng cáo ngắn ngủi trên các phương tiện điện tử, mà phần nhiều những quảng cáo này đều “quá lời”.

Trong khi đó, thực tế là khách hàng mua hàng thì dễ, đổi (trả) hàng vô cùng khó. Hành lang pháp lý để xử lý vấn đề này cũng chưa chặt chẽ. Đáng lẽ, bối cảnh khó khăn là cơ hội tốt cho TMĐT “cất cánh” nhưng những yếu tố trên là rào cản cho sự phát triển của TMĐT tại Việt Nam.

Qua trao đổi, Giám đốc một DN có website TMĐT thừa nhận: “Cuộc chạy đua giữa người tiêu dùng và kẻ lừa đảo sẽ không bao giờ có hồi kết. Để “nặn nhọt” cần phải có bàn tay can thiệp mạnh hơn nữa của Nhà nước”.

Đồng tình quan điểm này, ông Nguyễn Thanh Hưng - Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội TMĐT (VECOM) kiến nghị các cơ quan chức năng cần xem xét sự phù hợp của các văn bản pháp luật hiện hành đối với mô hình kinh doanh này bổ sung, sửa đổi kịp thời những điều chưa phù hợp.

Bảo vệ người tiêu dùng trong giao dịch điện tử là vấn đề bức thiết, bởi nếu để người dân quay lưng lại với TMĐT thì Việt Nam đi ngược lại với xu thế của thế giới.

Ông Vương Ngọc Tuấn kiến nghị: “Nhà nước cần xây dựng và thực thi các biện pháp quản lý chặt chẽ hoạt động TMĐT; Các nhà cung cấp dịch vụ trung gian: nhà mạng, ti vi, đài phát thanh, cũng phải tuân thủ pháp luật, chịu trách nhiệm về các thông tin đưa đến cho người tiêu dùng”. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng cần tỉnh táo trong các giao dịch trực tuyến, phải nhận chứng từ hàng hóa và hóa đơn bán hàng để tránh thiệt hại.